Ngân vang bản hùng ca tuổi trẻ quên thân vì nước (kỳ 2)

Đại đội 915, với quá 3/4 đội viên TNXP là nữ, người các dân tộc Tày, Nùng, Dao, lứa tuổi 15-18, trẻ trung phơi phới tuổi xuân quê ở miền sơn cước Na Rì, Chợ Đồn, Bạch Thông, Đại Từ… với vẻ đẹp hồn nhiên, giờ nghỉ còn chơi âm, chơi u, bịt mắt bắt dê, “cầm que kem thổi… cho bớt lạnh”… có một ngày lao động cật lực hơn 12 giờ đồng hồ. Bà Nguyễn Thị Nhung, 55 tuổi, dân tộc Tày (tổ 17 thị trấn Bằng Lũng), thương binh hạng 4/4, một trong 8 người của Đại đội 915 còn sống, nhớ lại: Máy bay Mỹ bay đi lại, biết là có thể hi sinh nhưng không ai sợ cả, cứ 2 người khiêng vác một bao ngô, bao gạo, sau chỉ một chị, em (trọng lượng cơ thể chỉ nặng hơn 40kg) cắp nách hoặc cõng một bao nặng 60 – 70kg. Họ làm việc không biết mệt vì xe ô tô xếp hàng, từ cầu Trắng vào chờ chuyển hàng dài 3km. Chị em làm từ sáng đến trưa chỉ húp ít cháo loãng, có người còn chưa kịp ăn đã lao vào việc, sau được thủ kho Ty Lương thực Trần Văn Phình cấp cho 10kg ngô rang ăn lót bụng... Đến chập tối, lượng hàng hóa cơ bản được giải tỏa, đã di chuyển an toàn 19.923 tấn lương thực, chỉ còn lại 40 tấn. Chỉ huy đơn vị quyết định di chuyển đến hai hầm trú ẩn xây bằng gạch của khu nhà trẻ nhà ga Lưu Xá, chuẩn bị ăn bữa cơm tối rồi tiếp tục giải tỏa hàng xong trước khi trời sáng. Khi cô Tấm, cấp dưỡng đơn vị vừa đặt gánh cơm xuống cửa hầm thì máy bay Mỹ ồ ạt lao đến ném hơn 700 quả bom, bắn tên lửa vào khu Nam thành phố Thái Nguyên. Lưới lửa đạn phòng không của bộ đội tên lửa, cao xạ 14ly5, 12ly7 của dân quân tự vệ thành phố thép đáp trả lũ máy bay giặc đỏ rực trời đêm như pháo hoa. Một loạt bom rải thảm B52 trúng hầm trú ẩn, 60 đoàn viên TNXP và 2 nhân viên thủ kho lương thực Lưu Xá hi sinh, chỉ có 8 đội viên trú tại một ngách giao thông hào may mắn sống sót (đều là thương binh từ hạng 1 đến hạng 4)… Đó là tổn thất lớn nhất của lực lượng TNXP Việt Nam trong một trận đánh ở hậu phương lớn miền Bắc chi viện miền Nam trong chống Mỹ cứu nước.

Gặp lại ân nhân và người yêu cũ... sau 37 năm

Từ phải sang trái: Vợ chồng TNXP Ma Đình Đào, Lưu Thị Ly và đôi người yêu sau 37 năm gặp lại: Bùi Thị Loan và Lê Quang Đường.

Chiều 23-12-2009, tại khách sạn Hữu Nghị ở Mỏ Bạch tôi chứng kiến những giọt nước mắt dành cho ngày gặp mặt sau 37 năm. Ông Ma Đình Đào, 58 tuổi cùng vợ là thương binh Liêu Thị Ly yêu nhau từ tổ ấm TNXP nên vợ chồng, từ Bản Cưa Phong Huân, Chợ Đồn về dự lễ, nhớ như in đêm Nô-en (24-12-1979): Thời điểm đó, ông làm tiểu đội trưởng 6 người, thợ mộc, rèn, sửa chữa công cụ lao động, đang ở trong Thịnh Đán, yêu Lưu Thị Ly đã hơn năm, nhận được tin dữ, cùng Tiểu đội phó Ngô Viết Tự (người Ký Phú, Đại Từ cùng về dự lễ), anh Thắng, anh Sửu… mang xà beng, cuốc chim, nhảy lên xe ben giải phóng đi cứu người yêu. Vào cách 300m, gặp 3 hố bom lớn, quang cảnh tan hoang, cháy xém, đất đá, nhà cửa đổ nát còn nghi ngút khói… nghe thấy đồng đội kêu cứu dưới hầm, bê tông đổ vỡ sức ép bom người không ra được. Gặp anh Hoàng Văn Thắng bị thương, đất lấp đến tận cổ, các ông vừa khóc vừa đào, bới mãi.

