Kỳ 3: Họ xứng đáng được truy tặng danh hiệu Anh hùng (tiếp theo và hết)

QĐND - Với sự hy sinh anh dũng, kiên cường; với sự ghi nhận và tôn vinh của đồng đội, Trung đội 6 xứng đáng được truy tặng danh hiệu cao quý Anh hùng LLVT nhân dân. Thế nhưng, thật đáng tiếc, do thiếu thông tin, các đơn vị và cơ quan chức năng của Quân khu 4 lại chưa xác minh chính xác và đầy đủ về chiến công đặc biệt xuất sắc của Trung đội 6.

Tâm huyết trước máu xương đồng đội

Đây là câu chuyện hiếm có. Đơn vị được đề nghị truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân đã hy sinh hầu hết. Những người trực tiếp làm đơn kiến nghị đều không đòi quyền lợi cho mình. Họ là những cán bộ, chiến sĩ cùng đại đội, tiểu đoàn, trung đoàn cùng thời, trực tiếp chứng kiến chiến công oai hùng đó và cùng tha thiết viết đơn với một đề nghị đau đáu…

Ông Nguyễn Xuân Dòng (nhân chứng đứng trên đài quan sát theo dõi trận đánh ngày 15, 16-10-1968), đã nhiều lần đề nghị truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho Trung đội 6.

Ông Nguyễn Xuân Dòng, sinh năm 1949, quê ở xã Xuân Phú, huyện Phúc Thọ, Hà Nội, nguyên là chiến sĩ liên lạc của Đại đội 2, Tiểu đoàn 4, Trung đoàn 270 năm 1968, người ngồi trên đài quan sát ở đồi 28 gần điểm cao 21 và trực tiếp vào làm công tác thương binh tử sĩ sau trận đánh, đã nhiều lần viết đơn đề nghị phong anh hùng cho Trung đội 6. Trong các lá đơn, ông viết: “Ngày 15-10-1968, địch cho bộ binh ra đánh điểm cao 21, anh em đã chiến đấu cả ngày đẩy lùi quân địch, giữ vững trận địa. Ngày 16-10, địch cho bộ binh và tăng cường xe tăng nhằm chiếm lại chốt. Trung đội 6 đã anh dũng đánh trả nhiều đợt tấn công của địch, bắn cháy 5 xe tăng, tiêu diệt nhiều địch, buộc chúng phải rút lui về đồn 31. Anh em đã dũng cảm chiến đấu đến người cuối cùng, mặc dù bọn ngụy vừa cho xe tăng bắn vào, vừa gọi loa kêu quân ta ra đầu hàng. Kết quả là giữ được điểm cao, 32 đồng chí hy sinh... Tôi thấy tinh thần chiến đấu của Trung đội 6 là vô cùng anh dũng!”.

Ông Đỗ Văn Đệ, Trung úy, nguyên Chính trị viên Đại đội 2 năm 1968, viết: “Tinh thần dũng cảm chiến đấu của Trung đội 6 đã chặn được ý đồ của địch không lấy được điểm cao 21. Nhờ đó, con đường hành lang được mở rộng và kéo dài từ Cường Gián - Xuân Mỹ vào tới sông Cửa Việt, tạo điều kiện cho đơn vị đánh tàu trên sông Cửa Việt. Sau trận đánh, Trung tá Vũ Kỳ Lân, Chính ủy Trung đoàn 270 đã gửi điện khen ngợi tinh thần chiến đấu quên mình của Trung đội 6. Hành động anh hùng của Trung đội 6 cũng như quá trình chiến đấu từ tháng 5-1968 đến tháng 10-1968 xứng đáng được nêu gương cho thế hệ sau!”.

Thượng úy Nguyễn Hữu Tứ, nguyên Tiểu đoàn phó Tiểu đoàn 4 (nay ở thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận), viết: “Cuộc chiến đấu diễn ra từ 9 giờ sáng tới 4 giờ chiều, 7 tiếng đồng hồ ròng rã. Vì một lý do nào đó pháo đã không chi viện nhưng Trung đội 6 vẫn phát huy truyền thống chiến đấu, một tấc không đi, một ly không rời mặc dù đường rút về thôn An Mỹ rất thuận lợi. Anh em đã chiến đấu đến viên đạn cuối cùng, người cuối cùng… Tôi đã trực tiếp giải quyết hậu chiến, đã chứng kiến toàn cảnh chiến đấu của Trung đội 6, không cầm được nước mắt. Với trách nhiệm trước xương máu của đồng đội, xin được tôn vinh các anh là Anh hùng!”.

Là cán bộ cấp trung đoàn ngày đó đến nay còn sống, Thiếu tướng Nguyễn Hữu Anh, nguyên Chính ủy Trung đoàn 270 đặc khu Vĩnh Linh khẳng định: “Gương chiến đấu của Trung đội 6 đã được toàn thể trung đoàn học tập và làm động lực cho các thắng lợi tiếp theo của Tiểu đoàn 4 và cả Trung đoàn 270 sau này. Tâm tư nguyện vọng của các cựu chiến binh còn lại, của những nhân chứng lịch sử, tấm lòng của bà con xã Gio Mỹ là mong muốn có một sự tôn vinh đúng mức và ghi công mãi mãi sự hy sinh cao cả của tập thể Trung đội 6”.

