Những ngày tàu và bến gặp nhau

QĐND Online - Cách đây 45 năm, ngày 25-1-1965, chuyến tàu Không số thứ tư đã cập bến Vũng Rô (xã Hòa Xuân Nam, huyện Đông Hòa, Phú Yên) chở theo hơn 60 tấn vũ khí, thuốc men... Bị địch phát hiện, ta đã cho nổ tung con tàu sau khi vận chuyển được một lượng lớn hàng lên bờ, không để lọt vào tay giặc. Đã gần nửa thế kỷ trôi qua, nhưng kỳ tích về những con tàu Không số gắn liền với bến Vũng Rô vẫn còn nguyên vẹn trong ký ức của những người trong cuộc.

“Làm sao nẫu biết nẫu dô?”

Ngày 28-11-1964, tàu Không số (số hiệu 41) do đồng chí Hồ Đắc Thạnh làm thuyền trưởng, đồng chí Trần Hoàng Chiến làm chính trị viên cùng đoàn thủy thủ xuất phát từ Hải Phòng đã cập bến Vũng Rô an toàn. Đây là con tàu đầu tiên chở vũ khí vào Khu 5. Về thăm lại bến Vũng Rô nơi tàu cập bến năm nào, đại tá Hồ Đắc Thạnh, nguyên thuyền trưởng tàu 41 không nén được xúc động: “Lần đầu tàu và bến gặp nhau sau nhiều ngày đợi chờ, chúng tôi ôm chầm nhau sung sướng, hạnh phúc dâng trào. Rất nhiều ngày trước đó thiếu gạo, anh em trên bến phải ăn trái sung chờ đón tàu vào. Niềm hân hoan khi tàu và bến gặp nhau không sao tả xiết. Cũng tại bến Vũng Rô này, lần đầu tiên sau mấy mươi năm xa cách, chúng tôi mới được nghe lại tiếng nói rất đỗi thân thương, trìu mến của người dân xứ “Nẫu”, chất phác thật thà: “Làm sao nẫu biết nẫu dô?”. Nghe thật ấm lòng!”.

Các chiến sĩ tàu không số gặp mặt tại lễ kỷ niệm 45 năm ngày chuyến tàu không số đầu tiên cập bến Vũng Rô. Ảnh: Xuân Hiếu.

Để cập bến Vũng Rô an toàn, tàu 41 đã trải qua những ngày lênh đênh trên biển trước sóng to, gió lớn; hồi hộp, nín thở vì sự theo dõi kiểm soát chặt chẽ của máy bay và tàu chiến Mỹ-ngụy, có lúc tưởng như không thể vượt qua. Đại tá Hồ Đắc Thạnh, nhớ lại: “Khi qua vùng biển Bình Định-Phú Yên, máy bay P3P của địch quần đảo trên đầu suốt hơn hai giờ. Lúc nó bay dọc, lúc bay ngang với độ cao khoảng 150-200 mét, nhằm quan sát, xác định hướng đi của tàu ta. Tiếp đến, hai tàu tuần tiễu của địch, một chiếc bên phải, một chiếc bên trái tiếp cận tàu ta. Có lúc chúng tăng tốc cắt ngang mũi tàu, lúc phát tín hiệu kiểm tra… Tất cả pháo trên boong tàu địch đều cởi bạt chĩa về phía tàu ta trong tư thế sẵn sàng nhả đạn. Tàu ta vẫn bình tĩnh, giữ vững hướng đi và bí mật chuẩn bị chiến đấu. Các loại B40, B41 trực ngay các cửa sổ, nếu tàu địch liều lĩnh cập mạn thì nổ súng ngay. Đồng thời ta cũng chuẩn bị các loại kíp điểm hỏa bộc phá để khi cần thì “điểm hỏa cà” cho tàu lao vào tàu địch. Nhưng vì tàu ta đã ngụy trang giống dạng tàu cá Đài Loan nên địch bị mắc lừa, không phát hiện ra. Sau gần hai giờ chơi trò “mèo vờn chuột”, bọn chúng đã rút đi, không một tiếng súng nổ. Từ thủy thủ đoàn cho đến các đồng chí “khách” trên tàu ta thở phào nhẹ nhõm.

Tàu tiếp tục hải trình và đến 23 giờ 30 phút ngày 28-11-1964 cập bến Vũng Rô an toàn.

Quyết định táo bạo

Đại tá Hồ Đắc Thạnh cho biết, khi nhận nhiệm vụ đưa tàu vào Nam, chỉ lệnh của cấp trên giao là “Tàu chỉ được ở lại bến từ 24 giờ cho đến 3 giờ sáng hôm sau phải rời bến”. Nhưng tình hình thực tế ở bến: số dân công ít, muốn bốc dỡ hết 60 tấn hàng dưới tàu phải ở lại một ngày, tối hôm sau bốc dỡ hết hàng mới rời bến được. Đưa tàu ra vùng biển quốc tế chờ tối mai vào hay ngụy trang ở lại bến? Đây là điều mà thuyền trưởng phải cân nhắc và chọn lựa. Cuối cùng ông quyết định chọn phương án hai: ngụy trang tàu ở lại bến một ngày, tối hôm sau bốc hết hàng rồi tàu ra. Với một lượng dân công ít ỏi, chỉ trong một đêm, hơn 60 tấn hàng đã được bốc dỡ từ tàu lên, đồng thời hàng chục tấn cát cũng được chuyển từ bờ xuống để dằm tàu. Theo đại tá Hồ Đắc Thạnh, đây là một kỷ lục bốc dỡ hàng mà các bến khác phải mất nhiều thời gian  mới làm được.

