QĐND -  Thực hiện Chỉ thị của Thường vụ Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương ngày 12-3-1945: “Nhật-Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, các tổ chức Đảng ở nước ta đã đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho quần chúng nhân dân, tổ chức lực lượng vũ trang, khi có thời cơ thì nổi dậy giành chính quyền. Huyện Đông Anh là cơ sở cách mạng nằm ở vùng ven thủ đô Hà Nội, được xác định là một trong những trọng điểm để phát triển phong trào cách mạng, vừa đấu tranh, vừa chú trọng bảo đảm an toàn các cơ sở cách mạng.

 

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, cao trào kháng Nhật cứu nước phát triển mạnh mẽ. Các chi bộ Đảng ở huyện Đông Anh không chỉ tuyên truyền, vận động quần chúng, mà còn tuyển chọn trong quần chúng những người ưu tú để xây dựng lực lượng vũ trang (LLVT). Các đội tự vệ bí mật ở các thôn làng tự trang bị vũ khí và luyện tập quân sự. Ngày 13-8-1945, Hội nghị Đại biểu toàn quốc do Trung ương Đảng ta tổ chức đã quyết định phát động tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước. Chấp hành sự lãnh đạo của Đảng, tối 18-8-1945, Chi bộ Đảng Nhà máy xe lửa Đông Anh huy động công nhân và lực lượng tự vệ, cùng sự tham gia của nhân dân các xã Uy Nỗ, Nguyên Khê, Tiên Dương, Xuân Nộn biểu tình thị uy, tước vũ khí của binh lính ở huyện lỵ. Ngày 19-8-1945, tin cuộc khởi nghĩa ở nội thành Hà Nội nhanh chóng lan ra các vùng lân cận, cổ vũ nhân dân Đông Anh tham gia đấu tranh giành chính quyền. 

 

Trước quyết tâm cao độ của quần chúng cách mạng, ngày 21-8-1945, Ban công tác Đội An toàn khu của Trung ương Đảng tổ chức khởi nghĩa giành chính quyền ở huyện Đông Anh. Lực lượng tự vệ chiến đấu tiến vào chiếm lĩnh cơ quan huyện lỵ và khối quần chúng biểu tình theo dọc tuyến phố huyện, hô vang khẩu hiệu. Sau đó, đoàn biểu tình vũ trang tiến vào Phố Ga. Đại diện Việt Minh thuyết phục binh lính Nhật và tay sai ở đây đầu hàng, nhưng chúng không chịu hợp tác. Đoàn biểu tình tiến công binh lính ở Phố Ga và giành thắng lợi. Cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở huyện Đông Anh thành công.

 

Chấp hành sự lãnh đạo của Đảng, các chi bộ, Ban công tác Đội An toàn khu đã chỉ đạo xây dựng lực lượng tự vệ, giác ngộ quần chúng đấu tranh giành chính quyền trên cả ba mũi giáp công là quân sự, dân vận và binh vận. Khi thuyết phục không đạt kết quả, ta sử dụng tiến công quân sự, như ở Phố Ga. Ở các trụ sở hành chính huyện lỵ, các địa bàn khác, khi ta vận động binh lính, yêu cầu chúng giao nộp vũ khí để tránh phải đổ máu. Bài học về tiến hành khởi nghĩa giành chính quyền ở huyện Đông Anh có giá trị sâu sắc, cần tiếp tục nghiên cứu vận dụng để giáo dục truyền thống cho bộ đội, dân quân, tự vệ, nhân dân, phát huy tinh thần đại đoàn kết dân tộc để xây dựng LLVT vững mạnh, quê hương giàu đẹp.

XUÂN GIANG