Chưa ghi trong sử là thiếu sót

Hồ sơ đề nghị truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho Trung đội 6 đã được Thiếu tướng Nguyễn Hữu Anh và đồng đội dày công thu thập và gửi đến Quân khu 4 từ tháng 5-2011. Mặc dù trong hồ sơ đề nghị, các nhân chứng ghi rất rõ: “Trong quá trình xem xét, nếu thấy có gì chưa đầy đủ, chưa rõ, xin được liên hệ với Ban liên lạc cựu chiến binh Trung đoàn 270 tại Hà Nội”, có địa chỉ, số điện thoại đầy đủ. Thế nhưng, các cơ quan chức năng đã không liên hệ và không thông báo lại kết quả xem xét.

Các cựu chiến binh và thân nhân liệt sĩ tại Đài tưởng niệm Gio Mỹ.

Phải qua một kênh thông tin khác, Thiếu tướng Nguyễn Hữu Anh mới được biết, sau khi hồ sơ đề nghị truy tặng danh hiệu Anh hùng cho Trung đội 6 được gửi cho lãnh đạo Bộ Quốc phòng, Đại tướng Phùng Quang Thanh, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đã có bút phê, giao cho Quân khu 4 xác minh, xử lý sự việc. Quân khu 4 đã giao cho lãnh đạo Sư đoàn 341 là đơn vị quản lý Trung đoàn 270 ngày nay xác minh thông tin.

Ngày 17-7-2011, Đại tá Bùi Quang Sự, Chính ủy Sư đoàn 341 đã ký Công văn số 601/CV-TuH gửi Cục Chính trị Quân khu 4 nêu kết quả xác minh thông tin, có đoạn: “Theo lịch sử Trung đoàn 270 (giai đoạn 1954-2004) xuất bản năm 2004, tại chương 2, trang 77 chỉ có một dòng nói đến Đại đội 2, Tiểu đoàn 4 phối hợp với Đại đội 1 đánh địch trên cánh đồng Nhĩ Trung - Gio Thành - Gio Linh - Quảng Trị vào ngày 6-5-1968. Ngoài ra không có đoạn nào trong cuốn lịch sử trên nói về trận chiến đấu chốt giữ cao điểm 21 của b6/c2/d4/e270 ngày 16-10-1968 cũng như tên tuổi, hành động và thành tích của đồng chí Hoàng Ngọc Bích”. Tại công văn này cũng thừa nhận việc Trung đoàn 270 trải qua nhiều giai đoạn chiến đấu trên các chiến trường nên việc bảo quản, lưu giữ hồ sơ, tài liệu đã bị thất lạc nhiều.

Trên cơ sở kết quả xác minh đó, Sư đoàn 341 cho rằng, “đối chiếu với tiêu chuẩn theo Thông báo số 179-TB/TW ngày 22-8-2008 của Ban Bí thư Trung ương Đảng và Hướng dẫn số 334/HD-CT ngày 25-3-2009 của Tổng cục Chính trị về việc tuyên dương danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho các tập thể, cá nhân có thành tích đặc biệt xuất sắc trong các cuộc kháng chiến thì chưa đủ cơ sở để đơn vị lập hồ sơ đề nghị xét truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho tập thể và cá nhân trên”.

Trên cơ sở báo cáo của Sư đoàn 341, ngày 22-7-2011, Thiếu tướng Võ Văn Việt, Chủ nhiệm Chính trị Quân khu 4 (nay là Chính ủy Quân khu 4) đã ký Công văn số 738/CCT-TuH, cho rằng: “Chưa đủ căn cứ để xem xét, truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho Trung đội 6 và cá nhân đồng chí Hoàng Ngọc Bích”.

Theo các cựu chiến binh Trung đoàn 270, trước đây, khi viết cuốn lịch sử Trung đoàn 270, những người thực hiện do thiếu hiểu biết, thu thập chưa đầy đủ đã bỏ sót, không hề nhắc đến thời kỳ hoạt động oanh liệt của trung đoàn tại khu vực Gio Linh cũng như trận đánh bi hùng trên điểm cao 21. “Thiếu thì phải bổ sung. Trận đánh là có thật, sự hy sinh anh dũng của 33 chiến sĩ là có thật (32 liệt sĩ, 1 thương binh - PV) và còn nhiều nhân chứng cũng như nhân dân ghi nhận. Thế hệ cán bộ Trung đoàn 270 khi làm cuốn lịch sử chưa liên hệ với chúng tôi nên đã bỏ cả một thời kỳ chiến đấu hào hùng của trung đoàn là thiếu sót” - Trung tá Nguyễn Sĩ Nồng, nguyên Chính trị viên Đại đội 2, Tiểu đoàn 4 thời kỳ 1969-1971, hiện đang sống tại phường 13, quận Tân Bình, TP Hồ Chí Minh, khẳng định.

