Trường Sa như tôi biết (kỳ 3)

Kỳ 3: Chờ tin vui từ biển bạc

Quà đất liền gửi tặng quân, dân đảo Trường Sa Đông.

Ánh nắng chiều trải dài trên những doi cát quyện với sóng biển rì rào tạo nên một bức tranh thật sống động ở đảo Song Tử Tây. Hoàng hôn chạng vạng buông cũng là lúc những con tàu, thuyền đánh cá của ngư dân cập vào âu tàu trên đảo. Vùng biển khu vực đảo Song Tử Tây là ngư trường sôi động của ngư dân đến khai thác, đánh bắt. Thượng tá Phạm Văn Hà, Đảo trưởng cho biết:

- Âu tàu được xây dựng là điểm tựa vững chắc cho ngư dân đến đánh bắt ở khu vực Trường Sa. Hiện âu tàu hoàn toàn có thể đảm bảo từ 60 đến 80 tàu cá của ngư dân vào tránh gió bão và tham gia các dịch vụ trên biển. Chúng tôi hy vọng, thời gian tới sẽ có nhiều tàu thuyền của ngư dân tìm đến ngư trường đảo Song Tử Tây.

Chúng tôi được biết, âu tàu đảo Song Tử Tây được xây dựng với mức đầu tư lên đến 200 tỉ đồng. Với tốc độ phát triển của nghề cá và các dịch vụ trên biển, một viễn cảnh nhộn nhịp tàu thuyền ra vào trên hòn đảo xinh đẹp này là hoàn toàn có thể đến trong thời gian tới. Sở dĩ có thể tự tin khẳng định như vậy bởi những tiềm năng phong phú mà Biển Đông đang có.

Ngư trường của Việt Nam vốn rất phong phú về cá nên nó cũng là mục tiêu của các tàu cá nước ngoài vào đánh bắt trộm. Tuy nhiên, tình trạng này những năm gần đây đã giảm hẳn bởi Trường Sa bây giờ dù rộng, dù dài nhưng vẫn nằm trong tầm quản lý của bộ đội đảo.

Một cán bộ của đảo cho biết:

- Từ khi các đảo được đầu tư nhiều trang thiết bị, phương tiện mới hiện đại, đặc biệt là những chiếc xuồng CQ có tốc độ cao thì khoảng cách giữa đảo và khơi xa trở nên ngắn lại. Nếu phát hiện tàu cá nước ngoài xâm nhập vào vùng biển nước ta thì chỉ trong một thời gian rất ngắn, những chiếc CQ của Hải quân Việt Nam đã có thể áp sát và dẫn giải chiếc tàu vi phạm vào để xử lý. Bà con ngư dân của nước ta nếu đánh bắt trên biển quanh khu vực ngư trường đảo thì cũng hoàn toàn yên tâm bởi họ sẽ được các chiến sĩ hải quân bảo vệ. Tất nhiên, khi tham gia đánh bắt trên Biển Đông bà con ta cũng phải chấp hành đúng pháp luật theo quy định.

Theo những tài liệu mà chúng tôi có được, thì Biển Đông nằm trong 10 tuyến hàng hải lớn nhất thế giới, là biển nhộn nhịp thứ hai thế giới với mỗi ngày có từ 150 đến 200 chiếc tàu buôn qua lại khu vực này (cứ 4 tàu đi trên đại dương thì có 1 tàu đi qua Biển Đông). Trong thập niên 1980, mỗi ngày có ít nhất 270 lượt tàu đi qua quần đảo Trường Sa, và hiện tại hơn một nửa số tàu chở dầu siêu cấp của thế giới chạy qua vùng biển này hằng năm. Lượng tàu chở dầu chạy qua Biển Đông lớn gấp ba lần lượng tàu chạy qua kênh Xu-ê và gấp năm lần lượng tàu qua kênh đào Pa-na-ma; gần 20% lượng dầu thô trên thế giới được chuyên chở ngang qua Biển Đông. Còn số lượng tàu cá của ngư dân hoạt động trên khu vực này thì lên tới nhiều nghìn chiếc. Chắc chắn âu tàu của đảo Song Tử Tây sẽ là địa chỉ hấp dẫn để các tàu thuyền ra vào. Lượng cá ở Biển Đông chiếm khoảng 10% lượng cá trên thế giới. Tại vùng biển quần đảo Trường Sa của chúng ta có nhiều loài cá và hải sản có giá trị kinh tế cao như cá ngừ vây vàng, cá ngừ mắt to và cá thu ngàng. Vùng nước quần đảo cũng là nơi có trữ lượng san hô lớn có thể dùng sản xuất ra các sản phẩm mỹ nghệ và sử dụng trong lĩnh vực y học. Ở vùng biển nước ta đã phát hiện được 11.000 loài động thực vật, riêng cá biển có hơn 2.000 loài, trong đó hơn 100 loài có giá trị kinh tế với tổng trữ lượng hải sản gần 5 triệu tấn. Đó là chưa kể đến các đặc sản khác có giá trị kinh tế cao như tôm, cua, mực, hải sâm, rong biển và cá đại dương di cư vào theo mùa… Đến nay ta đã xác định được 15 bãi cá lớn quan trọng trên biển.

