Chuyện những người dựng "làng trên biển" (Kỳ 1)

Kỳ  1 - Gian nan ngày đầu

Nét độc đáo của các nhà giàn DKI được các chuyên gia Nga ví như những khách sạn trên Biển Đông, quần thể các nhà giàn được xem như "làng trên biển" trên thế giới chưa có tiền lệ... Để xây dựng được "làng trên biển" ấy, biết bao cán bộ, chiến sĩ, công nhân, chuyên gia kỹ thuật đã phải đổ mồ hôi, thậm chí xương máu. Hai mươi năm đã qua, chuyện vui, buồn, nỗi vất vả của những người đã xây dựng nhà giàn DKI nay được kể lại. Chuyện của họ thậm chí còn được kể  bằng cả một tập thơ.

Vùng biển DKI rộng khoảng 80.000km vuông, nằm trọn trong vùng biển thềm lục địa của nước ta, thuộc khu vực Nam Biển Đông. DKI án ngữ trên tuyến đường hàng hải quốc tế; là tiền đồn phía Nam quần đảo Trường Sa; là khu vực rào chắn phía ngoài bảo vệ vùng khai thác dầu khí, nơi đánh bắt thủy sản, khai khoáng... quan trọng của nước ta. Hai mươi năm trước, Cụm dịch vụ kinh tế khoa học kĩ thuật tại các bãi đá ngầm thuộc vùng biển này đã ra đời, các công trình được gọi tắt là các nhà giàn DKI.

Một vùng núi đá xa xa

Cách mặt nước biển quả là không sâu

Đây là điểm tựa dài lâu,

Ta xây dựng được tòa lầu xinh xinh...

(Dấu ấn thời gian công trình DKI, Nguyễn Quang Ánh, nguyên phó ban DKI)

Dựng và lắp ráp panen. Ảnh: Bá Hiên.

Một ngày đông đầu năm 2010, Đại tá Nguyễn Bá Hiểu, một người đã theo các công trình DKI suốt 20 năm qua và hiện là Trưởng ban quản lí dự án các công trình DKI (ban DKI), Bộ tư lệnh Công binh, kể lại:

 "Tôi vẫn nhớ như in kỉ niệm đầu tiên khi tham gia ban DKI. Đất nước trong bối cảnh cuối những năm 80, đầu năm 90 của thế kỷ trước, trên cương vị trợ lý vật tư, tôi cùng một số đồng chí chỉ huy trong ban DKI đã phải tới khá nhiều nơi để chọn cho bằng được vài trăm tấn nguyên vật liệu là các loại sắt thép đặc chủng, các loại gỗ đúng yêu cầu thiết kế, chịu được ăn mòn nước biển, nhẹ, bền, chắc... để chuẩn bị cho việc dựng nhà giàn DKI.

Lần đó, cũng vào dịp giáp Tết, cơ quan cử tôi và hai cán bộ về kho vật liệu của Tổng công ty dầu khí (nay là Tập đoàn dầu khí quốc gia) tại Thái Bình để chọn vật liệu chuẩn bị dựng hai nhà giàn. Khẩn trương vào kho, lựa chọn, ghi chép, lên số liệu, thành phần sắt thép trong kho... Xong xuôi, trời đã quá chiều. Những năm đó, chúng ta mới bắt đầu cải cách mở cửa, đời sống còn nhiều khó khăn, trước khi đi chúng tôi đã chủ động xin một chiếc xe có thùng (còn gọi là loại gát đít vuông), mục đích muốn mua chút gạo Thái Bình để cải thiện. Tuy nhiên, khi xong việc muộn quá, chợ đã tan, gạo không mua được. Bàn bạc một hồi, cả nhóm 3 người quyết định mua hai con lợn để về thành phố bán, hưởng chênh lệch giá và bù đắp hao hụt khi ăn đường... Suốt chặng đường từ Thái Bình về Hà Nội, ngoài việc ngồi chung với hai chú lợn, thi thoảng tôi lại phải đút rau cho lợn ăn để bảo đảm “chú ỉn” luôn khỏe mạnh (cười...). Đó là món tài sản không hề nhỏ... Sau khi về đến Hà Nội, “vỗ béo” hai chú trong hai ngày, gọi thợ đến bán, kết quả chia 3, mỗi người “lời” được số tiền trị giá bằng cả cây thuốc lá ngon...".

