Bài 3: Cần hướng đi vững chắc trong chiến lược cán bộ (tiếp theo và hết)

Từ thực tiễn triển khai dự án cũng để lại nhiều kinh nghiệm quý trong công tác xây dựng, củng cố và tạo nguồn cán bộ cho cơ sở.

Có phải trí thức trẻ mặc phải "chiếc áo rộng"?

Trong căn phòng làm việc có phần giản dị, đón chúng tôi bằng ấm chè nóng hổi mang đậm hương vị quê hương, đồng chí Hờ A Nhà, Phó chủ tịch HĐND xã Chế Cu Nha (Mù Cang Chải, Yên Bái), nguyên đội viên Dự án 600 tăng cường về làm Phó chủ tịch UBND xã Chế Cu Nha, chia sẻ nhiều kỷ niệm đáng nhớ trong những ngày đầu thực hiện nhiệm vụ. Anh cho biết, mặc dù được bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng, nghiệp vụ về quản lý nhà nước trong thời gian 3 tháng, nhưng được giao đảm nhiệm cương vị phó chủ tịch UBND ở xã đặc biệt khó khăn khi chưa có kinh nghiệm về quản lý, điều hành là một thử thách, áp lực vô cùng lớn.

Người dân xã Túc Đán, huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái, nhận cây quế theo chương trình xóa đói giảm nghèo (ảnh chụp trước ngày 27-4-2021). Ảnh: VIỆT HÀ

Tuy thuận lợi là người địa phương, nhưng năm đầu tiên thực hiện nhiệm vụ, có những đêm nằm trăn trở suy tư, Hờ A Nhà tưởng như mình không thể vượt qua được khó khăn, không thể hoàn thành được nhiệm vụ. Mất một năm đầu để làm quen với công việc, được sự quan tâm, động viên của các đồng chí lãnh đạo từ tỉnh đến huyện, sự dìu dắt, giúp đỡ của các đồng chí lãnh đạo xã, Hờ A Nhà có thêm niềm tin. Từng bước tiến bộ, trưởng thành, khẳng định được năng lực và tiếp tục được cấp ủy, chính quyền, nhân dân địa phương tín nhiệm bầu làm phó chủ tịch UBND, rồi phó chủ tịch HĐND xã, nhưng Hờ A Nhà vẫn cho rằng, với những sinh viên mới ra trường, bố trí làm phó chủ tịch UBND xã ngay là quá sức. Thay vào đó, nên để các trí thức trẻ được làm công việc chuyên môn, khi đã khẳng định được năng lực thì bổ nhiệm vào vị trí cao hơn.

Trong sự tiến bộ, trưởng thành của các đội viên Dự án 600, không thể không nhắc đến sự quan tâm sâu sát, thường xuyên của các đồng chí lãnh đạo cấp ủy, chính quyền địa phương. Tại huyện Mù Cang Chải, ngay khi triển khai dự án, các đồng chí lãnh đạo huyện đã chỉ đạo, giao nhiệm vụ cho đồng chí phó chủ tịch UBND huyện trực tiếp theo dõi, kèm cặp đội viên dự án. Còn tại tỉnh Lào Cai, các đội viên dự án luôn được cán bộ, công chức các xã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi trong công việc; phân công một đồng chí cán bộ công chức xã có chuyên môn vững, am hiểu địa bàn để kèm cặp, giúp đỡ. Đúng như cách ví von của đồng chí Lương Mạnh Hà, Chánh văn phòng UBND huyện Bắc Hà (Lào Cai): “Đội viên Dự án 600 giống như những hạt mầm khi được gieo trồng, nếu không được những cây bên cạnh che chở, tạo ẩm, tạo bóng thì không thể phát triển được”.