Người dân trên đảo Trường Sa Lớn chuẩn bị lưới ra khơi.

Những ví dụ điển hình về sự phong phú của các loài cá trên biển đã được rất nhiều phóng viên báo chí ghi chép lại qua những lần ra công tác tại quần đảo Trường Sa. Trên những chiếc tàu của Bộ đội Hải quân đưa đoàn công tác ra đảo thì những “tay” câu cá nghiệp dư nhất cũng có thể giật được hàng chục ki-lô-gam mỗi lần câu. Nhà báo Đỗ Phú Thọ, Báo Quân đội nhân dân kể rằng: Trong chuyến đi công tác tại Trường Sa, anh được "phong" danh hiệu người câu giỏi nhất với 87 ki-lô-gam cá các loại. Có những người trong chuyến công tác tại Trường Sa, chỉ một đêm đã câu được 36 con cá ngừ với tổng trọng lượng 250 ki-lô-gam. Người ấy chính là Đại tá Nguyễn Văn Liên, hiện công tác tại Quân chủng Hải quân. Số cá chuyến tàu đó câu được trong một đêm lên tới 500 ki-lô-gam.

Đại úy Nguyễn Văn Sửu, Thuyền trưởng Tàu 936, người có nhiều năm kinh nghiệm đi biển đánh giá:

- Đi tàu trên biển thỉnh thoảng chúng tôi vẫn gặp những luồng cá cách tàu không xa. Biển của chúng ta rất nhiều cá. Giờ đây, đặc sản giá trị nhất đối với những người đi Trường Sa mang về không phải là tôm, cá, ốc mà là bào ngư. Loại hải sản quý này thì tiềm năng của Trường Sa là rất lớn. Một cân bào ngư khô có giá từ 1,6 đến 2 triệu đồng. Tuy nhiên, để khai thác được loại hải sản cao cấp này cũng chẳng hề đơn giản. Những ngư dân bơi lặn vào hạng có nghề mới dám lặn xuống độ sâu từ 6 đến 8m để lấy bào ngư. Bào ngư dùng phần thịt của mình bám chặt vào vách đá. Muốn lấy phải dùng một chiếc nẹp sắt cậy nó ra.

Theo nhận định của nhiều chuyên gia về kinh tế biển thì quần đảo Trường Sa là ngư trường đầy tiềm năng. Tuy nhiên, nghề đánh bắt trên biển của chúng ta còn lâu mới có thể khai thác hết những thế mạnh vốn có của biển. Ông Nguyễn Việt Thắng còn là Thứ trưởng Bộ Thủy sản phát biểu tại “Hội nghị khai thác hải sản trên các vùng biển toàn quốc” do Bộ Thủy sản tổ chức tại Đà Nẵng tháng 6-2007 đưa ra ý kiến: “Ngư dân không thể dùng tàu gỗ để vươn ra biển xa, không thể làm ăn manh mún mà hội nhập WTO, đó là điều tất yếu”.

Lượng tàu thuyền của ngư dân chúng ta làm chủ ngư trường ở Trường Sa chưa nhiều. Vì vậy, càng tăng tàu thuyền đánh bắt mà không mở rộng ngư trường khơi xa thì càng làm cạn nguồn tài nguyên ven bờ. Đây là bất cập. Hiện cả nước có khoảng 100 nghìn tàu thuyền, trong đó phần lớn là đánh bắt gần bờ. Số tàu thuyền có thể tham gia đánh bắt xa bờ khá khiêm tốn với khoảng 14 nghìn chiếc (loại công suất 90 mã lực trở lên).

