Từ tháng 10 đến tháng 11-1965, tại vùng rừng núi hiểm trở Pleiku - Chư Prông, quân và dân ta đã làm nên một chiến công mang ý nghĩa chiến lược, lần đầu tiên đánh bại cuộc phản công quy mô lớn của quân đội Mỹ.

Chiến dịch Plei Me là trận đầu tiên quân chủ lực Tây Nguyên gồm các trung đoàn: 320, 33, 66 và lực lượng vũ trang địa phương đối đầu trực tiếp với đơn vị quân viễn chinh Mỹ (Sư đoàn Kỵ binh bay số 1 - Airmobile).

 Lính Mỹ đổ bộ xuống Ia Đrăng trong Chiến dịch Plei Me năm 1965. Ảnh tư liệu

Mặc dù có ưu thế tuyệt đối về hỏa lực, không quân, trực thăng cơ động và hậu cần hiện đại… nhưng lực lượng quân viễn chinh Mỹ vẫn bị quân ta đánh bại tại thung lũng Ia Đrăng (từ ngày 14 đến 18-11-1965). Thắng lợi này đã chứng minh quân và dân ta đủ sức đánh và thắng Mỹ trong điều kiện chiến tranh hiện đại.

Chiến dịch Plei Me được coi là dấu mốc mở đầu thời kỳ “đánh Mỹ và thắng Mỹ”, tạo thế và niềm tin chiến lược cho toàn dân và toàn quân ta. Sáu thập kỷ đã trôi qua, chiến thắng không chỉ vang vọng trong sử sách mà còn tiếp tục soi sáng con đường xây dựng nền quốc phòng toàn dân và nghệ thuật quân sự Việt Nam trong thời đại mới.

Bối cảnh và tầm quan trọng của Chiến thắng Plei Me - Ia Đrăng

Năm 1965, khi chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” đứng trước nguy cơ sụp đổ, Mỹ ồ ạt đổ quân vào miền Nam, chuyển sang thực hiện chiến lược “Chiến tranh cục bộ” với tham vọng “tìm diệt” chủ lực Quân Giải phóng, hòng xoay chuyển cục diện chiến trường. Tây Nguyên - địa bàn chiến lược trọng yếu, như “khóa then” của ba nước Đông Dương trở thành nơi đế quốc Mỹ muốn thí điểm các hình thức tác chiến mới. Sự kiện quân Mỹ đưa Lữ đoàn 1 Kỵ binh bay đến Pleiku là chỉ dấu rõ ràng của việc thử nghiệm học thuyết “Trực thăng vận - hỏa lực mạnh - cơ động nhanh”.

Trước tình hình ấy, Bộ tư lệnh Mặt trận Tây Nguyên (B3) nhận định: Nếu đánh bại được cuộc phản công của Mỹ ngay trận đầu sẽ làm phá sản chiến lược “tìm diệt”, tạo bước ngoặt tâm lý - quân sự quan trọng. Chủ trương mở Chiến dịch Plei Me, sau đó phát triển thành trận quyết chiến tại thung lũng Ia Đrăng là quyết định táo bạo, thể hiện tầm nhìn chiến lược sắc bén của Đảng và Quân đội ta.

Nghệ thuật tạo thế - lừa địch - điều địch vào bẫy chiến dịch

Chiến thắng Plei Me - Ia Đrăng là minh chứng điển hình cho nghệ thuật tạo thế và nắm thời cơ. Ta chủ động sử dụng đòn nghi binh mở đầu bằng việc đánh đồn Chư Ho, bao vây trại biệt kích Plei Me để buộc Mỹ - ngụy phải tung chủ lực đến ứng cứu. Đây là “nước cờ dụ địch” hết sức táo bạo, ta từng bước đẩy đối phương vào thế bị động, phải hành quân đường không đến vùng rừng núi phức tạp, “Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù”, nơi ta đã chuẩn bị sẵn thế trận để diệt địch.

Phá vỡ học thuyết “Trực thăng vận - tìm diệt”, buộc Mỹ phải điều chỉnh chiến thuật, từ đó kéo dài thế sa lầy tại chiến trường miền Nam Việt Nam. Cổ vũ mạnh mẽ phong trào kháng chiến trên cả nước, khẳng định niềm tin vào đường lối chiến tranh nhân dân của Đảng ta. Góp phần minh chứng và khẳng định hệ thống bài học về nghệ thuật tác chiến trên địa bàn rừng núi, cuộc đấu trí, đấu lực với chiến tranh hiện đại bằng vũ khí công nghệ cao. Đó là những giá trị xuyên suốt đối với công tác nghiên cứu lịch sử và nghệ thuật quân sự sau này.

