Những ngày giáp Tết Canh Dần, tôi trở lại thăm đồng bào Mông  ở khu Kinh tế - quốc phòng (KTQP) Đắc Ngo (huyện Tuy Đức, tỉnh Đắc Nông). Không còn cảnh sống chen chúc, ở vạ vật như hồi đầu năm 2009, gần 300 hộ đồng bào di cư từ Tây Bắc vào Tây Nguyên từ năm 2002 đến năm 2009 đang được phép dựng nhà ở trong khu dự án mới. Tết Nguyên đán này có khoảng 200 hộ đồng bào Mông được đón xuân ở nhà mới và đến hết năm 2010, sẽ có 600 hộ đồng bào Mông, Mơ Nông, Khơ Me được đến định cư tại tiểu khu 1541 của xã Đắc Ngo.

 Dự án hợp lòng dân

Trước khi dự án giảm tải khu KTQP Đắc Ngo được thực hiện, số hộ đồng bào Mông vào thăm thân nhân rồi ở lại đây đã lên tới con số 484, với hơn 2.600 nhân khẩu. Các hộ di cư từ các tỉnh Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Lào Cai, Hà Giang… chiếm 93%.

Đường vào bản mới tại tiểu khu 1541.

Đại tá Vũ Văn Mài, Chỉ huy trưởng đơn vị 720 (Binh đoàn 16) cho biết: “Số hộ đồng bào Mông ngoài dự án nhiều gấp rưỡi số hộ trong dự án. Tình trạng này gây nên sự quá tải rất lớn cho đơn vị và địa phương về đất đai, trường học, bệnh xá. Không những vậy, nó kéo theo nhiều vấn đề phức tạp về an ninh – xã hội”. Bà con ngoài dự án không có đất để làm nhà và sản xuất, phải sống nhờ vào sự đùm bọc của họ hàng, đơn vị 720 và đi làm thuê.

Trăn trở suy nghĩ nhiều năm trời, tỉnh Đắc Nông và Binh đoàn 16 đã liên tục gửi công văn đề nghị Chính phủ, Bộ Quốc phòng nghiên cứu, tạo điều kiện giúp đỡ. Được sự đồng ý của Thủ tướng Chính phủ, tỉnh Đắc Nông đã giao cho huyện Tuy Đức và Sở Kế hoạch- đầu tư nghiên cứu lập dự án mới để giảm tải cho khu KTQP Đắc Ngo. Sau một thời gian khảo sát, tính toán, dự án này đã được hình thành có sự tư vấn của Công ty TNHH Nguyên Phú  với số vốn đầu tư trên 80 tỉ đồng.

Ông Đỗ Thế Nhữ,  Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắc Nông khẳng định: “Dự án này sẽ giúp hàng trăm hộ đồng bào Mông, Mơ Nông và Khơ Me có đất làm nhà, đất sản xuất. Cuộc sống của bà con không còn cơ cực, vất vả như trước nữa”.

Anh Giàng A Mua từ tỉnh Điện Biên vào năm 2005 cùng vợ và 3 đứa con trước đây cứ khát khao Nhà nước lập cái dự án mới để có đất làm nhà, có đất trồng cà phê, trồng điều. Khi biết tên mình và nhiều gia đình khác có tên trong danh sách bố trí vào dự án mới, Giàng A Mua cảm động: “Cám ơn Đảng, Nhà nước, Chính phủ, tỉnh Đắc Nông và Binh đoàn 16 đã giúp người Mông có cuộc sống mới”.

Niềm vui trong căn nhà mới

Xuống cụm dân cư số 1 thuộc tiểu khu 1541, tôi thực sự ngạc nhiên khi thấy bản Mông mới đang được hình thành. Trên khu đất rộng hơn 15 ha, những ngôi nhà gỗ xếp hàng ngang, hàng dọc rất thẳng lối mọc lên san sát. Ở đây, những nụ cười, những câu nói ơn Đảng, ơn Chính phủ của bà con người Mông làm cho mùa khô của Tây Nguyên bớt nóng bức.

