QĐND - Hơn một tháng qua, người dân một số thôn của xã Quảng Đông (Quảng Trạch, Quảng Bình) đua nhau xây cất nhà cửa chờ đền bù giải phóng mặt bằng thi công Trung tâm Nhiệt điện Quảng Trạch. Nhà cửa, hàng rào mọc lên san sát từ vườn ra ngõ, từ ngõ ra… ruộng. Mặc dù chính quyền địa phương đã kiên trì vận động, cảnh báo, nhưng người dân vẫn đổ xô đi vay mượn tiền, cầm cố sổ đỏ... để lấy tiền xây nhà với hy vọng đổi đời khi được đền bù.

Nhộn nhịp "đại công trường"

Từ quốc lộ 1A, chúng tôi tìm vào thôn Vĩnh Sơn, xã Quảng Đông. Vừa chạm con đường đất dẫn vào thôn, đập vào mắt chúng tôi là khung cảnh nhộn nhịp như công trường xây dựng. Vật liệu được tập kết ở hai bên đường, từng toán thợ miệt mài trộn hồ, xây, trát. Thấy chúng tôi hỏi thuê đất xây nhà, một nguời dân mách nhỏ: "Ở đây hết rồi, trong làng còn nhiều hơn; các chú có nhu cầu thuê đất thì vào sâu phía trong...".

Chúng tôi tìm đến nhà ông Từ Xiêm, ở thôn Vĩnh Sơn. Ngôi nhà Đại đoàn kết mà ông đang ở nằm sát vách 8 ngôi nhà vừa được xây cất tạm bợ, chung vách, không cửa sổ, nối thông với nhau bằng những cửa nhỏ, thiếu ánh sáng, nóng hầm hập. "Nhà làm kiểu này thì làm sao ở được?". Nghe chúng tôi hỏi, ông nheo mắt: “Thì cả làng này xây có ai để ở đâu!? Tôi không có tiền xây nhà, nên cho thuê đất, mỗi nhà 20 triệu đồng, còn họ muốn xây gì thì mặc”.

Hàng trăm căn nhà được cấp tốc xây dựng chờ đền bù.

Cách nhà ông Từ Xiêm không xa là dự án Trung tâm Nhiệt điện Quảng Trạch, vốn đầu tư 3 tỷ đô-la đang san lấp mặt bằng. Từ thông tin của các "cò đất" về làng: "Nhà ai xây cất nhiều sẽ được đền bù nhiều...", vậy là từ xóm trên, ngõ dưới, người dân bỏ ruộng, bỏ đi biển, ở nhà mua sắm vật liệu xây dựng. Cạnh nhà ông Từ Xiêm có hàng chục căn nhà như vậy vừa mới dựng lên. Có lẽ cả làng đều tin chắc, cơ hội kiếm tiền đền bù từ dự án 3 tỷ đô-la là không nhỏ, nên họ tranh thủ xây ngày, xây đêm. Trung bình một căn nhà chỉ xây từ 2 đến 3 ngày với tỷ lệ xi măng rất thấp, theo công thức "3 không" (không trụ, không móng, không sắt thép). Các hộ dân đều cố gắng tận dụng hết diện tích đất vườn, đất ruộng để xây cất; nhà nào không có tiền thì thực hiện theo thỏa thuận: Một bên bỏ tiền xây, chờ chủ đất nhận tiền đền bù rồi chia nhau. Các gia đình không cho thuê đất thì cầm cố sổ đỏ, bán tháo trâu bò mua vật liệu về xây chờ ngày nhận tiền đền bù.