Câu chuyện về những người lính Công binh đã xây dựng nhà giàn DKI được bắt đầu vô tư như vậy đó. Ông Hiểu bộc bạch: "Cách đây hai mươi năm, cứ vào những dịp này, những đoàn quân "đặc biệt" lại hành quân vào khu vực tập kết ở cảng Vũng Tàu. Tại đây, công tác chuẩn bị từ khâu thiết kế, hàn, lắp ghép, gia công... các chi tiết, cấu kiện để hình thành nên một nhà giàn được bắt đầu.... Từ khâu chuẩn bị nguyên vật liệu, tới lúc lên khung, đưa cấu kiện ra tàu, thi công trên biển, xử lý tình huống phát sinh... nghe đơn giản nhưng thực tế lại vô cùng khó khăn. Đối mặt và giải quyết xong công việc của nhà giàn này, chuyển qua nhà giàn khác, hết làm mới đến sửa chữa... công việc cứ cuốn tôi và các đồng đội... Thoáng một cái, hai mươi năm đã qua".

Ông tâm sự: "Một năm vài tháng lênh đênh trên biển với các đợt thi công, gia cố, sửa chữa, bảo dưỡng... có lẽ không ai hiểu chúng tôi hơn chính các cán bộ, chiến sĩ Hải quân sống trên nhà giàn DKI, và cũng không ai hiểu chiến sĩ sống trên nhà giàn DKI bằng các chiến sĩ Công binh. Tôi hỏi: "Tại sao lại như vậy?". Như chạm đúng nỗi niềm, ông Hiểu kể: Ngày 5-7-1989, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (HĐBT), nay là Thủ tướng Chính phủ đã ra chỉ thị triển khai thực hiện xây dựng các Trạm dịch vụ kinh tế khoa học kĩ thuật (gọi tắt là các nhà giàn DKI) tại khu vực các đảo san hô ngầm Tư Chính, Phúc Nguyên, Phúc Tần, Quế Đường, Huyền Trân, Ba Kè... và thành lập ban chỉ đạo nhà nước, do đồng chí Trần Đức Lương, Phó chủ  tịch HĐBT là Trưởng ban; các bộ, ngành có liên quan, nòng cốt là Bộ Quốc phòng, Bộ Giao thông-Vận tải và Tổng cục Dầu khí.

Nhà giàn DKI/20. Ảnh: Bá Hiên.

Ban đầu, Ban đã phối hợp tổ chức triển khai 3 công trình DKI/1; DKI/4; DKI/3 tại các bãi đá ngầm trên khu vực Tư Chính, Phúc Tần và Ba Kè. Đây là loạt công trình đầu tiên có tính đột phá được đưa ra lắp dựng trên vùng DKI. Do yêu cầu gấp của nhiệm vụ, ta lại chưa có kinh nghiệm, mặt khác nhiều số liệu khí tượng thủy văn, địa chất công trình phục vụ cho thiết kế chưa chính xác, cho nên các công trình này chưa đáp ứng với yêu cầu sử dụng. DKI/3 đã bị đổ vào ngày 5-12-1990. Hai công trình DKI/1 và DKI/4 được xây dựng từ những ngày đầu, thiết kế chiều cao sóng thấp, sóng đánh gây rung lắc mạnh, đang chờ gia cố sửa chữa.

