QĐND – Trước nguy cơ thất bại của Chiến lược "Chiến tranh đặc biệt", chính quyền Mỹ đã quyết định đẩy mạnh chiến tranh xâm lược miền Nam và leo thang tiến hành cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân ra miền Bắc nước ta. Thực hiện âm mưu và kế hoạch vạch ra, Mỹ đã đưa tàu khu trục vào vùng biển nước ta trinh sát, thăm dò và khiêu khích; sử dụng chính quyền Sài Gòn bắn phá các đảo và vùng biển của ta từ Vĩ tuyến 17 trở ra. Đặc biệt đêm 4-8-1964, Mỹ dựng lên cái gọi là sự kiện "Vịnh Bắc Bộ" vu cáo cho Hải quân nhân dân Việt Nam cố ý tấn công tàu chiến Mỹ ở vùng biển quốc tế, để dùng lực lượng không quân tập kích ác liệt vào lực lượng Hải quân nhân dân Việt Nam trên toàn tuyến ven biển từ sông Gianh, Cửa Hội, Lạch Trường đến Bãi Cháy, nhằm tiêu hao lượng tàu chiến đấu, quân cảng, kho tàng, nhiên liệu của Hải quân nhân dân Việt Nam.

Để đánh tiêu diệt lực lượng Hải quân ta, Mỹ đã tập trung lực lượng hải quân lớn, bao gồm biên đội tàu sân bay với 2 tàu Côn-xten-lây-xơn (Constellation) và Ti-cơn-đê-rô-ga (Ticonderoga); bốn tàu khu trục và một số tàu khác. Trên các tàu sân bay trang bị các loại máy bay tiêm kích và cường kích hiện đại như AD6, A3D2, F8U, F4H, Skyhawk v.v... Trong ngày 5-8-1964, Mỹ đã sử dụng 64 lần chiếc máy bay đánh phá các cơ sở của Hải quân ta dọc tuyến biển miền Bắc. Song lực lượng Không quân hải quân Mỹ đã bị Hải quân nhân dân và lực lượng vũ trang miền Bắc nước ta giáng trả thích đáng, bắn rơi tại chỗ nhiều máy bay và bắt sống được phi công, khiến Mỹ bị tổn thất tới gần 20% số lượng máy bay tham chiến.

Tàu Hải quân nhân dân Việt Nam chuẩn bị chiến đấu trên vùng biển Đông Bắc năm 1964. Ảnh tư liệu.

Chiến thắng trận đầu của Hải quân nhân dân Việt Nam là kết quả của nghệ thuật chỉ đạo, tổ chức chuẩn bị và chiến đấu dũng cảm, sáng tạo, hiệp đồng chiến đấu chặt chẽ với Bộ đội Phòng không và các lực lượng vũ trang nhân dân, bao gồm công an vũ trang, dân quân, tự vệ các địa phương. Nhận rõ âm mưu và thủ đoạn của Đế quốc Mỹ, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Quân ủy Trung ương đã chỉ đạo Bộ Quốc phòng, các lực lượng vũ trang nhân dân nâng cao cảnh giác, chủ động chuẩn bị, sẵn sàng đối phó những bước leo thang chiến tranh của địch. Chủ tịch Hồ Chí Minh và các lãnh đạo Đảng, Quân ủy Trung ương, Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp trực tiếp đi kiểm tra, chỉ đạo lực lượng phòng không-không quân, hải quân và các đơn vị lực lượng vũ trang. Ngày 1-6-1964, Tổng Tham mưu trưởng, Thượng tướng Văn Tiến Dũng ra lệnh báo động sẵn sàng chiến đấu cho toàn lực lượng vũ trang. Ngày 29-6-1964, Bộ Chính trị ra Chỉ thị số 81/CT-TƯ về tăng cường sẵn sàng chiến đấu, phá tan âm mưu khiêu khích đánh phá miền Bắc của không quân địch. Chỉ thị nêu rõ, Đế quốc Mỹ và chính quyền Sài Gòn đang chuẩn bị và trước sau sẽ tập kích bằng đường biển và đường không vào miền Bắc nước ta. Vì vậy toàn Đảng, toàn quân, toàn dân cần nâng cao cảnh giác để sẵn sàng chiến đấu, kịp thời đập tan âm mưu liều lĩnh của địch, giáng cho chúng những đòn đích đáng nếu chúng dám liều lĩnh khiêu khích và phá hoại miền Bắc. Cần chấn chỉnh và tăng cường hệ thống phòng không bảo vệ những địa điểm quan trọng, lấy Bộ đội Phòng không làm nòng cốt kết hợp với việc phát động một phong trào rộng rãi bắn máy bay địch bằng mọi thứ súng của bộ binh và lực lượng dân quân, tự vệ. Với sự chủ động chuẩn bị, Không quân Mỹ khi tiến công miền Bắc đã vấp phải lưới lửa phòng không dày đặc, nhiều tầng, nhiều lớp của quân và dân ta.

