QĐND - Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, tên tuổi Đại tướng Lê Trọng Tấn gắn với những chiến dịch, những trận đánh đi vào lịch sử; để lại hai mốc son chói lọi: Năm 1954, trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, là Đại đoàn trưởng Đại đoàn 312, ông trực tiếp chỉ huy cánh quân hướng Đông đánh vào trung tâm sào huyệt của quân Pháp ở Mường Thanh, bắt sống tướng Đờ Cát; năm 1975, ông là Tư lệnh, chỉ huy các quân đoàn đánh từ phía Đông vào Dinh Độc Lập, bắt sống Dương Văn Minh, góp phần kết thúc chiến tranh.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp với Tư lệnh Chiến dịch Đường 9-Nam Lào Lê Trọng Tấn (ngoài cùng, bên phải) sau chiến thắng tháng 2-1971. Ảnh tư liệu.

Hơn ba mươi năm lăn lộn trên các chiến trường, trên nhiều cương vị, Lê Trọng Tấn đã trở thành một vị tướng tài ba, dày dạn, có kinh nghiệm phong phú và bản lĩnh vững vàng cả về chiến thuật, nghệ thuật chiến dịch, chiến lược và từ trải nghiệm thực tiễn, ông rất quan tâm đến việc tổng kết, rút kinh nghiệm sau mỗi chiến dịch, những trận đánh thắng (cả những trận đánh không thành công); tích cực chỉ đạo cơ quan làm công tác tổng kết và bản thân ông đã viết nhiều tác phẩm, luận văn quân sự giàu tính thực tiễn và lý luận. Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong một bài viết đã đánh giá: “Khi chỉ huy các đơn vị chiến đấu cũng như làm Thủ trưởng cơ quan tham mưu chiến lược, làm Hiệu trưởng Trường Sĩ quan Lục quân, hay Viện trưởng Viện Khoa học Quân sự Bộ Quốc phòng, đồng chí Lê Trọng Tấn thường xuyên coi trọng công tác tổng kết kinh nghiệm chiến tranh, nghiên cứu khoa học quân sự kết hợp thực tiễn với lý luận trong công tác đào tạo và bồi dưỡng cán bộ”.

Khi chỉ huy trung đoàn và đại đoàn, đồng chí Lê Trọng Tấn có phương châm xây dựng để chiến đấu, chiến đấu để xây dựng, nên sau mỗi chiến dịch, ông đã chỉ đạo bộ đội tổng kết ngay để rút kinh nghiệm cho những chiến dịch, những trận đánh sau.

Là Hiệu trưởng Trường Sĩ quan Lục quân, ông có điều kiện truyền đạt cho các lớp học viên những kiến thức quân sự từ việc tổng kết các trận đánh, các chiến dịch trong kháng chiến chống Pháp, đặc biệt trong Chiến cuộc Đông Xuân 1953-1954, các chiến dịch do ông trực tiếp tham gia và chỉ huy trên chiến trường, từ Chiến dịch Biên Giới 1950, Thượng Lào-Tây Bắc năm 1953 và Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954. Cán bộ được đào tạo tại Trường Sĩ quan Lục quân học được rất nhiều kinh nghiệm từ người hiệu trưởng uyên thâm về kiến thức quân sự của chiến tranh nhân dân Việt Nam. Những kiến thức đó tập trung trong luận văn quân sự với nhan đề: “Chiến cuộc Đông Xuân 1953-1954 và Chiến dịch Điện Biên Phủ-một bước phát triển sáng tạo của nghệ thuật quân sự Việt Nam”. Trong luận văn, ông đã nêu lên một số vấn đề chỉ đạo chiến lược của Đảng, phân tích sâu sắc sự vận dụng chiến lược của chiến tranh nhân dân, kết hợp chiến tranh chính quy với chiến tranh du kích, tác chiến của binh đoàn chủ lực cơ động với chiến tranh nhân dân địa phương và cuộc chiến đấu của toàn dân, kết hợp với đấu tranh ngoại giao, tạo nên sức mạnh tổng hợp lớn nhất kết thúc chiến tranh…

