Nhử máy bay Mỹ đến phá đá, làm đường Trường Sơn

Khách đến tham quan Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam, Bảo tàng Phòng không-Không quân, Bảo tàng Đường Hồ Chí Minh đều rất thích thú khi nghe nhân viên thuyết minh giới thiệu về cây nhiệt đới mà không quân của Mỹ thả xuống trên đường Trường Sơn đang trưng bày tại các bảo tàng này.

Cây nhiệt đới thực chất là thiết bị trinh sát điện tử hiện đại, gồm bộ cảm ứng thu các chấn động. Cây nhiệt đới được Mỹ chế tạo thành nhiều loại, cho biệt kích đem đi thả hoặc cho máy bay thả bằng dù xuống đường Trường Sơn. Cây nhiệt đới có khả năng cắm chặt xuống đất khi thả từ máy bay, ngụy trang khéo léo và phát hiện các tiếng động do người và xe phát ra để truyền về trung tâm xử lý, thông báo chính xác vị trí đối phương.

Các cựu chiến binh Trường Sơn ôn lại những kỷ niệm thời chiến tranh tại Bảo tàng Đường Hồ Chí Minh (Binh đoàn 12).

Cây nhiệt đới thường có cấu tạo gồm 3 phần: Chân đế, thân, đầu ăng-ten. Chân đế làm bằng kim loại, sơn màu rằn ri, có hình trụ tròn, được đúc nhọn để đế cắm vào lòng đất. Giữa thân có bình ắc-quy vĩnh cửu trong suốt, trong đó có 54 viên ắc-quy thủy ngân, giữa bình ắc-quy có hai nút màu xanh-đỏ (âm-dương) được nối liền từ hai phích điện nối từ thân cây lên hệ thống bán dẫn và hệ thống ăng-ten. Ăng-ten làm bằng cao su tổng hợp, lõi có kim loại, ở giữa thân có 4 râu phụ, ăng-ten tròn và thon nhọn về phía chóp.

Tín hiệu từ các cây nhiệt đới được báo về trung tâm xử lý của không quân Mỹ tại Thái Lan để rồi pháo từ hạm đội 7, máy bay trực thăng oanh tạc, máy bay thả bom tiêu diệt đối tượng từ địa điểm vừa phát ra tiếng động trong khoảng thời gian khá ngắn.

Thời gian đầu, khi mới đi vào hoạt động, cây nhiệt đới gây thiệt hại khá nặng nề cho bộ đội và các lực lượng của ta trên tuyến chi viện chiến lược Trường Sơn. Thế nhưng, sau khi tìm hiểu được nguyên lý hoạt động, Bộ đội Trường Sơn đã dùng chính phương tiện của Mỹ để lừa máy bay và sở chỉ huy Mỹ bằng cách bí mật đặt cây nhiệt đới vào sát các khu căn cứ quân sự của Mỹ-ngụy và thật bất ngờ, không quân Mỹ lại giội bom vào chính căn cứ của chúng. Việc này làm cho bộ chỉ huy quân sự Mỹ ở Việt Nam kinh hoàng, bối rối.

Cũng có khi cây nhiệt đới được đưa đến gần nơi bố trí trận địa pháo phòng không của ta rồi bộ đội tạo ra chấn động, thế rồi, đúng như dự đoán, địch điều hàng loạt máy bay mang bom tới ném xối xả xuống nơi không người. Quân ta giăng sẵn bẫy phục kích “làm thịt” ngay máy bay Mỹ có khi còn chưa kịp ném bom. Vài lần như vậy khiến máy bay Mỹ cũng “thần hồn nát thần tính”, ném bom thật nhanh mà không kịp quan sát kỹ mục tiêu. Nhưng điều thú vị nhất, theo Đại tá, kỹ sư cầu đường Cấn Hoàng Dụ, nguyên Phó tham mưu trưởng Binh đoàn 12, đó là việc thi thoảng công binh Trường Sơn lại nhờ Mỹ "giúp" mở đường. Sau khi di chuyển cây nhiệt đới đến vị trí cần làm đường và tạo ra những chấn động giả, bộ đội và thanh niên xung phong chỉ việc chờ đợi Mỹ ném bom, sau đó san lấp lại là xong. Ở những nơi đèo núi, đá cứng, đất rắn, trong tay chỉ có cuốc xẻng thô sơ, thì một trận bom để "mở đường" của máy bay Mỹ còn hiệu quả hơn bằng mấy lần sức người, nhất là việc sản xuất đá rải mặt đường cho xe chạy.