Chiến thắng Plei Me - Ia Đrăng đã minh chứng rõ bản lĩnh, ý chí và nghệ thuật quân sự Việt Nam, sự kết hợp giữa ý chí, bản lĩnh chính trị vững vàng, tinh thần chiến đấu anh dũng và khả năng sáng tạo trong tổ chức lực lượng, sử dụng binh hỏa lực, phát huy ưu thế của địa hình.

Những giá trị trường tồn

60 năm đã trôi qua, những bài học đúc rút từ Chiến thắng Plei Me - Ia Đrăng vẫn còn nguyên giá trị đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

 
 Trung đoàn 66 - Đoàn Plei Me (Sư đoàn 10, Quân đoàn 34) diễn tập. Ảnh: SƠN THƯƠNG

Một là, nghệ thuật kết hợp chiến tranh nhân dân với tác chiến hiện đại. Chiến thắng Plei Me - Ia Đrăng, khẳng định: Dù đối phương có ưu thế vũ khí công nghệ vượt trội, nếu ta biết phát huy thế trận chiến tranh nhân dân rộng khắp, kết hợp chặt chẽ giữa lực lượng bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân tự vệ thì hoàn toàn có thể tạo nên sức mạnh tổng hợp, buộc đối phương rơi vào thế bị động.

Hai là, tầm quan trọng của thế trận và nắm thời cơ. Chiến thắng Plei Me - Ia Đrăng cho thấy sự chủ động trong tạo lập thế trận, dùng nghi binh - lừa địch - chia cắt - bao vây để điều binh mạnh nhất của Mỹ vào nơi bất lợi. Trong bối cảnh hiện nay, bài học này tiếp tục được vận dụng trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân, chủ động phòng thủ từ sớm, từ xa.

Ba là, sức mạnh của con người - nhân tố quyết định thắng lợi. Học thuyết quân sự hiện đại nhấn mạnh vũ khí công nghệ cao, nhưng chiến dịch Play Me khẳng định: Con người vẫn là trung tâm của sức mạnh quốc phòng. Ý chí, bản lĩnh, tinh thần yêu nước của cán bộ, chiến sĩ là yếu tố không thể thay thế bởi bất cứ loại vũ khí nào.

Bốn là, bài học về tổ chức chỉ huy sắc bén và linh hoạt. Sự chỉ đạo tập trung, thống nhất; quá trình đánh giá đúng địch - ta; việc lựa chọn thời điểm mở trận then chốt… đã tạo nên bộ khung chỉ đạo chiến dịch tài tình. Đây là giá trị quan trọng trong xây dựng đội ngũ cán bộ chỉ huy hiện đại, có tư duy chiến dịch - chiến lược toàn diện.

Năm là, nền tảng cho phát triển nghệ thuật quân sự Việt Nam trong chiến tranh hiện đại. Nhiều bài học từ trận then chốt Ia Đrăng, như: Đánh gần, đánh điểm, diệt viện, đánh vào điểm yếu của vũ khí công nghệ cao, chia cắt đội hình, tận dụng địa hình… vẫn hữu ích trong nghiên cứu tác chiến công nghệ cao hiện nay, đặc biệt trong điều kiện các xung đột khu vực và thế giới đang diễn biến phức tạp.

Từ chiến thắng năm xưa đến khát vọng bảo vệ Tổ quốc hôm nay

Với quyết tâm xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, những bài học được rút ra từ Chiến thắng Plei Me - Ia Đrăng đang được vận dụng hiệu quả trong xây dựng lực lượng, huấn luyện, củng cố thế trận phòng thủ, phát triển công nghiệp quốc phòng, xây dựng lực lượng dự bị động viên vững mạnh.

Trong bối cảnh khu vực, thế giới có nhiều biến động, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; giữ vững độc lập, chủ quyền thống nhất toàn vẹn lãnh thổ; gìn giữ môi trường hòa bình để phát triển là yêu cầu sống còn. Chiến thắng năm xưa nhắc nhở chúng ta: Một dân tộc đoàn kết, một quân đội vững mạnh, một đường lối đúng đắn sẽ tạo ra sức mạnh không gì khuất phục được.

Chiến thắng Plei Me - Ia Đrăng không chỉ là một mốc son chói lọi mà còn là biểu tượng của trí tuệ và bản lĩnh Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Những âm vang của chiến thắng vẫn tiếp tục lan tỏa, truyền cảm hứng cho các thế hệ cán bộ, chiến sĩ hôm nay và mai sau, là ngọn đuốc soi đường, tiếp thêm niềm tin và sức mạnh để bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc phòng an ninh xem các tin, bài liên quan.