Sau Hiệp định Pa-ri năm 1973, đồng chí Lê Trọng Tấn đã chỉ đạo và trực tiếp tham gia các công trình tổng kết, nghiên cứu về chống phá bình định, cách đánh chi khu quận lỵ, đánh thành phố, đánh tiêu diệt các sư đoàn ngụy...; cùng lãnh đạo Học viện Quân sự cao cấp chỉ đạo học viên làm bài tập về phương án tác chiến chiến dịch ở Tây Nguyên. Bài tập có giá trị thiết thực trong chỉ đạo, tiến hành Chiến dịch Tây Nguyên năm 1975.

Tháng 7-1973, Hội nghị lần thứ 21 Ban Chấp hành Trung ương Đảng ra nghị quyết "Thắng lợi vĩ đại của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và nhiệm vụ của cách mạng miền Nam trong giai đoạn mới". Nghị quyết xác định: Nhiệm vụ cơ bản của cách mạng miền Nam trong giai đoạn mới là tiếp tục thực hiện cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, bất kể trong tình huống nào vẫn phải kiên định con đường cách mạng bạo lực, giữ vững chiến lược tiến công. Tổ trung tâm của Cục Tác chiến do đồng chí Văn Tiến Dũng, Tổng Tham mưu trưởng, và ông trực tiếp chỉ đạo có nhiệm vụ nghiên cứu, lập kế hoạch tác chiến chiến lược giải phóng miền Nam. Với tinh thần, ý chí quyết tâm lớn, trí tuệ uyên bác, kế hoạch được Bộ Chính trị thông qua và đã diễn ra trên chiến trường với các đòn chiến lược Tây Nguyên, Trị Thiên-Huế và Chiến dịch Hồ Chí Minh. Ở đó thể hiện tất cả các phương án, các tình huống chiến tranh và ông chỉ huy nhiều vạn quân với hàng nghìn xe các loại, hiệp đồng ba thứ quân và các binh chủng, vượt qua hàng nghìn ki-lô-mét, vượt 500 sông, đến đúng giờ quy định của Chiến dịch Hồ Chí Minh, góp phần quyết định vào thắng lợi ngày 30-4-1975. Với chiến thuật đánh chắc, thắng chắc, bao vây giỏi, chiếm từng phần, đánh nhỏ, đánh vừa, đánh lớn, trong đánh ra, ngoài đánh vào, khống chế điểm mạnh, đánh điểm yếu của địch, diệt từng phần, chớp thời cơ tiêu diệt toàn bộ sinh lực địch, ông đã đúc kết được 6 nội dung là: “Vây, lấn, tấn, phá, triệt, diệt” có giá trị cho lịch sử khoa học quân sự Việt Nam.

Sau ngày đất nước thống nhất, ngoài được giao nhiệm vụ Phó tổng Tham mưu trưởng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Tổng Tham mưu trưởng; tham gia chỉ huy Quân tình nguyện Việt Nam làm nhiệm vụ quốc tế tại Cam-pu-chia, đồng chí Lê Trọng Tấn còn kiêm Viện trưởng Học viện Quân sự cấp cao. Đây là thời kỳ những kinh nghiệm trên các chiến trường, trong các chiến dịch, trong các trận đánh được ông chỉ đạo và trực tiếp truyền thụ lại cho những cán bộ thế hệ sau một cách bài bản…

Những tác phẩm, luận văn, bài viết có giá trị của Đại tướng Lê Trọng Tấn đã được Nhà xuất bản Quân đội nhân dân cho ra mắt bạn đọc tháng 5-2007 với cuốn “Tổng tập Đại tướng Lê Trọng Tấn”. Đó là những trang viết từ trải nghiệm sâu sắc thực tiễn chiến trường và trước yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng mới. Đại tướng phân tích những vấn đề nghệ thuật quân sự và chiến tranh nhân dân Việt Nam, phương thức tác chiến hiệp đồng binh chủng, huấn luyện chiến đấu trong những điều kiện mới trong công cuộc bảo vệ và xây dựng Tổ quốc. Trong đó, tập trung đi sâu nét nổi bật về tư tưởng, chủ trương, đường lối lãnh đạo, chỉ đạo đấu tranh của ta; những âm mưu thủ đoạn của địch. Nêu lên nghệ thuật tạo thời cơ và nắm vững thời cơ, tổ chức thực hành thắng lợi các chiến dịch, làm sáng tỏ tư tưởng cách mạng tiến công và nghệ thuật tiến công quân địch trong mọi tình huống. Đồng thời, nêu lên quy luật phát triển về chiến thuật và cách đánh của quân đội ta nhằm đánh bại những hình thức, biện pháp tác chiến cao nhất của địch để giành thắng lợi.

