Vào mùa vụ chính đánh bắt xa bờ (từ tháng 6 đến tháng 11), chúng tôi có dịp về xã Phước Tỉnh, huyện Long Điền, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu thăm lại một số "
tỷ phú” của làng chài. Những con người sống giản dị mà chúng tôi gặp, ít ai nghĩ rằng những ngư dân có nước da đen cháy, chân mang dép lê mộc mạc ấy lại là chủ một tập đoàn đánh bắt hải sản xa bờ, giám đốc công ty đóng sửa tàu thuyền, chủ doanh nghiệp dịch vụ hậu cần nghề cá… với khối tài sản sở hữu trị giá cả chục tỷ đồng. Không chỉ giỏi nghề biển, nhiều tỷ phú của làng chài Phước Tỉnh còn đầu tư vào hạ tầng xã hội, góp phần xây dựng cơ sở hậu cần nghề cá nhằm làm cho quê hương ngày một giàu đẹp…
Làm giàu từ hai bàn tay trắng…
Năm 1971, từ vùng quê kháng chiến, Đỗ Ngọc Đức – lúc đó mới 15 tuổi đã tham gia du kích xã Phú Khánh, huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi. Năm 1972, khi cuộc kháng chiến bước vào giai đoạn khốc liệt, trong khi làm nhiệm vụ đặt mìn ở ấp chiến lược, anh Đức và đồng đội đã bị địch phát hiện. Chúng nã pháo dữ dội nhằm tiêu diệt cả đội du kích. Trận đó, anh may mắn thoát chết, nhưng anh bị thương vì những mảnh đạn pháo găm vào đùi và lưng với tỷ lệ thương tật 33%. Thời gian sau anh tham gia du kích tập trung tại địa phương, phục vụ kháng chiến cho đến năm 1978. Anh rời quân ngũ là thương binh hạng 4/4. Lúc ấy, đất nước mới hòa bình, làng quê Phú Khánh của anh rất vất vả vì miếng cơm manh áo. Không cam chịu cuộc sống nghèo khổ, năm 1986, anh cùng vợ và hai con quyết định rời quê hương đến với làng cá Phước Tỉnh để làm kinh tế mới.
Anh Đức kể: Lúc ấy, mới chân ướt chân ráo vào đây, gia đình chúng tôi chỉ có hai bàn tay trắng. Với bản lĩnh chiến đấu của người cách mạng năm xưa, anh Đức đã đến với nghề biển bằng tất cả lòng nhiệt huyết, khao khát thoát khỏi đói nghèo. Cũng như bao người đi làm kinh tế mới, ban đầu anh trở thành ngư phủ đi biển làm thuê cho người khác. Dường như cuộc đời của anh có duyên với nghề biển, lúc ở quê anh cũng đánh bắt cá ở vùng biển Quảng Ngãi, nhưng chỉ đánh bắt nhỏ bằng thuyền nan. Vào vùng kinh tế nghề biển làng Phước Tỉnh, suốt 4 năm ròng rã tiết kiệm, chồng đi biển, vợ ở nhà vá lưới và trông con, gia đình anh dành dụm được 12 cây vàng, anh hùn vốn đóng ghe. Đến năm 1990, anh đã hùn vốn được 1/4 chiếc ghe, tương đương 17 cây vàng. Cuộc đời anh gắn với biển. Mồ hôi và nước mắt quyện vào nước da đen cháy theo năm tháng đã chẳng phụ công lao của những người vạn chài nơi mà người ta mệnh danh là “làng tỷ phú”. Bây giờ, anh đang nằm trong “top ten” của “làng tỷ phú”, làm kinh tế giỏi, có tài sản trên dưới 10 tỷ đồng, nhưng cuộc đời cũng lắm gian truân.
Anh kể: Năm 1993, một lần đang đánh bắt xa bờ, trong đêm tối giữa trùng khơi, sóng lắc mạnh và hất anh rơi xuống biển. Anh cố hết sức mình bơi theo tàu và đã nắm được dây cáp. Ngâm mình dưới nước biển 1,5 giờ đồng hồ mới có người phát hiện và cứu anh lên. Chị Trần Thị Dững (vợ anh Đức) nói với chúng tôi, bây giờ đánh bắt xa bờ khá hơn nhiều so với những năm trước đây. Các phương tiện thông tin đại chúng thông tin cập nhật thường xuyên dự báo thời tiết nên dân biển chủ động phòng, tránh, giảm nhiều về thiệt hại do bão hay biển động… Bây giờ, trên mỗi tàu đều có ra-đi-ô và bộ đàm liên lạc với đất liền nên tránh được rất nhiều rủi ro. Những năm trước đây, mỗi lần chồng đi biển, cả làng Phước Tỉnh này dường như trầm hẳn xuống. Hàng trăm phụ nữ chiều chiều ra bến tàu ngóng đợi chồng, đợi người yêu từ biển cả trở về. Nghe chị Dững kể chúng tôi lại mường tượng về hình ảnh nàng Tô Thị bồng con ngóng trông chồng rồi hóa đá biến thành hòn vọng phu như trong câu chuyện dân gian. Chị tâm sự: Nghề biển là vậy, gần gũi rồi xa cách, cứ như là chiến tranh. Có người cứ ngóng đợi chồng rồi mãi mãi cách xa nhau, có khi không tìm thấy xác.
