QĐND - Ngay sau khi kết thúc thắng lợi Chiến dịch Đường 9 - Nam Lào, Bộ Tổng tư lệnh chỉ đạo Bộ Tổng tham mưu chuẩn bị phương án, kế hoạch tác chiến tiến công chiến lược năm 1972, đồng thời thông báo cho các chiến trường chủ động chuẩn bị, sẵn sàng tổ chức thực hiện. Tháng 5-1971, Bộ Chính trị họp xem xét phương án, kế hoạch do Bộ Tổng tham mưu soạn thảo và chỉ đạo: Kiên quyết đánh bại kế hoạch "Việt Nam hóa chiến tranh" và học thuyết Ních-xơn bằng ba đòn chiến lược: Của bộ đội chủ lực trên các chiến trường có lợi; tiến công và nổi dậy ở vùng nông thôn, đồng bằng; đấu tranh cách mạng của quần chúng ở các thành thị.

Tháng 6-1971, Quân ủy Trung ương họp hội nghị, nhận định tình hình đang chuyển biến nhanh, ta phải nỗ lực vượt bậc, tranh thủ thời gian, khắc phục nhược điểm, khó khăn, xây dựng thế và lực trên chiến trường, khẩn trương hơn để kịp nắm lấy thời cơ lớn, hành động bất ngờ, táo bạo, giành thắng lợi cao nhất. Hội nghị xác định quyết tâm tác chiến chiến lược năm 1972 là: Đẩy mạnh tiến công quân sự và chính trị trên cả ba vùng chiến lược; miền Nam là chiến trường chính và trên khắp chiến trường Đông Dương. Tháng 8-1971, Bộ Chính trị ra nghị quyết mở cuộc tiến công chiến lược 1972 trên các hướng: Miền Đông Nam Bộ (hướng chủ yếu), Trị - Thiên, Tây Nguyên (hướng phối hợp quan trọng), hình thành cuộc tổng tiến công trên toàn miền Nam, tiêu diệt lớn quân địch, mở rộng vùng giải phóng.

Quân Giải phóng làm chủ căn cứ Tân Lâm trong Chiến dịch Quảng Trị-1972. Ảnh tư liệu.

Trên cơ sở quyết tâm của Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương tập trung chỉ đạo công tác chuẩn bị tác chiến chiến lược, tăng cường lực lượng mọi mặt cho chiến trường miền Nam. Sau khi nghiên cứu, phân tích kỹ tình hình địch - ta trên các chiến trường, Quân ủy Trung ương đề xuất Bộ Chính trị cho điều chỉnh hướng tiến công chiến lược chủ yếu là chiến trường Trị - Thiên. Các chiến trường Tây Nguyên và Nam Bộ cũng tổ chức chiến dịch quy mô lớn, hình thành cuộc tiến công chiến lược trên toàn miền Nam, kết hợp và mở các chiến dịch tiến công tổng hợp ở các vùng sâu đồng bằng Khu 5, Nam Bộ. Thường vụ Quân ủy Trung ương xác định: Sở dĩ hướng tiến công chiến lược có thay đổi, do chiến trường Trị - Thiên ở gần miền Bắc, ta có điều kiện tập trung lực lượng, tập trung chỉ đạo và bảo đảm vật chất cho chiến dịch quy mô lớn, dài ngày, nhằm tiêu diệt lớn quân địch và mở rộng vùng giải phóng, góp phần làm thay đổi so sánh lược lượng giữa ta và địch cũng như cục diện chiến tranh ở miền Nam. Ngày 23-3-1972, Bộ Chính trị nghe Thường vụ Quân ủy Trung ương báo cáo tình hình, công tác chuẩn bị chiến trường, thông qua quyết tâm và phê chuẩn kế hoạch tiến công chiến lược năm 1972.

Trên chiến trường Lào và Cam-pu-chia, ta đã chủ động xây dựng kế hoạch, lãnh đạo, chỉ đạo, chỉ huy các lực lượng quân tình nguyện, chuyên gia giúp bạn, phối hợp với bạn đập tan kế hoạch của địch lấn chiếm vùng giải phóng ở Lào, mở các chiến dịch tiến công, phản công và phòng ngự thắng lợi, đập tan kế hoạch của Mỹ và Quân đội Sài Gòn mở rộng chiến tranh sang Cam-pu-chia...

Công tác tư tưởng được các cấp ủy, tổ chức Đảng và tổ chức chỉ huy từ Trung ương tới cơ sở tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tiến hành kịp thời, liên tục, sâu rộng trong mọi đối tượng suốt quá trình tiến công chiến lược; kịp thời kiện toàn tổ chức lãnh đạo, chỉ huy các cấp trên các chiến trường, các hướng chiến lược, đặc biệt chú trọng các đơn vị tác chiến, các chiến dịch và chiến trường trên hướng chiến lược chủ yếu…

Diễn biến và kết quả thắng lợi to lớn của cuộc tiến công chiến lược 1972 trên các chiến trường, mặt trận, chiến dịch chứng minh đường lối chính trị, quân sự đúng đắn, sáng suốt, nghệ thuật lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, thống nhất, linh hoạt, sáng tạo của Đảng nhất là trong việc nhận định, đánh giá tình hình địch - ta; phân tích cục diện các chiến trường và chiến tranh; xác định chủ trương, quyết tâm chiến lược; lựa chọn thời cơ mở cuộc tiến công chiến lược... Một thành công quan trọng là sự linh hoạt, sáng tạo trong điều chỉnh hướng tiến công chiến lược chủ yếu; lãnh đạo, chỉ đạo mở và tiến hành đa dạng các loại hình chiến dịch: Tiến công và tiến công tổng hợp (Trị - Thiên, Bắc Tây Nguyên, Đông Nam Bộ, Bắc Bình Định, Khu 8, đồng bằng Nam Bộ); chiến dịch phòng ngự (Cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng, Lào), chiến dịch phòng không (miền Bắc và thủ đô Hà Nội, Hải Phòng)… Đặc biệt là ta dự báo sớm, chỉ đạo nghiên cứu, xây dựng phương án tác chiến, kế hoạch mở chiến dịch phòng không đánh bại cuộc tập kích của lực lượng không quân chiến lược Mỹ vào thủ đô Hà Nội, Hải Phòng cuối năm 1972...

Thắng lợi của cuộc tiến công chiến lược 1972 để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý cần được tiếp tục nghiên cứu, nhằm phát triển nghệ thuật quân sự Việt Nam, cả nghệ thuật lãnh đạo, chỉ đạo chiến lược và nghệ thuật chiến dịch, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ quốc phòng, quân sự, bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới.

Đại tá, PGS, TS Nguyễn Xuân Thành - Học viện Quốc phòng