Trên cương vị là Thủ trưởng Bộ Tổng tham mưu, trong các bài nói, bài viết, Đại tướng Lê Trọng Tấn đề cập nhiều khía cạnh thuộc phạm trù tổ chức và chỉ đạo, chỉ huy, điều hành trong các chiến dịch, các đợt hoạt động; nêu bật những bài học về nghiên cứu, xác định đối tượng tác chiến, lựa chọn khu vực, địa bàn tác chiến, tạo lập thế trận chiến dịch, tạo thế ta, phá thế địch; lưu ý đến cách đánh địch bằng mưu cao, mẹo giỏi, bằng thế, bằng lực, bằng thời cơ, đánh trúng, đánh hiểm, đánh bất ngờ, đánh tiêu hao, đánh tiêu diệt, đánh có chuẩn bị và ít được chuẩn bị… Những cách đánh được thực tiễn chứng minh vừa dũng cảm, vừa thông minh, mang bản lĩnh Việt Nam và trí tuệ Việt Nam, vừa quyết đánh, vừa biết đánh, đã đánh là thắng. Đại tướng nhắc lại quyết định của Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương ngày 25-3-1975 thành lập Bộ tư lệnh Mặt trận Quảng Đà do ông làm Tư lệnh và đồng chí Chu Huy Mân làm Chính ủy. Tư lệnh và Chính ủy tuy chỉ gặp nhau trên bộ đàm nhưng đã thống nhất được chỉ huy và đặc biệt, thống nhất được cách đánh vào Đà Nẵng. Trận Đà Nẵng là trận then chốt quyết định kết thúc chiến dịch; cả một căn cứ liên hợp quân sự mạnh nhất của Mỹ và quân đội Sài Gòn bị ta chiếm lĩnh nhanh gọn trong một cuộc tấn công thần tốc không đầy 32 giờ. Nói về "Nghệ thuật tạo thời cơ, nắm thời cơ, chớp thời cơ và tận dụng thời cơ" thì đây là một điển hình hay... Đại tướng nhấn mạnh, sức mạnh của Chiến dịch Hồ Chí Minh là ở chỗ, trải qua 30 năm chinh chiến, ta đã xây dựng được thế trận chiến tranh nhân dân vững vàng, chắc thắng. Ba ngày đêm chiến đấu thần tốc, hết sức thông minh, vô cùng dũng mãnh, với ý chí Việt Nam, trí tuệ Việt Nam, Chiến dịch Hồ Chí Minh đã toàn thắng. Một ngày bằng mười năm, ba ngày bằng 30 năm, 30 năm mới có một ngày...

Trải qua đấu tranh lâu dài, đất nước đã sản sinh biết bao người có biệt tài cầm quân, Đại tướng Lê Trọng Tấn là một trong số đó. Bộ Tổng tham mưu quân đội ta-cơ quan tham mưu chiến lược xuất sắc, tự hào về những vị tướng cầm quân như vậy. Đại tướng Lê Trọng Tấn đã đi vào cõi vĩnh hằng, nhưng sự chỉ đạo công tác tổng kết chiến tranh và những công trình khoa học quân sự ông để lại, những cống hiến quân sự xuất sắc của ông đối với dân tộc, đất nước, quân đội, mãi mãi bất tử; tài năng, tâm đức của ông còn sáng mãi.

Đại tá, TS NGUYỄN THÀNH HỮU