QĐND - Hình ảnh những người lính mũ nồi xanh của Liên hợp quốc (LHQ) xuất hiện ở những vùng đất xung đột trên khắp thế giới từ lâu đã trở nên quen thuộc đối với nhiều người. Nhưng ít ai biết được công việc cụ thể của một nhân viên gìn giữ hòa bình LHQ là như thế nào ngoại trừ việc biết chắc rằng họ làm nhiệm vụ ở những nơi bất ổn. Phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã có dịp trò chuyện với hai sĩ quan Việt Nam đang tham gia Phái bộ gìn giữ hòa bình của LHQ (UNMISS) ở Nam Xu-đăng-quốc gia trẻ nhất thế giới và nghe các anh tâm sự về nghề, về cuộc sống và công việc của lính mũ nồi xanh.

Đa-di-năng...

Khi sang tới Nam Xu-đăng, hai sĩ quan của Việt Nam là Trung tá Mạc Đức Trọng và Trung tá Trần Nam Ngạn chỉ ở cùng nhau được một thời gian ngắn rồi sau đó ai có nhiệm vụ của người đấy, tới công tác tại các địa bàn khác nhau. Trung tá Trần Nam Ngạn đóng tại căn cứ cấp bang của UNMISS tại bang Jonglei ở phía Đông của Nam Xu-đăng. Còn Trung tá Mạc Đức Trọng sau một thời gian ở Ma-la-can (căn cứ LHQ cấp bang-bang Thượng sông Nin), được điều động đến căn cứ Mê-lút (căn cứ LHQ cấp tỉnh). Hai sĩ quan Việt Nam đóng quân cách nhau cả ngàn cây số nên phương tiện liên lạc chủ yếu vẫn là qua điện thoại và internet. Hãn hữu lắm hai anh mới gặp được nhau khi đi công tác ngang qua địa bàn đóng quân của nhau.

Trung tá Trần Nam Ngạn (đứng thứ ba từ phải sang) gặp gỡ nhân dân và chính quyền địa phương. Ảnh: Lê Hà.

Nhiệm vụ ghi rõ là sĩ quan liên lạc nhưng trên thực tế hai sĩ quan ta cũng như các sĩ quan liên lạc khác tham gia hầu hết các công việc của LHQ tại địa bàn đóng quân. Tất cả các công việc này đều nhằm phục vụ cho sứ mệnh hàng đầu của UNMISS tại đây, đó là bảo vệ thường dân trước các cuộc xung đột. Các sĩ quan liên lạc giữ vai trò cầu nối giữa Phái bộ với lực lượng các cấp của cả quân đội chính phủ, đối lập hoặc dân quân. Tùy thời điểm, họ có thể tham gia hỗ trợ các tổ chức quốc tế, tổ chức nhân đạo trong các hoạt động cứu trợ; hỗ trợ các hoạt động giám sát ngừng bắn; tuần tra, thu thập thông tin, chứng cứ vi phạm của các bên liên quan, báo cáo Phái bộ…

Các công việc nghe có vẻ bình thường nhưng khi thực hiện không phải đơn giản vì ở Nam Xu-đăng, nhiệm vụ của sĩ quan liên lạc không khác gì một... “thuyết khách”. Cái khó là ở chỗ phải làm sao bảo đảm giữ được sự trung lập giữa các bên tham chiến-một nguyên tắc hàng đầu của UNMISS. Tới gặp các chỉ huy đơn vị của cả chính phủ lẫn phe đối lập ở khu vực đảm trách là công việc hằng ngày. Sĩ quan liên lạc như các anh có khi phải vào tận căn cứ của lực lượng đối lập để đàm phán, can ngăn, thuyết phục họ...

Gặp gỡ với chỉ huy các lực lượng dân quân (đây là các lực lượng do các sắc tộc tự thành lập, tự trang bị vũ khí để tự vệ cho sắc tộc mình trước các cuộc xung đột) hoặc các trưởng bản… là nhiệm vụ rất phức tạp của sĩ quan liên lạc bởi họ thường phải đối mặt với sự nghi kỵ của các bên. Ngay cả các đơn vị quân đội chính phủ lẫn lực lượng đối lập nhiều khi cũng ngờ vực do họ chưa thực sự nắm rõ chức năng và nhiệm vụ của LHQ. Có nhiều chỉ huy của cả hai bên thậm chí còn cho rằng, LHQ thiên vị hoặc do thám các hoạt động quân sự của họ để báo cho đối phương.

“Tai, mắt” của UNMISS

Công việc thông thường là hằng ngày các anh phải đi tuần tra nắm tình hình và báo cáo cấp trên, phần cũng vì để người dân yên tâm khi thấy có sự hiện diện của LHQ, hay gặp gỡ tỉnh trưởng để trao đổi thông tin và phối hợp các công tác nhân đạo. Gặp gỡ chỉ huy cảnh sát khu vực nắm các vấn đề tội phạm xã hội hoặc tội phạm xảy ra trong các trại tỵ nạn... Sĩ quan liên lạc vẫn được ví như “tai, mắt” của phái bộ là bởi vậy.

Khi có giao tranh xảy ra, các sĩ quan liên lạc phải bằng mọi cách liên lạc được với các bên tham chiến để nắm bắt thông tin và báo cáo tình hình, trong đó tập trung chủ yếu vào những tin tức về người dân địa phương. Sau khi giao tranh tạm lắng, một trong những công việc sĩ quan liên lạc phải làm đó là đi tới hiện trường thu thập chứng cứ để điều tra các bên vi phạm.

