Tìm phương án bảo tồn cầu Long Biên

QĐND - Ngay sau khi Bộ Giao thông vận tải (GTVT) có văn bản đề xuất 3 phương án xây dựng cầu đường sắt vượt sông Hồng trùng với vị trí cầu Long Biên hiện tại, dư luận xã hội đã sôi nổi phản biện với nhiều ý kiến khác nhau.

Hà Nội đề nghị xây cầu mới tại vị trí cầu cũ

Cầu Long Biên được đánh giá là di sản công trình kiến trúc có ý nghĩa lịch sử lớn đối với Việt Nam, đồng thời cầu Long Biên là một phần của dự án đường sắt đô thị Yên Viên - Ngọc Hồi (theo quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội, đây là tuyến đường sắt quan trọng số 1). Tuy nhiên, hiện nay cây cầu này đã xuống cấp nghiêm trọng và chưa có phương án xử lý triệt để. Để khắc phục tình trạng này, những năm qua đã có rất nhiều phương án được nghiên cứu và đề xuất, mới đây nhất là ý kiến của Bộ GTVT. Theo đó, Bộ GTVT đề xuất 3 phương án xây dựng cầu đường sắt vượt sông Hồng trùng với vị trí cầu Long Biên hiện tại.

Bộ GTVT nêu rõ, trước khi đưa ra các phương án này, ngày 25-10-2013, UBND thành phố Hà Nội đã có văn bản số 7977/UBND-QHXDGT đề nghị Bộ GTVT “Chỉ đạo chủ đầu tư nghiên cứu phương án vị trí cầu đường sắt vượt sông Hồng trùng với cầu Long Biên hiện có, hướng tuyến hai đầu cầu trùng với hướng tuyến đường sắt hiện có và xây dựng cầu đường sắt cho dự án đường sắt đô thị số 1 Yên Viên - Ngọc Hồi đồng bộ với dự án tôn tạo cầu Long Biên”.

Đang có ba phương án trong việc bảo tồn cầu Long Biên. Ảnh: Hoàng Trường Giang

Vì vậy, Bộ GTVT đã chỉ đạo Tổng công ty Đường sắt Việt Nam nghiên cứu và đưa ra ba phương án. Cụ thể, phương án 1 sẽ xây dựng cầu mới tại vị trí tim cầu Long Biên hiện tại, di dời 9 nhịp cầu cũ (đầu cầu phía Hà Nội) về phía thượng lưu, cách tim cầu cũ 85m để bảo tồn. Theo phương án này, cầu mới được xây dựng có kết cấu hiện đại, dùng cho cả đường sắt, đường bộ; trong đó, đường sắt đôi chạy giữa, hai bên cánh gà dành cho đường ô tô, xe máy và xe thô sơ. Sẽ giữ lại các nhịp cầu Long Biên nguyên bản để bảo tồn, xây dựng mới mố, trụ mô phỏng hình dáng mố trụ cũ, khai thác đường bộ hai bên cầu phục vụ cho du lịch, phần đường sắt sẽ đặt đầu máy làm bảo tàng.

Phương án 2 sẽ xây dựng cầu mới tại vị trí tim cầu hiện tại, có kết cấu nhịp dàn thép tương tự cầu cũ như thiết kế ban đầu. Theo phương án này, sẽ dỡ cầu cũ, xây dựng cầu mới có kết cấu nhịp dàn thép với hình dáng tương tự cầu Long Biên như thiết kế ban đầu năm 1902. Phương án 3 là xây dựng cầu mới cách tim cầu cũ khoảng 30m, không xâm phạm đến các nhịp cầu cũ phía nội thành Hà Nội. Với các nhịp cầu Long Biên phía Gia Lâm, cầu mới sẽ đi trùng tim cầu cũ do các nhịp này đã bị bom Mỹ đánh hỏng, không có khả năng bảo tồn.

Bộ GTVT cũng nêu rõ, Bộ đang nghiêng về phương án 1 do chi phí xây dựng thấp nhất (gần 8000 tỷ đồng, so với chi phí hơn 9000 tỷ đồng của phương án 2 và hơn 9.300 tỷ đồng của phương án 3). Ngoài ra, phương án kết cấu phần trên cũng đơn giản, phù hợp với kiến trúc cảnh quan, phản ánh được xu hướng phát triển công nghệ kỹ thuật hiện đại.

Phương án nào phù hợp nhất với cầu Long Biên?

