Bài 3: Sức sống ở ngã ba biên giới

QĐND - Ngã ba Đông Dương, vùng đất được coi là một tiếng gà gáy cả ba nước cùng nghe, không chỉ nổi tiếng trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước mà ngày nay đang trở nên rất hấp dẫn du khách trên hành trình thăm Kon Tum-vùng đất cực bắc Tây Nguyên Việt Nam. Nơi đây bóng cây cà phê, cao su đã xanh hóa những vùng đất chết sau chiến tranh, góp phần xóa đói, giảm nghèo, đem lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho bà con đồng bào các dân tộc thiểu số.

Dấu ấn "bảy ba hai"

Địa danh ngã ba Đông Dương trên dãy Trường Sơn hùng vĩ luôn nằm trong ký ức lớp lớp bộ đội, thanh niên xung phong trên đường vào chiến trường miền Nam trong những năm tháng chiến tranh không thể nào quên. Cũng chính nơi đây ngày 20-11-1973, Trung đoàn 732 (Quân khu 5), tiền thân của Công ty 732 (Binh đoàn 15) được thành lập. Sau khi quân và dân Tây Nguyên đã đồng loạt tiêu diệt và giải phóng nhiều căn cứ quân sự, làm chủ được ngã ba biên giới ba nước Việt Nam - Lào - Cam-pu-chia. Nhiệm vụ của cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn lúc này là khai phá đất đai, trồng lúa nước, củ mì… sản xuất một phần lương thực, thực phẩm, đồng thời trung chuyển vật tư, phương tiện vũ khí, trang bị kỹ thuật phục vụ chiến trường Bắc Tây Nguyên.

Một trong những người lính kỳ cựu còn lại của Trung đoàn 732, Đại tá Võ Văn Nguyên, Giám đốc Công ty 732 kể lại: "Lúc đó, vùng đất này rất hoang vu, rất nhiều bom, đạn còn lại sau cuộc chiến. Hiểu rõ nhiệm vụ được giao nên cán bộ, chiến sĩ đơn vị không quản ngại hy sinh, gian khổ, vừa xây dựng địa bàn, tổ chức các phương án tác chiến để bảo vệ vùng mới giải phóng, vừa bám dân, bám làng, khai phá rừng hoang để làm nương rẫy, làm thủy lợi để trồng lúa nước và chăn nuôi gia súc, gia cầm phục vụ chiến trường. Hạt lúa, hạt ngô, củ khoai, củ mì bộ đội làm ra, không chỉ thấm đẫm những giọt mồ hôi còn có cả máu và nước mắt. Nhưng cũng từ đây, hàng trăm tấn lương thực, thực phẩm, vật tư, vũ khí đã kịp thời ra chiến trường, phục vụ chiến đấu, góp phần giải phóng Tây Nguyên. Sau ngày đất nước thống nhất, người lính Trung đoàn 732 vừa cầm súng truy quét FULRO, bảo vệ an ninh biên giới, vừa tiếp tục sản xuất và vận động bà con đồng bào các dân tộc như: Giẻ Triêng, Brâu, Xơ Đăng… trồng lúa nước, phát triển mô hình VAC để ổn định cuộc sống. Năm 1982, Trung đoàn đổi tên thành Nông trường 732. Đến năm 1996, để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế gắn với quốc phòng, Nông trường 732 đổi tên thành Công ty 732.

Cán bộ Công ty 732 hướng dẫn bà con cách chăm sóc cây cà phê.

Từ kiểu sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, Công ty 732 đã chuyển sang sản xuất kinh doanh tập trung đa ngành, đầu tư chiều sâu, có trọng điểm, tập trung chính vào hai loại cây trồng chủ lực phù hợp với địa hình, chất đất ở đây là cao su và lúa nước. Với ý chí quyết tâm, dám nghĩ dám làm, học tập và vận dụng kinh nghiệm để trồng, chăm bón thành công những mầm xanh “vàng trắng” đầu tiên trên đất Kon Tum. Không thỏa mãn với thành quả ban đầu, cán bộ chiến sĩ, công nhân, người lao động Công ty 732 tiếp tục mở rộng diện tích, xanh hóa đồi núi, đẩy mạnh thi đua lao động sản xuất, vận dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, phát huy những sáng kiến hay, những mô hình sáng tạo, từ đó công ty đã từng bước khẳng định vị thế của mình trong cơ chế thị trường. Sản xuất kinh doanh phát triển, lợi nhuận năm sau cao hơn năm trước, đời sống của người lao động ngày một cải thiện, ổn định.

Như một chuyện cổ tích khó tin, trên vùng đất cát sạn “thừa bóng nắng, thiếu bóng cây”. Thế mà chỉ trong một thời gian ngắn, những người lính Công ty 732 đã trồng và khai thác có hiệu quả hơn 2.340ha cao su, 81ha lúa nước, hàng nghìn đỉnh núi, ngọn đồi trọc, xơ xác đã được phủ xanh cây lá. Thu hút hơn 1.200 công nhân, trong đó có 380 công nhân là con em đồng bào dân tộc thiểu số, với mức lương trung bình từ 6-7 triệu đồng/người/tháng.