Tuyên truyền, vận động và xử lý nghiêm vi phạm

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, sự việc xảy ra ở thôn Vĩnh Sơn và thôn 19-5 bắt đầu "nóng" từ đầu tháng 4-2011 khi có các quyết định công bố quy hoạch chi tiết Trung tâm Nhiệt điện Quảng Trạch và các thông tin về đền bù giải phóng mặt bằng thực hiện dự án. Mặc dù cấp ủy, chính quyền địa phương đã có nhiều biện pháp tuyên truyền vận động người dân, kiên quyết lập biên bản xử lý các trường hợp vi phạm, nhưng xem ra tình hình vẫn không mấy khả quan. Thời điểm đầu tháng 5, toàn xã mới phát hiện 44 hộ xây nhà trái phép thì đến nay con số đó đã lên đến hàng trăm hộ; nguy cơ vỡ nợ của các hộ dân nghèo vay vốn xây nhà, hàng rào… rất cao.

Theo chúng tôi, cách đền bù cho người dân của đơn vị chủ đầu tư được thực hiện theo từng đợt, quy hoạch chi tiết đến đâu, đền bù đến đó nên UBND huyện gặp khó khăn trong di dời dân. Ông Võ Viết Vầy, Bí thư Đảng ủy xã Quảng Đông cho biết: “Địa phương không kiểm soát được việc xây cất nhà chờ đền bù, mặc dù đã giải thích, cảnh báo nhiều”. Thực tế, chính quyền chỉ có thể xử phạt hành chính về không có phép xây dựng, bởi đất trong dân chưa có quyết định thu hồi; nhưng giải pháp đó không giảm được tốc độ xây dựng không phép tại đây.

Theo chính quyền địa phương, một nguyên nhân khác là một số đối tượng xấu đã lợi dụng sự thiếu hiểu biết về pháp luật để kích động, xúi giục người dân; hiện đã xác định được 2 đối tượng ở ngoài địa phương có hành vi xúi giục người dân trong xã xây dựng nhà trái phép chờ đền bù từ dự án. Mục đích của các đối tượng này là để trục lợi từ việc kinh doanh vật liệu xây dựng.         

Ngày 28-4, UBND tỉnh Quảng Bình đã ra thông báo số 780/TB-UBND về kết luận của Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Hữu Hoài tại buổi làm việc bàn về tăng cường chỉ đạo công tác bồi thường giải phóng mặt bằng (GPMB) phục vụ khởi công dự án Trung tâm Nhiệt điện Quảng Trạch giai đoạn 1. Thông báo nêu rõ: Đây là một dự án quan trọng của tỉnh. Để hoàn thành GPMB, bàn giao cho Tập đoàn Dầu khí quốc gia đúng kế hoạch, phục vụ khởi công vào tháng 7-2011, chính quyền các cấp và các cơ quan chức năng tiếp tục gặp gỡ, trao đổi với các cán bộ thôn, xóm, hộ gia đình, thuyết phục và tiến hành đo đạc, kiểm đếm, áp giá theo quy định của nhà nước; làm tốt công tác dân vận, giải thích cho nhân dân hiểu rõ, đầy đủ các chính sách, chế độ, quy định của nhà nước về bồi thường GPMB. Tỉnh đồng ý về chủ trương cho thành lập tổ công tác thường xuyên, giúp UBND huyện Quảng Trạch, Hội đồng bồi thường GPMB huyện kịp thời xử lý các phát sinh vướng mắc. Hộ dân nào vi phạm thì lập biên bản, làm cơ sở để có biện pháp xử lý theo quy định của pháp luật.

Quan điểm của tỉnh, của huyện về công tác bồi thường GPMB xây dựng dự án Trung tâm Nhiệt điện Quảng Trạch đã rõ. Vì thiếu hiểu biết, hám lời và bị kích động, lôi kéo, nhiều người dân các thôn Vĩnh Sơn và thôn 19-5 đã tự mình dấn thân vào "canh bạc đỏ đen". Mong rằng, với sự nỗ lực của các cấp, ngành liên quan, sự việc sẽ nhanh chóng được giải quyết đúng quy định của pháp luật, sớm ổn định trật tự xây dựng và an ninh trật tự địa bàn. 

Bài và ảnh: Ngọc Linh