Những “mũi tên mềm”

Anh chia sẻ, tuy mỗi chị em trong Viện đảm nhận chuyên môn khác nhau, nhưng đích cuối cùng của họ là đều hướng tới cho ra đời các sản phẩm khoa học công nghệ, phục vụ trực tiếp việc nghiên cứu, nâng cấp, chế thử phương tiện, vũ khí, đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa quân đội....

Để tận thấy công việc của “những mũi tên mềm”, chúng tôi được giới thiệu đến gặp Đại úy, kỹ sư Nguyễn Thị Thu Thủy, Trợ lý Phòng công nghệ và vật liệu. Thủy quê gốc ở Thanh Hóa, nhưng lớn lên ở Hà Nội. Cô sinh năm 1984, tốt nghiệp Khoa Xe máy Học viện Kỹ thuật Quân sự từ năm 2007 và sau đó về Viện Kỹ thuật cơ giới quân sự công tác cho đến nay. Khuôn mặt xinh tươi, ưa nhìn, dáng người trẻ trung, gọn gàng trong bộ quân phục thường dùng mùa hè của Thủy gây ấn tượng mạnh cho người tiếp xúc. Trò chuyện tếu táo vài câu, chúng tôi được biết nữ quân nhân mang 4 ngôi sao lấp lánh ở mỗi bên cầu vai và có đôi mắt tròn, to ẩn sau cặp kính cận dày cộp ấy là chủ tịch Hội phụ nữ của một cơ quan nghiên cứu khoa học có tiếng trong quân đội. Thủy bảo, trong vài năm gần đây, phụ nữ đều tham gia tích cực vào các đề tài nghiên cứu khoa học công nghệ của Viện. Có đề tài thì phụ nữ làm chủ, có đề tài thì tham gia nghiên cứu, hoặc nghiên cứu một phần.

Dẫn chúng tôi đến bên chiếc máy vi tính, chỉ sau vài thao tác trên bàn phím, Thủy mở một trang văn bản và giới thiệu với về đề tài khoa học “Nghiên cứu, thiết kế giá thử hộp số phân phối xe MAZ-537” do chính Thủy làm chủ nhiệm đề tài. Từ bản vẽ trên màn hình, Thủy trình bày những kiến thức cơ bản mà cô và các cộng sự theo đuổi nghiên cứu từ đầu năm 2016 đến nay. Giọng Thủy nhẹ, êm dịu như gió, có sức hút đến lạ. Thường những người làm khoa học vốn trầm tính, nghĩ sâu, nói ít, khái quát cao, chắc chắn. Thủy cũng không ngoại lệ. Cô kiệm lời và chỉ cung cấp cho chúng tôi những thông tin cơ bản nhất, để người nghe dễ nhớ, dễ hiểu. Theo đó, chiếc giá thử mà Thủy cùng cộng sự thiết kế gồm 3 cụm chính: Cụm khung, giá đỡ; cụm cung cấp động lực; cụm đo lường, chỉ thị và phụ trợ.

Thủy phân tích nhẹ nhàng, khúc triết: Xe MAT-537 là loại xe cồng kềnh, có tải trọng lớn, dùng để chở xe tăng, thiết giáp cơ động ở nhiều loại địa hình khác nhau. Do đó, hộp số phân phối của xe MAZ-537 có nhiều đặc điểm khác biệt so với các loại khác cùng chức năng. Nó to, cồng kềnh, nặng và kết cấu phức tạp hơn. Hay ngay như, tỷ số truyền mô men của nó rất lớn nên việc tháo, sửa chữa và lắp lên xe gặp rất nhiều khó khăn. Vì vậy mà giá thành hộp số phân phối của loại xe này cao hơn, chi phí để sửa chữa cũng tốn kém hơn rất nhiều so với hộp số của các loại xe khác. Hiện nay, nhu cầu sửa chữa hộp số phân phối của loại xe này cho các đơn vị rất lớn. Vì thế, việc thiết kế, chế tạo giá thử là hết sức cần thiết, rút ngắn thời gian, công sức, chi phí trong sửa chữa, bảo dưỡng.

Thủy dừng lời, cặp kính trên mặt trĩu xuống. Đã hơn nửa năm nay Thủy và các cộng sự trăn trở để tìm ra phương án thiết kế giá thử này. Rất nhiều tài liệu được khuân từ thư viện về để tra cứu. Nhiều phương án thiết kế được đưa ra lựa chọn. Thiết kế xong rồi lại phải đưa xuống xưởng để chế thử và kiểm nghiệm. Phần nào không hiệu quả lại bỏ đi và nghiên cứu lại cho phù hợp, đồng bộ. Sau khi đã có sản phẩm mẫu lại phải tính toán dây chuyền công nghệ để sản xuất, cung cấp cho các nhà máy của TCKT. Mà những việc nghiên cứu khoa học như thế này thì không thể nóng vội. Mỗi sự lựa chọn đều phải có sự tính toán về giải pháp kỹ thuật, chi phí và thẩm mỹ cũng như độ an toàn. Chỉ cần đãng trí, lãng quên một phần công việc nhỏ nhỏ thôi là phải tính toán lại từ đầu.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, trong nhiệm kỳ 2011-2016, phụ nữ của Viện đã từng bước tiếp cận với những phương tiện làm việc hiện đại, đặc biệt là ứng dụng phần mềm công nghệ thông tin vào trong tính toán, thiết kế, tiêu biểu như các công trình: Thiết kế, thi công xây dựng hệ thống cấp nước chữa cháy cho các kho của Cục Quân khí; tham gia nghiên cứu cải tiến hộp KT-6 trong hệ thống điều khiển cơ cấu dẫn động quay pháp bằng điện trên xe chiến đấu bộ binh ҔMп-1 và thiết kế, chế tạo hệ thống sấy đạn sử dụng năng lượng mặt trời; tham gia nghiên cứu, chế tạo tấm ma sát ly hợp máy M500 cho Cục Kỹ thuật, Quân chủng Hải quân…

Thiếu tá, kỹ sư Lê Thị Hương Giang, Trợ lý nghiên cứu ở Phòng Công nghệ và Vật liệu cũng là một “con át” trong đội ngũ những “mũi tên mềm” của Viện. Giang tâm sự, làm nghiên cứu khoa học đối với nam đã khó, nhưng với nữ lại càng khó hơn, nhất là trong huy động trí não để tập trung tư tưởng vào công việc.