Ban chỉ đạo nhà nước xác định rõ, việc xây dựng các công trình DKI có tính chất đặc biệt quan trọng, khó khăn và nguy hiểm. Rút kinh nghiệm từ công tác chỉ đạo cũng như những tồn tại khiếm khuyết ban đầu, ngày 26-2-1990, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đã ra quyết định số 60/QĐQP giao cho Binh chủng Công binh làm chủ đầu tư và thành lập Ban xây dựng công trình DKI, nay là Ban quản lí dự án công trình DKI, tổ chức triển khai thực hiện xây dựng các nhà giàn DKI. Tới năm 1998, tổng cộng đã xây dựng được hàng chục công trình, trong đó có 19 công trình tại các bãi đá ngầm san hô, có độ sâu nước từ 7,5m đến 25m. Một công trình trên nền đất yếu tại bãi cạn ở độ sâu nước 25m; hai công trình xây dựng theo phương án móng trọng lực; một công trình theo phương án móng cọc kết hợp; còn lại là các công trình theo phương án móng cọc.

"Các công trình DKI được xem như "làng trên biển" độc đáo của ta mà trên thế giới chưa có tiền lệ"- (Báo cáo của Ban biên giới-Bộ Ngoại giao đã nêu). Các chuyên gia Nga của Xí nghiệp Liên doanh dầu khí Vietsopetro đã nhận xét: Các công trình DKI như là những khách sạn giữa Biển Đông. Trong báo cáo với chính phủ về kết quả xây dựng công trình DKI, giai đoạn 1989 -1997, đồng chí cố Đại tướng, nguyên Bộ trưởng Quốc phòng Đoàn Khuê đã đánh giá, hệ thống các công trình DKI đã xác lập và khẳng định chủ quyền của ta tại vùng biển Đông Nam của Tổ quốc; các công trình đang hoạt động thực sự như những chốt tiền tiêu; là chỗ dựa tin cậy bảo vệ phía ngoài khi triển khai công tác thăm dò và khai thác dầu khí, trợ giúp hiệu quả cho ngư dân trong việc đánh bắt hải sản xa bờ tại khu vực biển này. Năm 2009, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Thượng tướng Phan Trung Kiên, Chủ tịch hội đồng nghiệm thu các công trình DKI đã nhận xét: "Hệ thống các công trình DKI hiện đang khai thác sử dụng đã khẳng định vai trò lịch sử, hoàn thành tốt chức năng nhiệm vụ đã đặt ra". Đánh giá tinh thần chịu đựng gian khổ của cán bộ, chiến sĩ tham gia xây dựng nhà giàn, Thượng tướng Phan Trung Kiên nhấn mạnh "ý chí tiến công cách mạng không khác gì chiến đấu trong chiến tranh. Lãnh đạo Đảng, Nhà nước cũng như nhân dân cũng đã biết tới những công việc thầm lặng trong suốt 20 năm qua. Nhiều hoạt động tôn vinh cũng đã tổ chức, sự quan tâm động viên kịp thời của các cấp lãnh đạo cũng mang tới sức sống mạnh mẽ hơn cho những người đã xây dựng các nhà giàn DKI. Sự thừa nhận, nhìn nhận của Lãnh đạo và nhân dân khiến những mất mát hi sinh của cán bộ, chiến sĩ, công nhân... càng thêm có ý nghĩa".

Trước đó, Thượng tướng Đào Đình Luyện, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Tổng tham mưu trưởng nhận xét: "Nét đặc sắc có ý nghĩa hàng đầu là tìm ra giải pháp, đóng được cọc vào nền san hô, và giải pháp hạ được công trình ổn định đóng được cọc rất sâu vào nền đất yếu. Các công trình xây dựng bền vững, chịu được sóng, gió, dòng chảy lớn của đại dương. Thành công của các công trình DKI đã mở ra hướng mới cho ngành công trình biển non trẻ của nước ta". Thiếu tướng Dương Đức Hòa, Tư lệnh Binh chủng Công binh nhận xét: "Cái được lớn nhất chính là sự trưởng thành về kĩ thuật, về kinh nghiệm khi triển khai thi công các công trình biển của cán bộ, chiến sĩ Công binh. Thành công của các nhà giàn DKI đã mở ra hướng mới trong thi công xây dựng các công trình biển, phục vụ đắc lực cho việc xây dựng các công trình phòng thủ biển, bảo vệ đất nước".