Ông Hoàng Văn Thắng, dân tộc Dao, thương binh 4/4 gặp lại hai ân nhân Ma Đình Đào và Ngô Viết Tự của mình sau 37 năm, rưng rưng nước mắt. Ông Thắng cho biết, sau trận bom ông bị hỏng bộ phận sinh dục, không thể lấy vợ nên sống cô đơn ở Bằng Lũng, huyện Chợ Đồn… Tiểu đội Ma Đình Đào mở được lối vào hầm đưa 11 thi hài liệt sĩ trên 2 chiếc chiếu lên ô tô chở đi Dốc Lim; sáng hôm sau tắm rửa, khâm liệm rồi làm lễ truy điệu an táng. Còn Liêu Thị Ly bị bom hất tung lên được anh em đưa vào bệnh viện, ông Đào không biết sống hay chết, còn mải cứu đồng đội… Họ cưới nhau năm 1974, khi Đại đội 915 cùng đội 91 TNXP giải thể, chuyển về Công ty xây lắp I Bắc Thái, có 4 con, sống hạnh phúc ở quê nhà. Cô con út Ma Thị Hòa công tác ở Trường Cao đẳng Sư phạm Thái Nguyên.

Ông Nghiêm Xuân Đạo, Đội trưởng đội 91 nhận được tin dữ lúc 22 giờ đêm, tự tay lái chiếc ô tô cũ cùng Đại đội phó Tống Văn Minh đưa 40 anh em Đại đội 915 làm nhiệm vụ ở bên kia sông Cầu đi cứu đồng đội trong đau đớn xót xa. Tham gia cứu TNXP còn có nhiều chiến sĩ bộ đội và dân quân, y sĩ, cứu thương.

Trao đổi với chúng tôi, cựu TNXP trung đội bốc vác (B914) Nguyễn Duy Thêm, 56 tuổi (ở tổ 21, phường Túc Duyên, thành phố Thái Nguyên), giọng nghẹn lại, thổn thức: Có em trong tay vẫn còn nắm ngô rang, Đội phó đội 91 Nguyễn Thế Cường thi hài chỉ còn lồng ngực được nhận dạng nhờ tấm thẻ Đảng đẫm máu trong áo ngực…

Bà Mùi Thị Loan, quê Bằng Lũng, Chợ Đồn, Bắc Kạn nhờ tôi chụp tấm ảnh với người yêu cũ - ông Lê Quang Đường, 57 tuổi ở Tân Phú, Phổ Yên. Nhìn họ ríu rít bên nhau sau 37 năm xa cách, cạnh đó là đôi vợ chồng TNXP Ma Đình Đào – Liêu Thị Ly, thật xúc động. Cô sơn nữ miền sơn cước yêu chàng trai người Kinh, hẹn ngày chiến thắng sẽ cưới… Ai ngờ, trận bom Mỹ đêm Nô-en, bà Mùi Thị Loan bị thương rồi được đưa đi bệnh viện điều trị, sau do bị sức ép chấn động vào đầu, bị tâm thần bỏ đi lang thang 3, 4 năm, bị giữ lại ở đồi thông thị xã Bắc Kạn, được ông Nghiêm Xuân Đạo tìm về đưa đi chữa khỏi bệnh. Rồi bà đi học, ra trường xây dựng gia đình, theo chồng về tận Cao Bằng. Sau 6 năm tìm, chờ đợi vô vọng, mãi năm 1978 ông Đường mới lấy vợ, nhưng vẫn trăn trở về tình yêu TNXP. Vậy mà nhờ có buổi hội tụ về làm lễ tưởng niệm, đón nhận danh hiệu Anh hùng LLVTND cho Đại đội TNXP 915, họ mới gặp nhau.

Tri ân tưởng niệm các anh hùng, liệt sĩ TNXP

Lầu chuông tại khu di tích liệt sĩ TNXP ở Gia Sàng do Ngân hàng Thương mại cổ phần công thương Việt Nam cung tiến.