Trong nghiên cứu khoa học, chỉ có tập trung tư tưởng cao độ mới tìm ra được giải pháp tối ưu khi tính toán, thiết kế và cũng là cách để tiết kiệm được thời gian hiệu quả. Tuy nhiên, vì vừa phải đảm nhận thiên chức “giữ lửa” trong gia đình vừa đảm nhận công việc cơ quan như những đồng đội khác nên việc “huy động tối đa trí tuệ” với phụ nữ làm nhiệm vụ nghiên cứu khoa học là cực khó. Yêu cầu ấy buộc Giang và các chị em trong Viện phải tự rèn và trang bị cho bản thân “tinh thần thép” và tác phong làm việc “có kế hoạch”. Giang thổ lộ, không bóc tách và xử lý dứt điểm từng công việc thì dễ bị chi phối tâm lý. Mà đây lại là điểm yếu có dư của phụ nữ so với cánh mày râu. Vì vậy, bí quyết mà Giang và những “mũi tên mềm” ở Viện thường chia sẻ với nhau để công việc hiệu quả hơn đó là, xây dựng kế hoạch tuần ở nhà và cơ quan khớp, khít với những mục tiêu cụ thể, vừa sức; làm đến đâu, hiệu quả đến đó, tuyệt đối tránh tư tưởng “trông trời trông đất trông mây/trông mưa trông nắng trông ngày trông đêm…”.

Giang quê ở Hải Phòng và về Viện công tác từ năm 2013 đến nay. Trước khi đảm nhiệm chức danh trợ lý nghiên cứu, Giang đã có hơn 10 năm gắn bó ở Viện Kỹ thuật của Quân chủng Hải quân với vai trò nghiên cứu viên thuộc Phòng Cơ khí, trang bị tàu hải quân. Thiếu tá Hương Giang chia sẻ thân tình và dĩ dỏm: Bố mẹ đặt tên em trùng với tên của một dòng sông thơ mộng, đẹp có tiếng ở trong nước. Bố mẹ mong sau này con gái lớn lên sẽ làm một nghề gì đó nhẹ nhàng, an nhàn như mặt nước dòng Hương Giang mùa thu vậy. Nhưng mong ước và hy vọng ấy không thành kể từ khi Giang chọn lĩnh vực kỹ thuật ở Trường Đại học Hàng hải để theo đuổi "giấc mơ tương lai". Đến nay, sau bao năm công tác, phong cách và chất lượng làm việc của Giang đã hoàn toàn trái ngược với dòng Hương Giang mềm mại, uyển chuyển trong thơ ca của các nhà văn, nhà báo.

Giang cởi mở phân tích khiến tôi hết sức cảm phục, nhất là cách dẫn chuyện và làm chủ tình huống theo kiểu tư duy lôgic của “nhà khoa học”. Giang bảo, chính những khái quát được đúc rút từ ngay trong thực tế cuộc sống đời thường cũng là cách để mỗi người yêu cuộc sống hơn. Giang chia sẻ thêm, làm nghề gì thì sẽ bị nghiệp đó vận vào thân. Chẳng hạn, nếu say mê nghiên cứu quá thì phải thức đêm nhiều, thậm chí khi đi ngủ cũng lẩm nhẩm trong đầu nội dung nghiên cứu ấy. Thế nên, người làm công việc nghiên cứu khoa học thường dễ mắc cái bệnh mà người ngoài gọi là “mộng du”.

Khi trò chuyện với chúng tôi, cả hai “mũi tên mềm” của Viện đều khẳng định, công việc của họ tuy mệt về đầu óc, nhưng chẳng vất vả như chị em khối sản xuất, chế thử làm việc trong xưởng. Mùa đông còn đỡ, mùa hè nắng nóng, bí bách vô cùng. Hơn nữa, công việc ở đó rất nặng nhọc, độc hại vì thường xuyên phải tiếp xúc với tiếng ồn và các loại hóa chất từ dầu, sơn, hồ quang điện… Thế nhưng, bằng trách nhiệm và sự sáng tạo, chị em nơi đây đã góp phần biến những mẫu thiết kế của các kỹ sư thành sản phẩm hữu ích, phục vụ tốt cho việc cải tạo, nâng cấp, hiện đại hóa vũ khí, trang bị kỹ thuật xe máy trong quân đội.

Chia tay “những mũi tên mềm” của Viện Kỹ thuật cơ giới quân sự, điều đọng lại trong chúng tôi chính là những sản phẩm khoa học hữu ích mà các chị đã cùng với các đồng nghiệp nam của Viện nghiên cứu ra. Sau khi tìm hiểu về công việc của họ, chúng tôi nghiệm ra, cách đóng góp của họ cho quân đội thật ý nghĩa và đáng trân trọng.

Bài và ảnh: ĐỨC TÂM