Sông Nhuệ dài 74km, bắt nguồn từ cống Liên Mạc, Từ Liêm (Hà Nội), chảy theo hướng Bắc-Nam và nhập với sông Đáy tại TP Phủ Lý (Hà Nam). Là nguồn nước chính tưới tiêu cho hàng ngàn héc-ta đất canh tác của Hà Nội và Hà Nam, nhưng 10 năm trở lại đây hạ lưu sông Nhuệ thuộc tỉnh Hà Nam bị ô nhiễm trầm trọng, không chỉ ảnh hưởng tới “miếng cơm manh áo”, mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe của người dân.

Dòng sông “đang chết”

Theo kết quả quan trắc phân tích của Trung tâm Quan trắc phân tích tài nguyên và môi trường cho thấy, ô nhiễm chính là chất hữu cơ, chất dinh dưỡng và tổng caliform. Kết quả kiểm tra ngày 28-11-2009, mức độ ô nhiễm là rất cao, hàm lượng COD cao gấp 3,53 lần, ô-xy hòa tan là 1,78 mg/l, nhỏ hơn 3,37 lần so với giới hạn cho phép loại A1 theo quy chuẩn Việt Nam tháng 8-2008 của Bộ Tài nguyên-Môi trường. Như vậy, nguồn nước sông Nhuệ hiện đang bị ô nhiễm báo động cấp ba theo quy định bảo vệ môi trường của tỉnh Hà Nam.

Những người dân làng chài thuộc xã Phù Vân (TP Phủ Lý) cho biết: 10 năm trở lại đây dòng sông Nhuệ ngày càng ô nhiễm nghiêm trọng hơn. Biểu hiện ai cũng nhận thấy là nguồn lợi thủy sản của con sông này giảm xuống rõ rệt. Ông Nguyễn Văn Chi, Phó trưởng thôn Lê Lợi đã 40 năm sống trên dòng sông này bức xúc nói: “Toàn thôn mới được chuyển lên bờ năm 2008 nhưng 73 hộ dân vẫn phải bám sông để sinh sống. Hiện nay dòng sông ngày càng ô nhiễm nặng, nguồn thủy sản bị cạn kiệt. Trước kia mang lưới ra thả là có cá, mỗi ngày thu được 70-80 nghìn đồng. Bây giờ, chỉ được 10-20 nghìn đồng thôi". Người dân vạn chài ngày nay chỉ còn ít người bám sông để kiếm con tôm, con cá nuôi sống gia đình, còn nhiều hộ dân đã phải “giải nghệ” vì dòng sông đã cạn nguồn thủy sản vì ô nhiễm.

 Rác thải dày đặc trong cống Nhật Tựu.

 Hậu quả đổ xuống đầu người dân

Cống Nhật Tựu, xã Duy Hải, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam là “tâm điểm” ô nhiễm. Đứng trên cầu Nhật Tựu sẽ thấu hiểu sự bức xúc của người dân nơi đây, bởi mùi hôi thối nồng nặc bốc lên từ dòng nước đen ngòm bồng bềnh rác rất khó chịu. Chị Vũ Thị Mai, người sống cạnh trạm bơm của huyện Duy Tiên, vừa chỉ vào chiếc bạt chắn bọt nước sông ô nhiễm trước nhà chị, vừa nói: “Nhà gần trạm bơm, mỗi lần trạm bơm hút nước từ sông Nhuệ để đưa vào ruộng là nhà tôi phải gửi các cháu vào ông bà ngoại, chứ cái mùi hôi thối này người lớn không chịu được thì trẻ con làm sao mà chịu được”.

Mặc dù dòng sông bị ô nhiễm nghiêm trọng, nhưng hiện nay dòng nước này vẫn đang phải dùng để đổ ải cho ruộng lúa. Ông Trần Minh Doan, Phó chủ tịch UBND xã Duy Hải cho biết: “Trước kia một năm chỉ có một đến hai lần là dòng nước bị ô nhiễm. Mấy năm gần đây thì ngược lại, một năm chỉ có một, hai đợt nước trong, còn lại thì nước đen ngòm như bây giờ. Biết là dòng nước bị ô nhiễm nghiêm trọng, nhưng nếu không dùng nước này để đổ ải cho khoảng 2.000 ha ruộng của ba xã là Duy Hải, Duy Minh, Hoàng Đông (Duy Tiên), thì chỉ cần nửa tháng nữa là không có nước mà đổ ải”.

Ông Doan còn cho biết khi người dân đi làm ruộng về là chân tay mẩn ngứa, mà nguyên nhân chủ yếu là do nguồn nước. Hiện nay toàn xã có khoảng 320 ha ao, hồ chuyển đổi từ ruộng lúa đang thiếu nước sạch vì mùa này mưa ít, nước bị bốc hơi, nguồn nước vào ao không có nên các hộ nuôi cá cũng gặp rất nhiều khó khăn”.

Dòng sông Nhuệ ô nhiễm còn gây nên nhiều căn bệnh về đường hô hấp và bệnh ngoài da. Nhân viên trạm y tế xã Duy Hải, Nguyễn Hồng Văn cho biết: “Mùa nắng nóng, mùi xú uế bốc lên nhiều thì lượng người đến khám về hô hấp rất lớn. Bình quân mỗi ngày trạm đón nhận từ 20 đến 30 ca đến khám và cấp thuốc về các bệnh thường gặp như: Viêm da dị ứng, sẩn ngứa, nấm da chân tay, viêm hô hấp trên, viêm họng, viêm mũi”.

Như vậy sông Nhuệ ô nhiễm đã gây ảnh hưởng rất lớn tới đời sống nhân dân dọc hai bên dòng sông này. Trước thực trạng báo động của "dòng sông chết", rất cần đến sự vào cuộc của các cơ quan chức năng để trả lại sự trong sạch vốn có của dòng sông.

Bài và ảnh: HOÀNG ĐỨC