Thiết bị điện tử hiện đại nhất cũng bị lừa

Sau thất bại của cây nhiệt đới trên đường Trường Sơn, quân đội Mỹ đã phát minh ra một loại thiết bị điện tử khác, chúng gọi là “máy đánh hơi người” và được đánh giá là thiết bị điện tử hiện đại nhất lúc bấy giờ. Thiết bị này được thả xuống từ máy bay hoặc có thể đeo trên lưng của lính Mỹ.

Sau khi nghiên cứu, Bộ đội Trường Sơn phát hiện ra nguyên lý hoạt động của thiết bị này dựa vào mùi khí amoniac có trong nước tiểu của người. Amoniac cũng có trong nước tiểu của động vật. Vì thế, Bộ đội Trường Sơn nghĩ ngay ra cách để đánh lừa thiết bị này, đó là mang những chậu đựng nước tiểu của người và động vật để vào nơi cần nhử máy bay địch đến ném bom. Đó có thể là bãi đất trống, mỏm đá cần phải phá, cũng có khi là nơi "giăng bẫy" trận địa pháo phòng không của ta...

Sinh thời, Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên, nguyên Tư lệnh Bộ đội Trường Sơn, từng kể cho chúng tôi nghe chuyện nghi binh lừa địch khá thú vị ở Trường Sơn. Đó là thời điểm năm 1972, sau khi mạng đường kín Tây Trường Sơn hoàn thành, việc vận chuyển hàng hóa trên Đường Hồ Chí Minh chủ yếu vào ban ngày theo đường kín, nhưng chúng ta vẫn tiếp tục sử dụng các tuyến đường cũ để nghi binh lừa địch. Bộ đội ta đặt những bình ắc-quy trên đường cũ vào ban đêm, tạo ra ánh sáng bằng những bóng đèn như đèn gầm ô tô. Thế là các thiết bị điện tử hiện đại của địch cứ tưởng đó là đoàn xe thật, gọi máy bay đến bắn phá.

 Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên, nguyên Tư lệnh Bộ đội Trường Sơn (bên phải) gặp lại đồng đội cũ trong Lễ kỷ niệm 55 năm Ngày truyền thống Bộ đội Trường Sơn (tháng 5-2014).

Trước đó, trong Chiến dịch Đường 9-Khe Sanh, Bộ đội Trường Sơn đã có nhiều hoạt động nghi binh lừa địch. Bộ tư lệnh Chiến dịch Đường 9-Khe Sanh đã sử dụng những đơn vị đánh công kiên thọc thẳng vào đội hình của địch, kết hợp nghi binh lừa địch vào đúng “túi lửa” phòng không mạnh nhất của Bộ đội Trường Sơn. Lúc đầu, pháo phòng không, tên lửa của ta vẫn nằm im lìm dưới những tán rừng già, chỉ cho các loại súng đại liên, súng bộ binh ra đánh “kéo” máy bay đến. “Nhận được chỉ thị của Bộ tư lệnh chiến dịch và của đồng chí Văn Tiến Dũng, cuộc hành quân “Lam Sơn-719” của địch đã bắt đầu, tôi điện ngay cho các đơn vị, binh trạm: “Phải nhử máy bay địch vào thật sâu, đúng vòng vây, sẵn sàng chủ động tiến công nhanh nhất vào đội hình trực thăng của chúng. Sử dụng tất cả vũ khí, phát huy mọi tầm hỏa lực, kiên quyết tiêu diệt, với khẩu hiệu: “Cứ cho nó đến, quyết không cho về”. Chờ khi nào có trên 30 chiếc bay vào “túi lửa” phòng không mới xả đạn”. Bộ đội kiên trì nhử đến ngày thứ 6, địch đi một đoàn 50 trực thăng ào ào đổ quân xuống. Lập tức, ta phụt “túi lửa” ra tiêu diệt, chỉ hai ngày đã quét sạch hơn 100 máy bay trực thăng. Đây là trận đánh “đẹp” hiếm có trên thế giới”, Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên nhớ lại.