Đại tá Đoàn Ngọc Ninh, Trưởng ban liên lạc CCB Trung đoàn 270 nói: “Khi xem cuốn “Lịch sử Trung đoàn Bộ binh 270” giai đoạn 1954-2004, anh em CCB từng làm nhiệm vụ bảo vệ giới tuyến chúng tôi nhận thấy cuốn sách nói về Trung đoàn 270 mà như không phải của trung đoàn mình. Bởi giai đoạn hơn chục năm chiến đấu ác liệt ở Đặc khu Vĩnh Linh rất ít được đề cập tới". Rất nhiều trận đánh của trung đoàn trong thời kỳ ấy chưa được ghi lại, trong đó có trận đánh trên Đồi Cát nên việc đề nghị vinh danh thành tích của các cá nhân, tập thể gặp rất nhiều khó khăn, sai sót.

Cũng theo Đại tá Đoàn Ngọc Ninh, Cục Chính trị Quân khu 4, có lẽ chưa hiểu đúng tinh thần Thông báo số 179-TB/TW ngày 22-8-2008 của Ban Bí thư Trung ương Đảng có đoạn: “Chỉ xét, đề nghị các tập thể, cá nhân mới được các bộ, ngành, địa phương, đơn vị phát hiện, có đủ căn cứ và thành tích đặc biệt xuất sắc; những trường hợp mà thành tích, chiến công đã được ghi vào lịch sử, truyền thống, đã trở thành biểu tượng trong bộ, ngành, đoàn thể, tổ chức, địa phương và được mọi người ngưỡng mộ khi nhắc đến”. Theo thông báo trên thì yếu tố “được ghi vào lịch sử” chỉ là một điều kiện cần, không phải là điều kiện đủ; Trung đội 6 và đồng chí Hoàng Ngọc Bích là trường hợp “mới được phát hiện, có đủ căn cứ và thành tích đặc biệt xuất sắc”. Ngoài ra, thành tích của Trung đội 6 đã được nhân dân khắp vùng Gio Mỹ, Gio Linh ghi nhận, tôn vinh... Không có lý do gì để Sư đoàn 341 cho rằng “không có căn cứ”.

Đại tá, Anh hùng Lao động Nguyễn Đăng Giáp cho rằng: “Lâu nay, có lúc, có nơi chúng ta đã truy tặng danh hiệu Anh hùng cho cả những liệt sĩ hy sinh ở tuyến sau, chưa có chiến công nổi bật. Tuy nhiên, hiếm có đơn vị nào như Trung đội 6, trong một cuộc chiến không cân sức, trung đội chọi với tiểu đoàn thiếu có xe thiết giáp và cố vấn Mỹ vẫn tả xung hữu đột chiến đấu hiệu quả, tiêu diệt nhiều sinh lực và xe tăng địch, làm thất bại âm mưu của địch. Thực tế thì nhân chứng còn, vật chứng còn, chiến trường còn, sự ghi nhận, suy tôn của nhân dân trong vùng Gio Mỹ đã nhiều năm nay... Không nên từ chối việc truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho Trung đội 6”.

Được biết, Ban liên lạc Trung đoàn 270 ở các địa phương đang xây dựng kỷ yếu “Trung đoàn 270 bảo vệ giới tuyến” đồng thời chuẩn bị tổ chức hội thảo nhân kỷ niệm 60 năm thành lập trung đoàn trong năm 2014, sẽ đề nghị sửa sai và bổ sung thêm những thiếu sót trong cuốn "Lịch sử Trung đoàn 270" hiện nay.

Ngày 7-3-2014, trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân về sự việc này, Thiếu tướng Võ Văn Việt, Chính ủy Quân khu 4 cho biết: “Khi xem xét, xác minh hồ sơ năm 2011, các cơ quan, đơn vị thuộc Quân khu đã căn cứ đúng theo các quy định, tiêu chí. Tuy nhiên, nếu như việc kết luận chưa chuẩn xác do thiếu thông tin thì có thể bổ sung để xem xét, xác minh rõ hơn”. Thiếu tướng Võ Văn Việt cũng cho biết, sẽ chỉ đạo xem xét việc này khi nhận được hồ sơ và những thông tin mới.

Hy vọng rằng, việc tiếp tục đề nghị truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho Trung đội 6 sẽ được các cơ quan chức năng tiếp thu nghiêm túc hơn và một ngày không xa, Trung đội 6 sẽ được Đảng, Nhà nước truy tặng danh hiệu cao quý: Anh hùng LLVT nhân dân…

Ký sự của NGUYÊN MINH
Gio Linh - Hà Nội, 2011-2014

Kỳ 1: Máu đào trên cát trắng

Kỳ 2: Người lập bàn thờ đồng đội tại nhà