QĐND - Cảng sông Phú Định (quận 8, TP Hồ Chí Minh) được đưa vào hoạt động giai đoạn 1 từ cuối tháng 9-2011 với kỳ vọng đến năm 2020 sẽ trở thành cảng sông hiện đại và lớn nhất khu vực phía Nam. Tuy nhiên, sau gần một năm, cảng Phú Định chỉ mới hoạt động cầm chừng và còn nhiều kho, bãi để trống.

Bến cảng rộng, nhưng ít ghe, tàu

Đến cảng sông Phú Định vào những ngày đầu tháng 6-2012, chúng tôi thấy cảnh quan ở đây khác hẳn không khí vốn có của một bến cảng. Trên toàn bộ mặt bằng bến cảng rộng 10ha với 11 cầu cảng chỉ có vài chiếc ghe nhỏ chở hàng hóa. Trong đó, chiếc ghe lớn nhất có trọng tải 500 tấn từ đảo Phú Quốc đang nhận hàng để chở ra đảo. Anh Thanh Sang, chủ một chiếc đang neo đậu trong bến cho biết: “Do phải mất một khoản tiền đóng phí khi cho ghe neo đậu ở cảng và các tuyến sông dẫn vào khu vực cảng có đáy cạn nên các tàu lớn khó ra vào để neo đậu, nên cảng chỉ có vài ghe nhỏ”. Trên mặt bằng bến cảng được tráng nhựa và khoanh ô vuông làm bãi chứa hàng thì trống nhiều. Nằm cạnh bãi chứa hàng này là một nhà kho được xây dựng kiên cố với diện tích 4.800m2 nhưng không có kiện hàng và không có công nhân làm việc.

Cảng sông Phú Định, TP Hồ Chí Minh thường xuyên vắng ghe, tàu.

Cảng sông Phú Định là một dự án trọng điểm tại ngã ba sông Cần Giuộc, sông Chợ Đệm (Bến Lức, Long An) và kênh Đôi (phường 16, quận 8, TP Hồ Chí Minh) với kinh phí xây dựng gần 400 tỷ đồng. Từ đây, các phương tiện có thể tỏa đi các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long bằng 3 tuyến đường thủy quốc gia: TP Hồ Chí Minh - Đồng Tháp Mười - Tứ giác Long Xuyên, TP Hồ Chí Minh - Kiên Lương, TP Hồ Chí Minh - Cà Mau và đi các tỉnh miền Đông Nam Bộ. Tuy nhiên, hiện nay chỉ có 4/11 cầu cảng hoạt động thường xuyên, chủ yếu bốc dỡ hàng bách hóa, vật liệu xây dựng, nước mắm…
Trong khi cảng Phú Định vắng ghe, tàu thì các bến “cóc” tự phát ven sông Chợ Đệm và dọc các tuyến kênh Tàu Hũ - Bến Nghé, kênh Đôi, kênh Tẻ, khu vực bến Bình Đông lại rất nhộn nhịp, hàng nông sản chất đầy trên bờ.

Nhiều khó khăn

Theo ông Đỗ Phú Đạt, Phó giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Cảng sông TP Hồ Chí Minh, việc tàu cập cảng chưa nhiều và không có tàu lớn vì vướng một số khó khăn. Cảng Phú Định được thiết kế và thi công năm 1999, căn cứ quy định luồng sông Chợ Đệm thuộc loại sông cấp 3, chỉ cho tàu dưới 500 tấn lưu thông nên thiết kế một cầu cảng 375 tấn và 10 cầu cảng 300 tấn. Nhưng hiện nay, hầu hết các doanh nghiệp vận tải thủy đều đóng tàu và sà lan có trọng tải hơn 1000 tấn. Do vậy, các loại tàu này đi vào khu vực sông thì bộ phận cảng vụ không cho phép khiến cho cảng chỉ đón các ghe nhỏ.

Vấn đề vận chuyển hàng hóa đường bộ từ cảng vào trung tâm thành phố đang bị hạn chế lưu thông. Cụ thể là chỉ có một con đường chính nối cảng với đại lộ Võ Văn Kiệt là đường Hồ Học Lãm thì lại cấm xe tải từ 6 giờ đến 9 giờ và từ 16 giờ đến 21 giờ mỗi ngày (theo Quyết định số 85 ngày 22-12-2011 của UBND TP Hồ Chí Minh). ông Lâm Quang Hùng, tài xế xe tải 11 tấn chở nước mắm đi Bình Dương cho biết: “Thường các doanh nghiệp bốc dỡ hàng vào ban ngày đến cuối chiều thì mới làm làm xong thủ tục rời cảng, lúc này là thời gian cấm lưu thông trên đường. Chúng tôi chỉ đến được cảng để lấy hàng vào ban đêm nên rất bất tiện vì phương tiện đậu chờ trong bến bãi sẽ tốn nhiều phí”.

Một nguyên nhân khác là trên tuyến sông này còn rất nhiều bến “cóc” không đủ tiêu chuẩn, được làm bằng các cây dừa, cừ không bảo đảm an toàn vẫn đang hoạt động. Ngoài ra, dọc đường Trần Văn Kiểu, Đại lộ Võ Văn Kiệt vẫn còn tồn tại nhiều kho bốc xếp hàng của tư nhân vẫn đang hoạt động góp phần làm giảm lượng ghe tàu vào cảng. Thói quen truyền thống của các chủ ghe, tàu là cập bến ở sâu bên trong nội thành, gần khu dân cư đông đúc, hàng hóa giải phóng nhanh, gần các địa điểm cần mua bán, chi phí thấp.

Sẽ nâng cấp cảng vào giai đoạn 2?

Việc hoạt động chưa hiệu quả của cảng sông Phú Định đặt ra vấn đề là ngay từ khi lập dự án đầu tư cảng, công tác khảo sát hiện trạng tuyến đường vào cảng và các luồng lạch phục vụ ghe, tàu vận chuyển hàng hóa chưa sát thực tế. ông Đỗ Phú Đạt cho biết: “Chúng tôi đã có văn bản gửi lên UBND thành phố, Sở Giao thông Vận tải đề nghị các cấp xem xét mở rộng các nhánh sông, nạo vét lòng sông để nâng cấp luồng sông chợ Đệm, cho phép các tàu lớn ra vào khu vực sông này. Trong giai đoạn 2, công ty đề nghị được nâng cấp 2-3 cầu cảng có năng lực bốc xếp là 1000 tấn. Làm được như vậy thì công suất hoạt động của cảng mới mở rộng, thu hút lượng khách hằng ngày càng nhiều. Ngoài ra, thành phố phải kiên quyết dẹp những bến cóc, tập trung đầu mối ghe, tàu về bến cảng”.

Trao đổi với chúng tôi, đại diện Sở Giao thông Vận tải thành phố cho biết, các tuyến đường Hồ Học Lãm, An Dương Vương (quận 8) nằm trong quy hoạch tuyến đường vành đai, dự kiến mở rộng mặt đường 60m, nhưng hiện nay do thiếu kinh phí nên chưa triển khai được. Sở đã xem xét đề nghị của Công ty TNHH Một thành viên Cảng sông TP Hồ Chí Minh và sẽ sớm đầu tư cho cảng Phú Định giai đoạn 2 tốt hơn.

Để tránh lãng phí, đề nghị các cơ quan nghiên cứu, tránh tình trạng đã đầu tư gần 400 tỷ đồng nhưng hoạt động kém hiệu quả như hiện nay.

Bài và ảnh: Lê Hùng Khoa