Đồng chí Giàng Seo Châu, Bí thư Đảng ủy xã Quan Hồ Thẩn (Si Ma Cai, Lào Cai), nguyên đội viên dự án 600 (thứ hai, từ phải sang) đóng gói sản phẩm mận Tả Van. Ảnh: LA DUY

Quá trình khảo sát tại một số tỉnh miền núi phía Bắc, khi đặt ra vấn đề: "Bố trí cho các đội viên dự án đảm nhiệm cương vị phó chủ tịch UBND xã liệu có là “chiếc áo rộng” so với “sức vóc” của các em?", chúng tôi nhận được nhiều ý kiến đồng tình của các đồng chí lãnh đạo cũng như từ chính các đội viên. Đồng chí Lê Trọng Khang, Chủ tịch UBND huyện Mù Cang Chải cho rằng: Các đội viên đa phần còn trẻ, thiếu kinh nghiệm về công tác quản lý, điều hành, kỹ năng tuyên truyền vận động. Nhiều đội viên về làm lãnh đạo nhưng giai đoạn đầu chưa xây dựng được uy tín với cấp ủy, chính quyền xã; chưa biết tiếng địa phương, chưa hiểu hết phong tục, tập quán của đồng bào nên không ít người gặp khó khăn khi tuyên truyền, vận động, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của người dân. Anh Khang đề xuất: “Thời gian tới, nếu Trung ương và các cấp, ngành có thêm những chương trình, dự án tương tự thì chính sách thu hút trí thức trẻ cần được triển khai theo phương châm “rõ người, rõ việc, rõ địa chỉ”. Nghĩa là địa phương thiếu cán bộ trong lĩnh vực nào thì đề xuất lựa chọn, tuyển người có chuyên môn trong lĩnh vực đó. Trước tiên, hãy để các trí thức trẻ được thử thách trong công việc chuyên môn, đóng vai trò là những chuyên gia để tham mưu, giúp việc cho lãnh đạo xã. Như vậy, các trí thức trẻ vừa vận dụng kiến thức chuyên môn được đào tạo, vừa có cơ hội thể hiện và khẳng định năng lực. Sau từ 3 đến 5 năm rèn luyện, thử thách, nếu hoàn thành tốt nhiệm vụ, cấp ủy các cấp sẽ xem xét đưa vào quy hoạch, bổ nhiệm ở những vị trí cao hơn”.

Cùng chung quan điểm này, đồng chí Mạc Quốc Thái, Phó giám đốc Sở Nội vụ tỉnh Lào Cai bày tỏ: “Không phủ nhận thành công của Dự án 600, nhưng mức độ thành công chưa được toàn diện. Việc tăng cường các trí thức trẻ đảm nhiệm phó chủ tịch UBND xã ngay là chưa phù hợp, vì nhiều đội viên còn quá trẻ, non nớt về kinh nghiệm thực tiễn, kiến thức về quản lý nhà nước chỉ là trên lý thuyết, còn thực tế trong quản lý điều hành, xử lý tình huống phát sinh ở cơ sở khác xa rất nhiều”.

Xây dựng đội ngũ cán bộ “nói dân nghe, làm dân tin”

Chúng tôi đến thăm gia đình đồng chí Giàng Seo Châu, Bí thư Đảng ủy xã Quan Hồ Thẩn (Si Ma Cai, Lào Cai), nguyên đội viên Dự án 600 tăng cường làm Phó chủ tịch UBND xã Mản Thẩn. Phía trên đồi nhà anh, gần 400 cây lê sắp cho thu hoạch vụ đầu tiên và hơn 200 gốc mận Tả Van đang vào vụ chín rộ. Cây nào cây nấy sai trĩu quả. Trò chuyện với chúng tôi, anh Châu bộc bạch: “Muốn tuyên truyền, vận động được bà con thì mình phải làm trước và phải làm được, để bà con nhìn vào làm theo”.