Để tưởng nhớ, tri ân các liệt sĩ TNXP, vào năm 1996, Thành đoàn Thái Nguyên tổ chức xây dựng nhà bia di tích tại phường Gia Sàng, nơi ghi dấu sự hi sinh của 60 liệt sĩ TNXP Đại đội 915, với sự ủng hộ kinh phí thi công hệ thống mặt bằng, rải nhựa đường nội thị di tích của vợ chồng cựu TNXP - bà Nguyễn Thị Cải, Tổng giám đốc và chồng là ông Nguyễn Văn Thái, Chủ tịch HĐQT Công ty Kim khí Thái Hưng - cùng sự góp sức của nhiều cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp…

Nhân dịp trở về mảnh đất Chiến khu Việt Bắc xưa dự lễ kỉ niệm 60 năm ngày Thương binh Liệt sĩ (27-7-1947 / 27-7-2007) ở Hùng Sơn, huyện Đại Từ, đồng chí Nguyễn Bắc Son cùng ông Hà Văn Thăng và lãnh đạo của tỉnh Thái Nguyên, tháp tùng Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết (23-12-2007) đến thắp hương tại nhà bia tưởng niệm. Chủ tịch nước lưu ý các đồng chí lãnh đạo địa phương làm thủ tục đề nghị Đảng, Nhà nước khen thưởng xứng đáng công lao những TNXP đã hiến dâng tuổi trẻ, hi sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc… Ông Lê Văn Kiểm, Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc Công ty Golf Long Thành cùng đi với Chủ tịch nước đã cung tiến 300 triệu đồng để góp phần xây dựng Đền thờ tưởng niệm liệt sĩ TNXP.

Ngày 16-7-2009, Ngân hàng Thương mại cổ phần công thương Việt Nam đã dâng tặng quả chuông đồng nặng 1.860kg đúc tại xưởng Trường Sơn (thành phố Huế), trị giá 980 triệu đồng, với bài minh chuông của Giáo sư Vũ Khiêu: “… Máu trung liệt phơi đầy đất đỏ/Khí anh hùng cao vút trời mây”, đặt trong lầu chuông bằng gỗ tại khu di tích lưu niệm TNXP ở Gia Sàng.

Buổi lễ tưởng niệm, đón nhận danh hiệu Anh hùng LLVTND do Đảng, Nhà nước phong tặng Đại đội 915, Đội 91 TNXP Bắc Thái tại nhà bia di tích TNXP phường Gia Sàng sáng 24-12-2009 được UBND tỉnh Thái Nguyên tổ chức long trọng. Tham dự có đại diện các gia đình liệt sĩ, 8 chiến sĩ Đại đội TNXP 915 còn sống sau trận bom đêm Nô-en 1972, các đại biểu cựu TNXP đội 91 cùng lãnh đạo Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Hội cựu TNXP tỉnh. Tổng bí thư Nông Đức Mạnh và đồng chí Hồ Đức Việt, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tổ chức Trung ương gửi lẵng hoa chúc mừng. Nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương, lãnh đạo Trung ương Hội cựu TNXP Việt Nam cũng về dự…

Đồng chí Uông Chu Lưu, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó chủ tịch Quốc hội thay mặt Đảng, Nhà nước tuyên dương công trạng của các anh hùng, liệt sĩ TNXP: “… Tinh thần chiến đấu quả cảm và sự hi sinh anh dũng của 60 TNXP thuộc Đại đội 915 TNXP tỉnh Bắc Thái trong đêm 24-12-1972 là tấm gương sáng ngời về chủ nghĩa anh hùng cách mạng, là bản anh hùng ca kiên cường bất khuất của dân tộc Việt Nam. Đảng, Nhà nước và nhân dân ta tri ân sâu sắc và mãi mãi ghi nhớ công lao vô cùng to lớn của các anh hùng liệt sĩ TNXP.

Để ghi nhận những cống hiến, chiến công và tinh thần dũng cảm của các chị, các anh, nhân tưởng niệm 37 năm ngày các chị, các anh hi sinh, Đảng, Nhà nước quyết định phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND cho Đại đội 915 thuộc Đội TNXP Bắc Thái. Đây là một phần thưởng cao quý của Đảng, Nhà nước đối với các liệt sĩ TNXP tỉnh Thái Nguyên.

… Tinh thần chiến đấu dũng cảm, ngoan cường và sự hi sinh oanh liệt của các anh chị không chỉ có ý nghĩa sâu sắc đối với cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc trước đây mà còn có giá trị giáo dục to lớn đối với các thế hệ thanh niên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, tiếp thêm niềm tin và sức mạnh cho chúng ta hoàn thành sứ mệnh vẻ vang mà các anh chị đã để lại…”.

Nhân dịp này, Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Xuân Đương viết bài thơ kính tặng hương hồn 60 anh hùng liệt sĩ TNXP đã hi sinh anh dũng cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Hồn Dân tộc

Lưu Xá ơi!

Đây đất thép anh hùng

60 linh hồn ngã xuống

Vì hồn thiêng dân tộc

Các chị là các cô

Thanh niên xung phong

Từ nơi đây

Tiếp lửa cho chiến trường

Cùng với;

Trường Sơn

Máu lửa