Làng Phước Tỉnh vào cuối tháng 2-2006, tàu đánh cá gặp tai nạn, chìm và cháy 8 phương tiện, 7 người tử vong. Bây giờ, anh Đức là ông chủ của tập đoàn cổ đông quản lý 7 cặp ghe (14 chiếc tàu, thuyền) đánh bắt xa bờ. Anh Đức cho biết, được bộ đội biên phòng tỉnh vẽ tọa độ, tập đoàn của anh đánh bắt ở những vùng giáp ranh, lượng cá, mực nhiều, thu nhập cũng khá. Nhưng hiện nay, giá cả xăng, dầu đều tăng, mà tập đoàn bỏ vốn ra nhiều nên cũng lo ngại. Bên cạnh đó, tập đoàn của anh cũng giải quyết việc làm cho nhiều lao động. Ngoài tiền vốn bỏ ra, phần lãi giữa tập đoàn và người lao động được chia theo tỉ lệ 4-6, nếu thua lỗ cũng phải trả lương cho nhân công tính theo ngày lương trên biển bằng mức lương lao động trên bờ 50.000 đồng/ngày. Hiện anh Đức là ấp phó ấp Tân Phước, làng Phước Tỉnh, huyện Long Điền, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu. Anh Đức cho biết, ấp có 19 cựu chiến binh, đều quê ở Quảng Ngãi vào đây làm kinh tế mới nghề biển, Hội cựu chiến binh của ấp luôn quan tâm, giúp đỡ lẫn nhau về tinh thần cũng như kinh tế.
Cũng tham gia du kích như anh Đức, cuối tháng 4-1975, ông Hồ Bền là một trong số những ngư dân làng chài Phước Tỉnh dùng tàu đánh cá của mình đưa bộ đội vượt sông Cửa Lấp khi cầu Cỏ May bị đánh sập để tiến vào giải phóng Vũng Tàu. Từ miền Trung vào làm kinh tế mới ở làng Phước Tỉnh năm 1970, ông Hồ Bền phải phải vật lộn với sóng gió, ăn uống kham khổ, trải qua những tháng ngày lênh đênh trên biển làm công cho những tàu cá. Sau 31 năm đất nước thống nhất, ông Bền vừa lao động cật lực, vừa kiên trì, bứt phá để có trong tay cổ phần 20 chiếc tàu đánh bắt xa bờ. Cái mặn mòi của biển bao tháng năm mà mồ hôi trộn nước mắt cùng với nắng và muối đã thấm trên nước da đen cháy ấy hun đúc thêm quyết tâm trở thành một trong những tỷ phú đứng hàng "top ten" của làng chài Phước Tỉnh.
Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Văn Sơn, chủ tịch UBND xã Phước Tỉnh cho biết, ở làng chài được đánh giá là lớn và giàu có nhất Nam bộ này, những ngư phủ từ làm thuê trở thành tỷ phú như anh Đức và ông Bền không thể chỉ đếm trên đầu ngón tay. Có thể kể ra đây những "tổng quản" các tập đoàn ghe, tàu đánh bắt xa bờ với số lượng hàng chục chiếc như: ông Tân, ông Đính, ông Trọng, ông Thành, ông Bình, ông Đủ, ông Năm… "Những tỷ phú" này có điểm giống nhau là đều tự thân vận động, chịu khó chịu khổ, đi lên từ hai bàn tay trắng…
Đầu tư cho tương lai
Về thăm làng cá Phước Tỉnh, chúng tôi cảm nhận được sự nhạy bén của chính quyền địa phương cùng với tâm huyết của nhiều tỷ phú làng chài đầu tư cho ngành hậu cần nghề cá. Ông Nguyễn Văn Sơn, chủ tịch UBND xã Phước Tỉnh cho biết, nhiều tỷ phú của làng chài Phước Tỉnh đang đầu tư và kinh doanh khá hiệu quả mảng dịch vụ hậu cần nghề cá, thậm chí cả trong lĩnh vực bất động sản và mở lớp, xây trường, chung tay với địa phương chăm lo cho thế hệ tương lai. Đặc biệt, ông Phạm Tấn Kính đã đầu tư xây dựng một trường mầm non tư thục cho con em Phước Tỉnh với quy mô lớn, dự kiến sẽ chính thức đi vào hoạt động trong tháng 3 tới. Còn anh Lê Văn Tơ, 31 tuổi thì đang khẩn trương triển khai thực hiện dự án hạ tầng kỹ thuật khu nhà ở cao cấp Phước Tỉnh với số lượng 268 căn biệt thự và nhà liên kết, trên diện tích gần 7 héc-ta có tổng vốn đầu tư ước tính 1.600 tỷ đồng.