Những hồi ức như ùa về, ông Hiểu xúc động kể:

"Hơn 20 năm kể từ khi có nhà giàn DKI đầu tiên, và tròn 20 năm thành lập ban DKI, có thể nói tôi đã sống gần trọn cuộc đời binh nghiệp với việc xây dựng các nhà giàn DKI. Rất nhiều chuyện vui, chuyện buồn cũng như sự trưởng thành của tôi gắn chặt với các công trình DKI. Đặc biệt, khi việc phát triển ra hướng biển trở thành ưu tiên chiến lược của Đảng và Nhà nước, hơn lúc nào hết, chúng tôi hiểu rõ trách nhiệm nặng nề của mình.

Mùa đông  - Thét gào gió Đông Bắc

Mùa hè - hầm hập gió Tây rang

Sóng thần, giặc dữ luôn rình rập

Lính DK - "dạ sắt gan vàng"

(DKI - Nơi đầu sóng, Phạm Ngọc Nam, nguyên trưởng ban DKI)

Với chúng tôi, hình ảnh về cuộc sống đời thường, khó khăn nguy hiểm, những gian khổ, thiếu thốn cả vật chất lẫn tinh thần, nhưng cũng rất kiên cường, dũng cảm của những người lính Hải quân sống và làm nhiệm vụ trên các nhà giàn DKI lúc nào cũng như thôi thúc chúng tôi, cần phải làm những công trình tốt hơn nữa, tiện lợi hơn nữa. Chứng kiến những giây phút đồng đội gặp hoạn nạn mới thấy thấm thía giá trị của những công trình. Cho dù đã hết sức cẩn trọng trong các bước thiết kế, thi công, nhưng buổi ban đầu với những thiếu thốn trăm bề, không lường hết sự khắc nghiệt của thiên nhiên khiến cái giá phải trả không chỉ lớn về vật chất, mà đó còn là sinh mạng của đồng đội. Chúng tôi vô cùng cảm phục những sĩ quan Hải quân, đến phút chót, giữa ranh giới cái chết và cái sống, không nghĩ tới cá nhân mình, bám trụ đến cùng, quấn chặt lá cờ Tổ quốc, ra đi trong lòng biển quê hương.

"Sóng thần"  - DK ba, năm, sáu đổ

Quảng, Hiền, Là, Chương, Hồng, An hi sinh

Gương anh hùng DK giữ biển

Vì Tổ quốc nhân dân quên mình

Lời cuối "Chào! Chúng tôi đi đây..."

Quảng, Hiền, Là, Chương, Hồng, An tuyệt thay

Tổ quốc ghi công, những người giữ biển, đảo

Trường tồn DK - Việt Nam này...!

(Gương anh hùng DKI, Phạm Ngọc Nam - Nguyên Trưởng ban quản lí dự án DKI, Bộ tư lệnh Công binh)

Ông Hiểu nói:"Là lính công binh, nhưng gắn bó với các công trình biển suốt 20 năm, không biết tự lúc nào, tình yêu với biển đã ngấm vào trong tim. Những người lính Công binh với truyền thống mở đường thắng lợi, nay lại xuất sắc trong nhiệm vụ trên biển Đông". Chính vì gắn bó quá lâu với DKI, đã thành thói quen, mỗi khi nghe báo áp thấp hay bão sắp về, lòng tôi lại phấp phỏng lo âu, không biết sóng lớn vậy anh em ngoài nhà giàn sẽ thế nào. Có con sóng nào gây ảnh hưởng cho các nhà giàn DKI hay không... Tấm gương anh dũng của các cán bộ, sĩ quan Hải quân như lời nhắc nhở nghiêm khắc nhất với tất cả chúng tôi rằng phải làm tốt hơn nữa, để không bao giờ còn phải chứng kiến đồng đội mình ra đi giữa lúc đất trời bình yên".

"Hai mươi năm nghe báo thời tiết

Tiêu điểm - vùng Trường Sa, DK

Yên lòng - dù bão cấp mười sáu

Luôn trĩu lo - "sóng thần" tràn qua"

(DKI nghe báo thời tiết, Phạm Ngọc Nam, nguyên Trưởng ban DKI)

Kỳ 2: Chắc từ móng, vượt chiều cao sóng

NGUYỄN HÒA