Đánh giá về khả năng khai thác cầu Long Biên, TS Huỳnh Cường, Giám đốc Xí nghiệp Vận dụng toa xe khách Hà Nội, đơn vị khai thác các chuyến tàu khách đi qua cầu Long Biên cho biết, khả năng cải tạo cầu cũ để phục vụ cho đường sắt đô thị là rất khó. Hiện nay, mỗi ngày có khoảng 12 đoàn tàu đi qua cầu Long Biên, nhưng tốc độ chỉ cho phép ở mức 15km/giờ. “Ở nhiều nước, phương án tận dụng cầu cũ chỉ đưa ra khi tận dụng để khai thác thêm, chủ yếu cho vận tải hàng hóa, thời gian tận dụng cũng không dài. Để phục vụ cho vận tải hành khách hiện đại, tốc độ cao, thuận tiện thì tốt nhất là xây dựng hạ tầng mới”, TS Huỳnh Cường bày tỏ.

Cũng theo TS Huỳnh Cường, việc phát triển đường sắt đô thị đối với thành phố lớn như Hà Nội là nhu cầu cấp bách, bởi hạ tầng đường sắt không chỉ phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp mà quan trọng hơn là lợi ích kinh tế - xã hội mang lại rất lớn, người dân có thể đi lại thuận tiện, trật tự, giảm áp lực cho đường bộ, hạn chế tình trạng ùn tắc, tai nạn giao thông ở các vị trí giao cắt. Mặc dù vậy, hiện nay, tiến độ triển khai các tuyến đường sắt đô thị tại Hà Nội trong đó có tuyến số 1 Yên Viên - Ngọc Hồi khá chậm. Bản thân Xí nghiệp Vận dụng toa xe khách Hà Nội đã được quy hoạch chuyển về Ngọc Hồi để phục vụ xây dựng nhà ga cho tuyến đường sắt này, nhưng hiện nay chưa có bước triển khai cụ thể. Vì vậy, TS Huỳnh Cường nêu quan điểm: “Việc khai thác cầu Long Biên lâu dài rất khó, buộc phải có cầu mới, đường mới. Đường sắt cũ chỉ nên tận dụng để vận chuyển hàng hóa, cần làm một con đường mới bên cạnh”.

Liên quan đến ba phương án tôn tạo cầu Long Biên do Bộ GTVT đưa ra, Phó giám đốc Sở GTVT Hà Nội Nguyễn Xuân Tân cho biết, sửa chữa một cây cầu không khó nhưng quan trọng là việc sửa chữa cây cầu ấy phải có tính bảo tồn, gắn với lịch sử dân tộc. Nhưng nếu theo phương án làm lại mới thì công tác quy hoạch, giải phóng mặt bằng, di dân phố cổ sẽ gặp rất nhiều khó khăn, cần hạn chế điều này, vì đây là việc làm rất khó. “Quan điểm của Sở GTVT Hà Nội là bảo trì, nâng cấp phát triển lại cây cầu bằng việc giữ nguyên hình thái như cũ và tăng khả năng tải trọng cho cây cầu. Việc bảo tồn cầu Long Biên phải bảo đảm tính khách quan, khoa học, lịch sử và cả lợi ích kinh tế. Tuy nhiên, việc quyết định cụ thể thế nào phải phụ thuộc vào cấp có thẩm quyền phê duyệt” - ông Tân nhấn mạnh.

Xung quanh những thông tin nêu trên, Phó chủ tịch Hội Quy hoạch và Phát triển đô thị Hà Nội, nguyên Kiến trúc sư trưởng thành phố Hà Nội Đào Ngọc Nghiêm bày tỏ: Các giá trị tiêu biểu của cầu Long Biên là di sản về kiến trúc, là minh chứng cho một thời kỳ phát triển mạnh của Hà Nội, chứng nhân cho những mốc sự kiện lịch sử lớn của dân tộc. Do đó, ông Nghiêm nêu quan điểm: “Xã hội càng phát triển, càng văn minh thì con người càng thấy việc bảo tồn các di sản có ý nghĩa rất quan trọng. Vì vậy, bảo tồn Cầu Long Biên không phải là đưa cây cầu đi để trưng bày, thế là bảo tồn kiểu trong bảo tàng. Phải bảo tồn cầu Long Biên theo không gian sống, đúng vị trí hiện tại và bảo toàn nguyên trạng. Tôi phản đối cả 3 phương án đề xuất của Bộ GTVT với cây cầu Long Biên”.

Đồng tình với ý kiến của ông Nghiêm, Bà Nguyễn Nga - Kiến trúc sư Quy hoạch đô thị, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần đầu tư, bảo tồn phát triển cầu Long Biên đưa ra phương án: Giữ nguyên 9 nhịp cầu nguyên thủy và cải tạo theo phương pháp cũ đinh tán ri-vê; các nhịp cầu đã bị phá bởi chiến tranh thì đúc mới để hoàn chỉnh cây cầu về thiết kế nguyên bản năm 1902.