Vì thế, theo Trung tá Trần Nam Ngạn, để thuận lợi trong việc tiếp xúc với các đối tác thì các sĩ quan liên lạc của phái bộ phải rèn luyện tính kiên nhẫn, luôn cởi mở, linh hoạt, mềm dẻo khi cần thiết và nắm vững thông tin về đối tác, thành thạo kỹ năng giao tiếp. Đặc biệt là phải hiểu rõ và tôn trọng bản sắc văn hóa của từng cá nhân đối tác vì Nam Xu-đăng là quốc gia đa sắc tộc, mỗi bộ lạc, địa phương lại có những đặc thù văn hóa riêng biệt.

Một nhiệm vụ khá thường xuyên mà các anh phải tham gia là đi hộ tống các chuyến hàng của LHQ, lương thực và thiết bị cứu trợ của Tổ chức Lương thực thế giới (WFP) chủ yếu bằng đường bộ và đường thủy. Mọi tình huống, sự cố xảy ra trên đường đi, nhất là khi liên quan tới lực lượng quân sự các bên, thì sĩ quan liên lạc là người đầu tiên phải đứng ra thương lượng, giải quyết.

Nhìn chung, công việc hằng ngày của một sĩ quan liên lạc rất đa dạng, tùy vào mức độ căng thẳng của tình hình chiến sự và nhiệm vụ cụ thể của khu vực đóng quân. Nhưng công việc này đặc biệt đòi hỏi tính cơ động cao. Ngoài các nhiệm vụ thường xuyên, các nhiệm vụ đột xuất cũng không phải ít, nên  sĩ quan liên lạc như các anh phải làm việc liên tục. Sau 5 ngày làm việc liên tiếp, sĩ quan liên lạc được tính 1 ngày nghỉ bù, nhưng ngày nghỉ bù này chỉ được nhận khi thời gian công việc cho phép.

Riêng đối với Trung tá Trần Nam Ngạn, anh cho biết từ tháng 1-2015 được chuyển sang làm trưởng ban quân huấn chịu trách nhiệm huấn luyện ban đầu cho các sĩ quan liên lạc mới đến nhận nhiệm vụ và tổ chức huấn luyện thường xuyên cho các thành viên của đơn vị.

Trải nghiệm

Đặc thù công việc phải di chuyển nhiều nhưng giao thông, đường sá ở Nam Xu-đăng thực sự ngoài sức tưởng tượng. Nam Xu-đăng rộng gần gấp 3 lần diện tích Việt Nam nhưng chỉ có 60km đường nhựa. Đường giao thông chủ yếu là đường đất, lại chỉ sử dụng được trong 4 tháng mùa khô. Mùa mưa nước ngập nên không thể di chuyển bằng đường bộ. Thời gian này, chủ yếu di chuyển và vận tải bằng đường thủy, đường không. Tuy nhiên, cả hai phương thức này cũng bị hạn chế về năng lực và bị phụ thuộc vào tình hình an ninh từng thời điểm. Cướp có vũ trang thường xuyên tấn công các đoàn xe vận tải mà không có lực lượng bảo vệ nào do cảnh sát và quân đội thường xuyên bị chậm lương nên sao nhãng trách nhiệm gìn giữ an ninh. Tại Nam Xu-đăng từng xảy ra các vụ tấn công nhằm vào các lực lượng vận tải đường thủy và đường không của LHQ.

Trường hợp nhẹ hơn thì xe đang di chuyển bỗng gặp đoạn ngập lún, xe ngập nước chết máy là chuyện bình thường. Gặp sự cố chỗ đông dân cư còn đỡ, có thể nhờ lực lượng địa phương trợ giúp. Còn không, đen đủi bị chết máy giữa khu vực hoang vắng, hay ban đêm thì chỉ còn cách dùng điện thoại liên lạc về phái bộ đề nghị hỗ trợ. Nhiều khu vực ở Nam Xu-đăng đã trở thành thành phố, thị xã "ma", làng mạc hoang vắng, không hề có người dân nào sinh sống. Đa số người dân ở những vùng này đều đã chạy loạn. Trong số họ hơn một triệu người tới sống trong các trại tị nạn của LHQ.

Dí dỏm, Trung tá Mạc Đức Trọng chia sẻ, lái xe trên những con đường xấu khủng khiếp và ngập trắng nước vào mùa mưa ở Nam Xu-đăng như thế lại là một trải nghiệm thú vị đối với anh. Khi ở Việt Nam, anh cho biết cũng thi thoảng tham gia offroad (lái xe trên đường địa hình gập ghềnh, đường rừng) cùng bạn bè để thay đổi không khí và tìm cảm giác mạnh. Còn ở Nam Xu-đăng, lái xe ở địa hình như vậy lại là hoạt động thường xuyên, hằng ngày với nhiệm vụ hàng đầu là đến được mục tiêu an toàn, không thể để xảy ra hỏng máy giữa đường hoặc trong đêm. Hành quân trên sông Nin, một trong những con sông dài nhất thế giới và nổi tiếng vì chứa đựng biết bao điều kỳ bí cũng là trải nghiệm khó quên. Còn gì bằng cái cảm giác lênh đênh nhiều ngày trên sông nước mênh mông, được tận mắt chứng kiến cuộc sống của các bộ lạc dọc hai bên sông và khu vực bảo tồn động vật hoang dã... dù biết rằng, trong hành trình sẽ còn nhiều khó khăn phía trước...

MỸ HẠNH

Kỳ 2: Những ngày đặc biệt không còn đặc biệt