Đem no ấm về cho buôn làng

Sau một thoáng cà phê ở phố núi, chúng tôi xuất phát từ thành phố Plei-cu (Gia Lai), chỉ gần hai giờ xe đã bon qua đỉnh núi Sạc Ly (nơi mà trong chiến tranh, ta với địch giành giật nhau từng đoạn hào, từng ụ súng…), rồi đến xã Đăk Kan, huyện Ngọc Hồi (Kon Tum). Đường rộng mở, trải thảm nhựa, không còn cảnh lầy lội, ổ trâu, ổ voi như trước nữa, hai bên đường những cánh rừng cao su bạt ngàn xanh tốt, đang mùa “đong đầy vàng trắng”, những vườn cà phê, quả chín đỏ từ đầu đến tận cuối cành lá, đẹp cứ như một bức tranh. Bốn xã biên giới Bắc Tây Nguyên gồm: Đăk Kan, Sa Long, Đăk Sú, huyện Ngọc Hồi và xã Rờ Kơi, huyện Sa Thầy (Kon Tum), nơi Công ty 732 đứng chân và triển khai đội hình sản xuất, kinh doanh có nhiều dân tộc anh em sinh sống. Mặc dù phong tục tập quán, văn hóa, ngôn ngữ khác nhau, nhưng bà con đồng bào các dân tộc thiểu số bản địa như: Xơ Đăng, Giẻ Triêng... đã đoàn kết cùng với những người anh em từ phía Bắc vào như: Mường, Tày, Thổ… xây dựng cuộc sống mới, giúp đỡ nhau phát triển sản xuất, ổn định cuộc sống. Hệ thống đường liên thôn, liên xã thuận tiện, điện được kéo về đến tận từng nhà, là điều kiện để người dân giao thương phát triển kinh tế.

Theo Đại tá Lê Cẩm Nam, Bí thư Đảng ủy, Phó giám đốc Công ty 732, cùng với việc giúp dân phát triển kinh tế, giải quyết việc làm, đơn vị còn tham gia tích cực vào việc xây dựng cơ sở hạ tầng, giúp dân phòng, chống và khắc phục hậu quả thiên tai, chăm sóc sức khỏe cộng đồng và thực hiện chính sách xã hội. Công ty đã xây dựng và đưa vào sử dụng hàng trăm ki-lô-mét đường giao thông liên thôn, liên xã; nhiều phòng học, nhà trẻ, bệnh xá, nhà rông văn hóa với tổng kinh phí hàng chục tỷ đồng. Bên cạnh đó, Công ty 732 đã phối hợp với địa phương xây dựng các khu dân cư mới, định canh 7 làng dân tộc thiểu số, tạo ra những điểm sáng về kinh tế-xã hội, quốc phòng-an ninh. Đến nay, đã có 380 thanh niên địa phương vào làm công nhân, tất cả đều được đào tạo, bồi dưỡng để trở thành thợ kỹ thuật khai thác mủ cao su. Đời sống vật chất, tinh thần của công nhân, người lao động, đặc biệt lao động là người địa phương ngày càng được nâng lên. Nếu như năm 2010, thu nhập bình quân mỗi người đạt 5 triệu đồng/tháng, thì đến năm 2012 con số đó đã lên 6,5 đến 7 triệu đồng/tháng. Nhiều người đã có thu nhập từ 150 đến 200 triệu đồng/năm như trường hợp anh Xiêng Công Việt (Đội 10), Văn Khẩn Thái (Đội 2), A Thương (Đội 10)…

Không giấu được niềm vui, anh Xiêng Công Việt, người dân tộc Xơ Đăng cho biết: “Mình vào làm công nhân được hơn 1 năm, thì lãnh đạo Công ty 732 cho đi học; hai năm sau mình được kết nạp vào Đảng, được bổ nhiệm làm tổ trưởng, nay được giao làm Đội trưởng Đội 10. Ngoài làm ở công ty mình còn trồng thêm 4ha cao su, 2ha cà phê và còn nuôi thêm một đàn heo rừng. Bình quân mỗi năm gia đình mình thu hơn 200 triệu đồng. Có tiền vợ chồng mình mới xây căn nhà trị giá hơn 500 triệu đồng rất đẹp và mua thêm một số đồ dùng sinh hoạt khác như: Ti-vi, tủ lạnh, xe gắn máy… Có Công ty 732 hỗ trợ, tiếp sức bà con mình ngày một giàu lên, nhiều hủ tục lạc hậu đã được bà con bỏ dần, thay vào đó là nét đẹp văn hóa cộng đồng, đoàn kết anh em đồng bào các dân tộc...”.

Trên đường về, chúng tôi không theo con đường cấp phối cũ mà rẽ ngang vào một lô cao su. Nhìn những thân cây "xếp hàng" đều tăm tắp, chúng tôi hiểu các lô cao su được trồng rất kỹ thuật và bài bản. Tôi dùng móng tay cào vào vết cạo mủ của cây cao su, những dòng nhựa li ti lập tức ứa ra… “Mỗi giọt nhựa có được hôm nay phải đổi bằng nước mắt và máu của bao thế hệ”, lời của Giám đốc Võ Văn Nguyên văng vẳng bên tai. Ở đâu trên vùng biên giới các tỉnh Tây Nguyên đã có một mảnh đất thiêng hơn mảnh đất này? Đất thiêng-tất là máu thịt, là cuộc sống của những con người cả cuộc đời “Vì cuộc sống của bà con đồng bào các dân tộc, vì màu xanh Tây Nguyên-màu xanh Ngã ba Đông Dương”...

Hôm nay, đến với Công ty 732 không chỉ là đến với một đơn vị đang bứt phá vươn lên mạnh mẽ về mọi mặt, góp phần quan trọng đưa vùng đất và người dân Ngã ba Đông Dương phát triển giàu đẹp, mà còn là đến với một trong những niềm tự hào của Binh đoàn 15, bởi Công ty 732 là đơn vị vinh dự được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý: Đơn vị Anh hùng Lao động.

--------

Bài 1: Những người đem “cây lạ” về Mo Rai

Bài 2: Chiếc “cần câu” trong tay người Rơ Mâm, Giơ Rai

Bài và ảnh: KIM LÂN-QUANG HỒI