Thu hoạch mận Tả Van ở xã Tả Van Chư, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai (ảnh chụp trước ngày 27-4-2021). Ảnh: VIỆT HÀ

Vận dụng những kiến thức được học tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, cùng với sự am hiểu về khí hậu, thổ nhưỡng địa phương, Giàng Seo Châu đã vận động bà con và xây dựng thành công mô hình trồng cây ăn quả (mận, lê, chanh) tại xã Mản Thẩn với 10ha mận Tả Van (hiện có 5ha mận Tả Van đã cho thu hoạch vụ đầu tiên với giá trị từ 1 đến 2 triệu đồng/cây), 2ha chanh tứ quý. Trong thời gian tham gia dự án, Giàng Seo Châu có 4 năm liền (2013-2016) hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, sớm khẳng định trình độ năng lực, uy tín đối với cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương. Bởi vậy, mặc dù dự án chưa kết thúc, nhưng tháng 7-2015, Giàng Seo Châu đã được HĐND xã Mản Thẩn tín nhiệm bầu giữ chức Chủ tịch UBND xã. Tiếp đó, tháng 9-2017 anh được bầu giữ chức Bí thư Đảng ủy, kiêm Chủ tịch UBND xã Mản Thẩn. Sau khi các xã: Mản Thẩn, Quan Thần Sán và Cán Hồ sáp nhập thành xã Quan Hồ Thẩn, tháng 3-2020, anh tiếp tục được tín nhiệm bầu giữ chức Bí thư Đảng ủy xã Quan Hồ Thẩn.

Giàng Seo Châu là niềm tự hào của đồng bào dân tộc Mông ở Si Ma Cai. Anh là người Mông đầu tiên đỗ đại học chính quy và cũng là người Mông đầu tiên ở nơi đây có trình độ thạc sĩ quản lý kinh tế. Trong thời gian tham gia Dự án 600, với lợi thế là người địa phương, biết tiếng và hiểu rõ phong tục, tập quán của đồng bào nên Giàng Seo Châu không gặp nhiều khó khăn trong công tác tuyên truyền, vận động bà con cũng như triển khai các nhiệm vụ. Nhờ vận dụng tốt những kiến thức chuyên môn về kinh tế nông nghiệp vào phát triển kinh tế, địa phương do anh đứng đầu luôn hoàn thành vượt chỉ tiêu kế hoạch về sản xuất nông, lâm nghiệp hằng năm; nâng cao thu nhập trung bình của người dân trong xã lên hơn 22 triệu đồng/người năm 2016 (tăng 9 triệu đồng so với năm 2012). Ở Mản Thẩn, công tác giảm nghèo được ví như kỳ tích, bởi tỷ lệ hộ nghèo trước khi anh về làm phó chủ tịch UBND xã là 55,09%, nhưng đến trước năm sáp nhập, giảm xuống còn 6,68%.

Các xã được thụ hưởng chính sách từ Dự án 600 đều thuộc diện đặc biệt khó khăn, có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống với đặc thù văn hóa, phong tục tập quán riêng. Qua khảo sát tại các huyện: Trạm Tấu, Mù Cang Chải (Yên Bái); Bắc Hà, Si Ma Cai (Lào Cai)... chúng tôi ghi nhận thực tế, các đội viên Dự án 600 không phải người địa phương (ở các tỉnh khác), chưa từng sinh sống, làm việc tại nơi công tác thì gặp khá nhiều khó khăn trong quá trình tiếp cận công việc, tiếp cận địa bàn.

Mặc dù là những trí thức ưu tú, có trình độ, có tinh thần nhiệt huyết của tuổi trẻ, nhưng với các đội viên không phải người địa phương thường mất thời gian trung bình từ 10 đến 12 tháng để thích nghi với phong tục tập quán, văn hóa địa phương và sử dụng được ngôn ngữ của đồng bào. Cá biệt có đội viên phải mất gần 3 năm mới học được tiếng đồng bào, nên hiệu quả trong công tác tuyên truyền vận động, triển khai thực hiện nhiệm vụ được giao không cao, nhất là việc xử lý các tình huống phát sinh trong công việc, sinh hoạt hằng ngày. Những tác động khách quan không mong muốn từ thực tiễn cơ sở phần nào ảnh hưởng đến chất lượng hoàn thành nhiệm vụ của các đội viên.