Nhiều "tỷ phú" lớn tuổi ở làng chài Phước Tỉnh, như các ông Đỗ Ngọc Đức, Hồ Bền… trước khi "hết tuổi" đi biển đã kịp đào tạo các tài công giỏi kế nghiệp. Ông Hồ Bền lên bờ từ hơn mười năm nay để kết hợp với một số anh em thành lập công ty TNHH đóng sửa ghe tàu Tân Bền. Ông Nguyễn Văn Sơn cho biết, năm 1997, cơn bão số 5 đánh đắm hàng trăm tàu, thuyền của Bà Rịa-Vũng Tàu ngoài Côn Đảo, ông Bền dẫn một tổ thợ lặn ra khơi tìm cách trục vớt được 50 chiếc đưa vào đất liền sửa chữa cho bà con. Trung bình một năm công ty TNHH đóng sửa ghe tàu Tân Bền đóng mới và sửa chữa hơn 300 chiếc, tạo công ăn việc làm ổn định cho 100 nhân công. Còn với tỷ phú Nguyễn Trính, ngoài vai trò "tổng quản" đội tàu đánh bắt xa bờ, tập đoàn của ông còn đầu tư vào ụ đóng sửa tàu thuyền và làm chủ nhiệm HTX Dịch vụ thủy, hải sản Quyết Thắng. Đây là hợp tác xã đầu tiên ở làng chài Phước Tỉnh được thành lập theo mô hình HTX kiểu mới, nhằm đẩy mạnh kinh tế tập thể theo chủ trương của Nhà nước. Cùng với việc lập thủ tục xin giao đất, HTX của ông Trính đang lập dự án đầu tư các lĩnh vực như: Xây dựng 4 kho lạnh để dự trữ sản phẩm xuất khẩu, lắp đặt dây chuyền sản xuất nước sạch đóng chai cung cấp cho ghe tàu, mua mới hai tàu cung cấp dầu, đầu tư xây dựng nhà máy nước đá và một số lĩnh vực khác với tổng vốn đầu tư ước tính lên tới hàng chục tỷ đồng.
Đất nước đang đổi mới, làng chài Phước Tỉnh cũng đang từng bước đổi thay bước vào hội nhập nền kinh tế thế giới. Ông Nguyễn Văn Sơn, chủ tịch UBND xã Phước Tỉnh tự hào vào nguồn nội lực đã giúp xã phát triển vượt bậc sau 20 năm đất nước đổi mới, đó là nguồn vốn tự có để đầu tư cho tương lai. Cơn bão Chan Chu vừa đi qua đã gây cho đồng bào miền Trung bao sự mất mát. Cả làng đánh bắt xa bờ Phước Tỉnh đồng cảm, chia sẻ với nỗi đau đó và xem đó như một bài học kinh nghiệm. Mong rằng, Đảng và Nhà nước cần quan tâm hơn nữa, đầu tư và phát triển ngành kinh tế biển mang lại nguồn lợi kinh tế quốc gia.
Chia tay làng cá Phước Tỉnh, chúng tôi cảm nhận được tâm tư nguyện vọng của nhiều người dân ở đây là cần đầu tư hơn nữa cho thế hệ tương lai. Anh Đức tâm sự: “Thế hệ chúng tôi đã vất vả, gian khổ nhiều, chúng tôi chỉ mong rằng thế hệ con cái được học hành đến nơi đến chốn". Vào mùa vụ chính, các tập đoàn đánh bắt hải sản xa bờ làng Phước Tỉnh lại ra khơi trong không khí tấp nập từ bến cảng báo hiệu một mùa bội thu mới! Đáng khâm phục những ngư dân rất chân chất mộc mạc nhưng lại là ông chủ một tập đoàn đánh bắt hải sản xa bờ, giám đốc công ty đóng sửa tàu thuyền, chủ doanh nghiệp dịch vụ hậu cần nghề cá với khối tài sản sở hữu trị giá cả chục tỷ đồng. Nhiều người trong số họ đã được UBND tỉnh và Bộ Thủy sản tặng các bằng khen: "Vì sự nghiệp phát triển nghề cá", "Nông dân sản xuất giỏi", "Hoàn thành nghĩa vụ thuế xuất sắc", "Phong trào quần chúng bảo vệ an ninh Tổ quốc".
PHAN ANH