Trong trận đầu chiến đấu chống lực lượng không quân hiện đại của Đế quốc Mỹ, lực lượng Hải quân ta đã được sự hiệp đồng, phối hợp chiến đấu chặt chẽ, gắn bó với Bộ đội Phòng không và các lực lượng vũ trang nhân dân. Trong trận đánh đầu tiên của Không quân Mỹ vào Cửa Hội, các Phân đội 5, 7 của Hải quân ta đã báo động kịp thời, triển khai đội hình phối hợp với lực lượng pháo cao xạ, dân quân, tự vệ các địa phương, đơn vị khu vực xung quanh và bộ đội trên đảo Hòn Ngư chiến đấu, bắn rơi máy bay địch trên bầu trời thành phố Vinh - Cửa Hội. Tại các khu vực Bãi Cháy, Cửa Ròn, sông Gianh, Lạch Trường... Bộ đội Hải quân đã phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ với Bộ đội Phòng không, Công an vũ trang, dân quân, tự vệ, bộ đội trên các đảo bắn máy bay địch bảo vệ tàu, cơ sở hậu cần-kỹ thuật của Hải quân, kho tàng và các mục tiêu quan trọng trong khu vực. Các khẩu đội súng phòng không 14,5mm trên các tàu hải quân đã phối hợp với các Đại đội pháo phòng không Trung đoàn 280 ở Nghệ An; Tiểu đoàn 217 ở Quảng Ninh bắn rơi nhiều máy bay địch. Các đơn vị Công an vũ trang, dân quân biển, tự vệ các cơ quan, nhà máy, xí nghiệp dùng súng máy phòng không, súng bộ binh bắn máy bay địch ở tầng thấp, tạo nên mạng lưới phòng không rộng khắp, hiệu quả.

Chiến thắng chiến dịch tập kích bằng không quân mang tên “Mũi tên xuyên” của Mỹ ngày 5-8-1964 là kết quả của sự phát huy cao độ thế trận phòng không nhân dân rộng khắp, vững chắc. Đây là thế trận phòng không đã được chuẩn bị trước, vừa xây dựng vừa rút kinh nghiệm và sáng tạo trong tổ chức chiến đấu. Nhờ đó, khi không quân địch tập kích, ta đã chủ động bắn đón, đánh địch trên toàn tuyến, bảo vệ tốt các mục tiêu, bảo toàn lực lượng tàu hải quân, gây cho Không quân Mỹ nhiều thiệt hại, làm thất bại âm mưu, kế hoạch của chúng. Chiến thắng trận đầu của Hải quân nhân dân Việt Nam cùng với các lực lượng vũ trang và nhân dân miền Bắc đã tạo nên tiếng vang lớn trên thế giới, cổ vũ quân và dân ta chiến đấu, dám đánh, quyết đánh và giành thắng lợi trong cuộc chống chiến tranh phá hoại bằng không quân của Đế quốc Mỹ ra miền Bắc. Những bài học kinh nghiệm từ trận đầu đánh thắng Không quân Mỹ còn được tiếp tục nghiên cứu, vận dụng trong tổ chức lực lượng, huấn luyện, đáp ứng yêu cầu xây dựng thế trận phòng không nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Dương Hà