Bốc dỡ  xong hàng, tàu 41về đến Hải Phòng, thuyền trưởng Hồ Đắc Thạnh chuẩn bị sẵn sàng nhận sự khiển trách của cấp trên, nhưng không. Tập thể Tàu 41 được cấp trên tuyên dương, khen thưởng, riêng thuyền trưởng còn được được tặng Huân chương Chiến công hạng Nhất

Đón Tết cổ truyền tại bến

Từ chuyến đi thắng lợi đầu tiên, ngày 25-12-1964, lần thứ hai tàu Không số vào bến Vũng Rô cũng ở lại một ngày. Riêng chuyến thứ ba, chẳng những ở lại ban ngày mà anh em thủy thủ còn tổ chức ăn Tết tại bến Vũng Rô. Đó là ngày mồng một Tết Ất Tỵ (1-2-1965). Dưới vòm lá ngụy trang che kín, cán bộ, thủy thủ tàu và lực lượng bến ngồi quây quần bên nhau đón Tết, đón năm mới. Chẳng những có thịt mỡ, dưa hành, bánh tét, bánh chưng và bia kẹo bằng số tiền phụ cấp ít ỏi của cán bộ, thủy thủ tàu góp lại để làm nên quà Tết quê hương mà còn có cả cành đào Nhật Tân-Hà Nội anh em đã mang theo từ đất Bắc. Tàu-Bến chúc nhau, hẹn gặp nhau nhiều chuyến tiếp theo…

Thả hoa đăng tại bến tàu không số Vũng Rô tưởng niệm các chiến sĩ đã hy sinh ở bến tàu không số. Ảnh: Văn Đạt

Trước giờ chuyến tàu thứ ba rời bến, bất ngờ một cô gái cầm nắm đất được gói kỹ trong chiếc khăn tay đến trao và nói với ông Thạch rằng: “Em gởi nắm đất này theo tàu anh đi ra Bắc. Nắm đất Vũng Rô yêu thương của chúng em qua biết bao lần bom cày, đạn xới vẫn một lòng trung kiên bám trụ. Nay có vũ khí của Bác Hồ, của đồng bào miền Bắc do tàu các anh đưa vô, nhất định chúng em sẽ lập nhiều chiến công”. Đại tá Hồ Đắc Thạnh cho biết, nắm đất ấy được cán bộ, thủy thủ tàu nâng niu giữ gìn suốt chặng đường vượt biển, hiện đang nằm một vị trí trang trọng trong Bảo tàng Quân chủng Hải quân. Hình ảnh xúc động ấy cũng được một nhà điêu khắc Hải quân miệt mài sáng tác thành bức tượng đồng đặt ở Nhà truyền thống Lữ đoàn 125 Hải quân.

Và chuyến tàu cuối cùng

Đại tá Hồ Đắc Thạnh, nhớ lại: Đêm 25-1-1965, chuyến tàu thứ tư chở vũ khí lại cập bến Vũng Rô. Nhưng lần này do tàu phải vòng tránh sự kiểm soát của tàu địch nhiều nên cập bến chậm hai giờ so với dự kiến. Sau khi lực lượng ở bến bốc dỡ vũ khí xong thì tàu không đủ thời gian để ra hải phận quốc tế, buộc phải đậu lại bãi Chùa chờ đến tối sẽ tiếp tục hành trình về miền Bắc. Nhưng do ta ngụy trang chưa tốt nên chiều hôm đó máy bay địch phát hiện. Địch đã huy động trung đoàn 46 ngụy với sự yểm trợ của máy bay, tàu chiến, xe tăng, xe bọc thép, lính thủy đánh bộ Mỹ càn quét, nhằm tiêu diệt lực lượng, thu vũ khí của ta. Lực lương vũ trang bến, dân quân du kích và nhân dân các xã Hòa Hiệp, Hòa Xuân và cán bộ thủy thủ tàu đã chiến đấu với địch ròng rã suốt mấy ngày đêm, quyết tâm bảo vệ tàu, bảo vệ hàng không để rơi vào tay chúng. Nhưng do quân địch quá đông, ta phải dùng thuốc nổ phá hủy phần lớn số vũ khí của chuyến tàu này.

Đại tá Hồ Đắc Thạnh tâm sự: Mỗi lần về thăm lại bến Vũng Rô, chúng tôi-những cán bộ và thủy thủ tàu Không số năm xưa may mắn còn sống đến bây giờ- vô cùng xúc động nhớ đến những đồng chí đã anh dũng hy sinh, bao gia đình đã mất người thân, mất nhà cửa, ghe thuyền, ngư cụ… để chúng tôi được an toàn, để chúng ta có ngày vui hôm nay. Đặc biệt là đồng chí bến trưởng Trần Suyền-Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, người đã bỏ bao tâm sức chăm lo xây dựng, tổ chức đón tiếp 4 chuyến tàu Không số vào bến Vũng Rô nay đã không còn nữa. Chúng tôi vô cùng biết ơn Đảng bộ, chính quyền, lực lượng vũ trang và nhân dân tỉnh nhà đã đón tiếp, bảo vệ, chở che, cưu mang, đùm bọc khi tàu ở lại bến và chăm sóc cứu chữa thương binh đưa ra khỏi vùng chiến sự khi chuyến tàu thứ tư bị lộ.

Bài, ảnh: Xuân Hiếu-Kim Chi