Mở đường bằng những… lưỡi cưa

Đại tá, anh hùng Lê Xuân Bá, nguyên Sư đoàn trưởng Sư đoàn 470 (đơn vị hai lần được phong tặng danh hiệu anh hùng) hiện là Chủ tịch Hội truyền thống Trường Sơn-Đường Hồ Chí Minh tỉnh Đắc Lắc kể lại: Vào đầu năm 1975, khi đó, ông là Trung đoàn trưởng Trung đoàn 575 công binh thuộc Sư đoàn 470 đóng quân trong rừng già Trường Sơn ở Tây Nguyên thì nhận được lệnh phải bí mật mở đường xuyên qua rừng già vào sát thị xã Buôn Ma Thuột (nay là TP Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắc Lắc).

“Lúc đó, chúng tôi không biết mở đường để làm gì bởi Chiến dịch Tây Nguyên và mục tiêu tiến công vào thị xã Buôn Ma Thuột được giữ kín, ngay đến cấp chỉ huy trung đoàn vẫn không được biết”, Đại tá Lê Xuân Bá thổ lộ.

Đại tá Lê Xuân Bá kể tiếp: “Vào đầu mùa khô 1975, bom đạn địch rải xuống Tây Nguyên không còn nhiều như những năm đầu thập kỷ bảy mươi nên công binh của các trung đoàn thuộc Sư đoàn 470 nhanh chóng hoàn thành nhiệm vụ mở đường mới. Thế nhưng, không như những đơn vị mở đường khác, công binh của Trung đoàn 575 lúc nhận nhiệm vụ chỉ được trang cấp cho những lưỡi cưa để cưa tay. Theo lệnh của cấp trên, chúng tôi cưa sát gốc cây, đến khi thân cây còn khoảng 1/4 thì dừng. Cả trung đoàn mở 3 nhánh đường 50, 50B, 50D có tổng chiều dài 60km chỉ với những chiếc cưa tay trong điều kiện phải im lặng, bí mật tuyệt đối. Đó là con đường dẫn xe tăng tiến công thị xã Buôn Ma Thuột. Đường này được hoàn tất lúc 21 giờ ngày 9-3-1975, tức chỉ trước giờ phát lệnh tấn công thị xã Buôn Ma Thuột chưa đầy 5 giờ đồng hồ.

2 giờ 3 phút ngày 10-3-1975, Bộ tư lệnh Chiến dịch Tây Nguyên phát lệnh nổ súng tiến công vào thị xã Buôn Ma Thuột. Cả khu rừng bao quanh thị xã rùng rùng chuyển động. Từng tốp xe tăng hùng dũng húc đổ những thân cây đã cưa sẵn, con đường lộ ra. Trung đoàn Công binh 575 thả lưỡi cưa, cầm súng theo xe tăng trên con đường vừa phát lộ thẳng tiến về thị xã, giải phóng Buôn Ma Thuột và truy quét địch, giải phóng Tây Nguyên".

Sau ngày đất  nước thống nhất, Sư đoàn 470 được giao nhiệm vụ ở lại Tây Nguyên xây dựng kinh tế kết hợp với quốc phòng. Đơn vị đã tham gia xây dựng nhiều công trình lớn ở Tây Nguyên như nâng cấp Quốc lộ 14, tổng thầu xây dựng Thủy điện Đray H'linh, tham gia xây dựng đường điện 500kV, tham gia xây dựng Thủy điện Buôn Tua San, Buôn Kuốp...

Từ một đơn vị anh hùng trong chiến tranh, Sư đoàn 470 đã trở thành một đơn vị Anh hùng Lao động trong thời bình, một doanh nghiệp mạnh của Binh đoàn 12-Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn.

Bài và ảnh: ĐỖ PHÚ THỌ