Chị Lý Thị Mi, 35 tuổi trước đây ở tạm trong Đội 6 (khu KTQP Đắc Ngo) gặp tôi nói như reo lên: “Tết này mình có nhà mới rồi. Mình được cấp 400 m2 đất để làm nhà, tới đây nhận đất sản xuất 1000 m2 nữa”. Chồng mất, phải nuôi 6 đứa con nhỏ, được qui hoạch vào dự án mới là một hạnh phúc lớn lao đối với chị Mi. Chị dự định khi được nhận đất sản xuất, sẽ nhờ bà con họ hàng, cán bộ xã Đắc Ngo và bộ đội giúp trồng cà phê, trồng điều và trồng cả cây cao su nữa. Từ huyện La Hay, tỉnh Tuyên Quang vào Tây Nguyên năm 2006, chị Vũ Thị Xía không nghĩ mình được cấp đất làm nhà. Căn nhà của chị chỉ rộng hơn 30 m2, nhưng đó là niềm mơ ước cháy bỏng từ 4 năm nay mới co được. Chị Xía rưng rưng: “Nếu không có sự quan tâm, giúp đỡ của Nhà nước, của địa phương, biết bao giờ mình mới có nơi ở tốt như thế này”.

Vào muộn hơn chị Mi và chị Xía là gia đình anh Vừ A Cử ở huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên. Đến Đắc Ngo năm 2007, phải ở nhờ đất của ông Thào A Dơ, anh Cử đã thấm thía thế nào là nỗi khổ của những người sống vật vạ, nhờ vả. Được đơn vị 720 vận chuyển đồ đạc vào khu dự án mới, anh đã mượn tiền thuê người làm được căn nhà gỗ rộng hơn 50 m2. Anh Cử nói: “Bà con đến đây được hỗ trợ 8 triệu đồng và một số chính sách khác. Tết này về nhà mình chơi nhé. Người Mông giờ cũng biết ăn Tết cổ truyền rồi đấy”. Không chỉ chị Mi, chị Xía, anh Cử có những niềm vui như vậy, mà hiện có 267 hộ đồng bào Mông, 82 hộ đồng bào dân tộc tại chỗ cũng tràn ngập hạnh phúc khi được xét vào khu dự án mới. Tết này ở tiểu khu 1541, người Mông, người Mơ Nông, người Khơ Me sẽ hân hoan đón chào một năm mới đầy ý nghĩa của gia đình mình.   

Giúp bà con phát triển sản xuất

Theo Bí thư Đảng ủy xã Đắc Ngo Vũ Ngọc Đảm, sau Tết Nguyên đán Canh Dần, chính quyền địa phương sẽ họp dân ở 3 bản người Mông để lấy ý kiến bà con đặt tên cho những bản mới và bầu trưởng bản, già làng. Chính quyền xã tiếp tục đề nghị với cấp trên giúp đỡ địa phương xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng như trường học, trạm y tế, lưới điện, hệ thống nước sinh hoạt, nhà sinh hoạt cộng đồng… Tuy nhiên, việc triển khai kế hoạch giúp bà con phát triển sản xuất phải được đặt lên hàng đầu.

Trao đổi với chúng tôi, ông Trần Đình Mạnh, Chủ tịch UBND huyện Tuy Đức cho biết: “Trước mắt, địa phương sẽ hỗ trợ bà con về vốn, con giống để trồng lúa, cây hoa màu ngắn ngày, chăn nuôi gia súc để bảo đảm nguồn lương thực. Sau đó huyện sẽ đề nghị tỉnh và Trung ương đầu tư xây dựng các công trình thủy lợi, qui hoạch để giúp bà con trồng các loại cây hợp với thổ nhưỡng khác như cà phê, điều, hồ tiêu, cao su”.

Bài và ảnh: Lê Phi Hùng