Mặc dù ngư trường ở Trường Sa là rất lớn nhưng nó vẫn đang là “sân chơi” của ngư dân nhiều nước mà ngư dân nước ta chiếm ngư phần không lớn. Chúng ta đã có những nghiên cứu, đánh giá nhưng hiện nay, vẫn chưa có số liệu chính xác về trữ lượng nguồn lợi, khả năng đánh bắt, lập các bản đồ ngư trường, dự báo ngư trường để phục vụ đắc lực cho sản xuất. Đây là vấn đề rất quan trọng đòi hỏi phải tiếp tục đầu tư nghiên cứu ngay. Chúng ta cũng cần nhận thấy tình trạng cạnh tranh trong khai thác (tàu đánh cá nước ngoài vào đánh trộm hải sản ở vùng biển nước ta) đòi hỏi phải phát triển mạnh các đội tàu.

Quan sát, nghiên cứu thực tế ở vùng biển Trường Sa mới thấy, mệnh lệnh đối với ngành đánh bắt cá trên biển nước ta là phải mở rộng các hợp tác xã khai thác hải sản để tham gia đánh bắt xa bờ. Đây là mô hình rất cần thiết đảm bảo sự tương hỗ trên biển. Bên cạnh đó, cần phải xây dựng được mô hình tổ chức khai thác thu mua cá trên biển có hiệu quả, giúp các tàu khai thác xa bờ có thể bám biển dài ngày, hạn chế được nhiên liệu chạy tàu, đồng thời gắn với việc đảm bảo quốc phòng, an ninh trên biển. Điều này thì các đảo như Song Tử Tây, Trường Sa Lớn, Nam Yết, Đá Tây sẽ đảm bảo được khi việc đầu tư cho dịch vụ nghề cá nơi đây thực sự lớn mạnh.

Một tin vui khi Đại úy Phạm Xuân Đài, Đảo trưởng đảo Đá Tây thông báo:

- Chương trình nuôi trồng thủy sản và dịch vụ hậu cần nghề cá với quy mô lớn đang được Công ty Hải sản Trường Sa triển khai thực hiện tại đảo Đá Tây. Những thử nghiệm ban đầu về nuôi cá thương phẩm (cá chim trắng) bằng lồng bè của công ty có kết quả khá tốt, mở ra triển vọng cho nghề cá trên đảo. Đặc biệt hướng phát triển mở ra các dịch vụ hậu cần nghề cá trên đảo Đá Tây như cung cấp nước ngọt, thu mua nguyên liệu cá và các nhu yếu phẩm khác đã khởi động.

Mục tiêu của chúng ta đến năm 2020 khai thác hải sản xa bờ phải đảm bảo sản lượng chiếm 2/3 tổng sản lượng khai thác cả nước. Những âu tàu bắt đầu được mở ra ở các đảo không chỉ là nơi cho ngư dân vào trú tránh bão, mua bán sản phẩm mà cũng là nơi để ngư dân phát triển dịch vụ nghề cá của mình như cung cấp nước ngọt, mua bán thực phẩm, đá cây cho ướp cá… Và đặc biệt bộ đội Trường Sa sẽ là những người bảo vệ an toàn cho ngư dân đánh bắt trên biển.

Theo ước tính, quy mô kinh tế (GDP) biển và vùng ven biển Việt Nam bình quân đạt khoảng 48% GDP cả nước, trong đó GDP của kinh tế “thuần biển” đạt khoảng 20-22% tổng GDP cả nước. Trong Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020 xác định: Phải phấn đấu để nước ta trở thành một quốc gia mạnh về biển, giàu lên từ biển, bảo vệ vững chắc chủ quyền, quyền chủ quyền quốc gia trên biển, góp phần giữ vững ổn định và phát triển đất nước; kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế - xã hội với đảm bảo quốc phòng, an ninh và bảo vệ môi trường; có chính sách hấp dẫn nhằm thu hút mọi nguồn lực cho phát triển kinh tế biển; xây dựng các trung tâm kinh tế lớn vùng duyên hải gắn với các hoạt động kinh tế biển làm động lực quan trọng đối với sự phát triển của cả nước. Phấn đấu đến năm 2020, kinh tế biển đóng góp khoảng 53-55% GDP, 55-60% kim ngạch xuất khẩu của cả nước, giải quyết tốt các vấn đề xã hội, cải thiện một bước đáng kể đời sống của nhân dân vùng biển và ven biển.

Bài và ảnh: Nguyễn Anh Tuấn

Trường Sa như tôi biết (kỳ 2)
Trường Sa như tôi biết (kỳ 1)

Kỳ 4: Những người con của biển