Đồng chí Khang A Chua, Phó chủ tịch UBND huyện Trạm Tấu (Yên Bái) nêu thực tế: “Các đội viên dự án phải mất trung bình một năm công tác để làm quen với địa phương. Một số đội viên dự án là người ngoài tỉnh về công tác, do không biết tiếng của đồng bào, không hiểu văn hóa, thói quen mùa vụ cũng như thời tiết, khí hậu, thổ nhưỡng của địa phương nên nhiều dự án của đội viên triển khai không phát huy được hiệu quả”.

Thực tế, việc lựa chọn đội viên dự án là người địa phương có nhiều thuận lợi cho cấp ủy, chính quyền các địa phương trong quy hoạch, tạo nguồn cán bộ. Ví như huyện Si Ma Cai có 9 đội viên Dự án 600, từ khi bắt đầu triển khai dự án đến nay, ngoài 1 đội viên tự nguyện xin thôi không thực hiện nhiệm vụ thì có 1 đội viên tiếp tục được bầu giữ chức phó chủ tịch UBND xã; 4 đội viên được bầu, bổ nhiệm vào các vị trí cao hơn (bí thư đảng ủy, chủ tịch UBND xã, chuyên viên công chức cấp huyện). Khi dự án triển khai được 2/3 thời gian, đến tháng 7-2015 đã có 3 đội viên được tín nhiệm bầu làm chủ tịch UBND xã nơi công tác, trong đó 2 đội viên là người địa phương, 1 đội viên không phải người địa phương (đồng chí Vũ Văn Sơn, tăng cường làm Phó chủ tịch UBND xã Quan Thần Sán, hiện là Chủ tịch UBND xã Sín Chéng). Mặc dù anh Sơn không phải người địa phương, nhưng trước khi trúng tuyển đội viên dự án, anh có hơn 8 năm làm việc tại Trường THCS xã Nàn Sán nên đã biết tiếng đồng bào, hiểu phong tục tập quán của đồng bào và nắm rõ địa bàn nên không gặp nhiều khó khăn trong thực hiện nhiệm vụ.

Chia sẻ với chúng tôi, đồng chí Lưu Đình Hạnh, Phó chủ tịch UBND huyện Si Ma Cai đánh giá: “Dự án 600 là chủ trương rất thiết thực của Trung ương, giúp tăng cường cho các địa phương khó khăn nguồn nhân lực chất lượng cao, từng bước trẻ hóa và nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ cấp xã. Từ kết quả triển khai dự án, huyện Si Ma Cai đúc rút được bài học kinh nghiệm quý báu, đó là để xây dựng, tạo nguồn cán bộ cho các xã, nhất là các địa phương có đông đồng bào dân tộc thiểu số thì cách làm hiệu quả, thiết thực nhất là chọn người địa phương, hoặc lựa người đã có kinh nghiệm công tác tại địa phương, đã am hiểu địa bàn”.

Thực hiện Dự án 600 tuy đạt được nhiều thành công, nhưng cũng đặt ra không ít vấn đề trong việc tuyển chọn, xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cán bộ cấp cơ sở. Mạnh dạn, bố trí, sử dụng cán bộ trẻ, cán bộ có trình độ là điều hết sức cần thiết, nhưng cũng cần được xem xét một cách thận trọng, chắc chắn. Đặc biệt, tiêu chí đánh giá, xem xét và bố trí sử dụng cán bộ không đơn thuần là vấn đề bằng cấp, mà quan trọng hơn, quyết định hơn phải từ kết quả hoạt động thực tiễn. Từ thực tiễn thực hiện Dự án 600 cho thấy giải bài toán giữa tổ chức biên chế với việc sử dụng cán bộ có năng lực vẫn là vấn đề khó khăn nhất đối với chính quyền các cấp. Giải quyết vấn đề khó khăn này phụ thuộc lớn vào bản lĩnh, tính minh bạch trong tiến hành công tác cán bộ của cấp ủy từng cấp.

Nhóm phóng viên Báo QĐND