QĐND - Tiểu đoàn 217 phòng không (Đoàn Bạch Đằng) thành lập ngày 15-3-1963, có nhiệm vụ bảo vệ vùng trời Hòn Gai, trong đó có mục tiêu Nhà máy Điện cột 5, Bến phà Bãi Cháy, Cảng Hòn Gai, Nhà máy Than luyện, Nhà máy Cơ khí Hòn Gai... Sau một thời gian huấn luyện ngắn, tháng 7-1963, Đoàn Bạch Đằng bước vào thường trực chiến đấu theo nhiệm vụ dưới sự chỉ huy trực tiếp của Quân chủng Phòng không-Không quân.

Đêm 4, rạng sáng 5-8-1964, cùng với các tàu khu trục, nhiều tốp máy bay của Mỹ hoạt động ở ngoài khơi Thanh - Nghệ - Tĩnh. Các trạm ra-đa của các đơn vị thường xuyên mở máy theo dõi chặt chẽ hoạt động của máy bay. Sáng 5-8-1964, địch hoạt động nhiều hơn các ngày trước, Bộ tư lệnh Quân chủng báo động toàn đoàn. Chỉ huy sở và các chiến sĩ thông tin hữu tuyến, vô tuyến, trinh sát tiểu đoàn, các sĩ quan tác chiến của Tiểu đoàn pháo phòng không 217 vào vị trí chiến đấu.

14 giờ ngày 5-8-1964, trinh sát thông báo tốp máy bay thứ 32 của địch xuất hiện trên biển với số lượng 12 chiếc, bay thẳng lên hướng Bắc. Đến 14 giờ 41 phút, hai chiếc đi đầu trong đội hình 12 chiếc, gồm 10 chiếc A4 bay theo đội hình hàng dọc và hai chiếc F4 bay hai bên tạo thành một mũi tên, đột ngột tăng tốc, bứt khỏi đội hình lao xuống. Pháo phòng không của Tiểu đoàn đồng loạt bắn lên theo phương án hiệp đồng định sẵn. Đạn chụm trên đỉnh Hòn Cóc, những quả cầu khói trắng bung ra, chiếc thứ 3 bị trúng đạn bốc cháy ngay trên đầu trận địa, rơi xuống vụng Hòn Mối, phi công nhảy dù. Chiếc thứ 4 bị thương. 6 chiếc còn lại vội tách khỏi đường bay, vọt lên cao bay vòng lượn trên bầu trời Hòn Gai rồi lao xuống phóng rốc-két xuống vụng Cửa Lục - nơi tàu Hải quân của ta đang trú đậu...

Trận đánh kết thúc lúc 15 giờ 5 phút. Tiểu đoàn 217 cùng quân và dân Quảng Ninh bắn rơi 3 máy bay địch, đặc biệt là bắt sống được tên phi công Mỹ đầu tiên A.An-va-rét.

Hiếu Giang