Bài 2: Cơ chế bó buộc và áp lực giải bài toán đầu ra (tiếp theo)

Đi từng xã, rà từng “ghế” trống

Đội viên Dự án 600 khi về công tác trên địa bàn các xã vùng sâu, vùng xa, miền núi, hải đảo vốn gặp rất nhiều khó khăn, thử thách nhưng với nữ đội viên thì còn khó khăn, áp lực hơn gấp nhiều lần. Trong tổng số 580 đội viên thì có 156 đội viên dự án là nữ, chiếm 26,9%. Những ngày tiến hành khảo sát thực tế trên địa bàn huyện Si Ma Cai (Lào Cai), chúng tôi đặc biệt ấn tượng với đồng chí Bùi Thị Chung, Chủ tịch UBND xã Nàn Sín. Trong thời gian là đội viên Dự án 600, chị được tăng cường làm Phó chủ tịch UBND xã Bản Mế. Kết thúc dự án, tháng 4-2017, Bùi Thị Chung là một trong số các đội viên trên địa bàn huyện tiếp tục được bầu giữ chức Phó chủ tịch UBND xã (xã Thào Chư Phìn). Tháng 5-2020, chị được bầu giữ chức Chủ tịch UBND xã Nàn Sín và là nữ chủ tịch UBND xã đầu tiên ở Si Ma Cai.

Người dân thôn Xà Ván, Sừ Mần Khang, xã Tả Van Chư (Bắc Hà, Lào Cai) chăm sóc vườn cây dược liệu Cát Cánh. Ảnh: LA DUY

Khuôn mặt mộc mạc, không trang điểm son phấn, ở Bùi Thị Chung toát lên cá tính mạnh mẽ và quyết đoán. Mặc dù vào ngày nghỉ nhưng nữ chủ tịch UBND xã sinh năm 1986 này vẫn một mình một "ngựa" trên chiếc xe máy đã bạc màu, đi vào từng thôn, bản, đến từng nhà để hỗ trợ bà con tiêu thụ sản phẩm nông sản. Không phải người địa phương nhưng gắn bó với mảnh đất Si Ma Cai hơn 10 năm, Bùi Thị Chung đã thông thuộc từng cung đường, nằm lòng từng khúc cua gấp, nắm rõ từng ổ gà hay những đoạn đường xấu... Chứng kiến hình ảnh ấy, chúng tôi thêm phần cảm phục và trân trọng vô cùng những cống hiến, sự hy sinh thầm lặng của nữ Chủ tịch UBND xã Nàn Sín đối với sự phát triển của địa phương.

Dự án kết thúc (từ năm 2017) nhưng nhiệm vụ không kém phần quan trọng được cấp ủy, chính quyền các địa phương đặc biệt lưu tâm đó là sắp xếp, bố trí công việc cho những đội viên. Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Mạc Quốc Thái, Phó giám đốc Sở Nội vụ tỉnh Lào Cai cho biết: “Đây là phần việc hết sức quan trọng bởi liên quan đến tương lai của một con người. Việc sắp xếp, bố trí công việc cho đội viên sau khi kết thúc dự án vừa là nhiệm vụ chính trị của cấp ủy, chính quyền các cấp tỉnh Lào Cai, vừa thể hiện trách nhiệm, tình cảm và sự trân trọng của lãnh đạo các cấp đối với những đóng góp, cống hiến, hy sinh của những đội viên cho địa phương”.

Sau 5 năm triển khai dự án, xét đề nghị của Ban cán sự đảng Bộ Nội vụ, ngày 29-4-2016, Bộ Chính trị có Thông báo số 06-TB/TW về tiếp tục thực hiện Dự án thí điểm tuyển chọn 600 trí thức trẻ ưu tú, có trình độ đại học tăng cường về làm phó chủ tịch UBND xã thuộc 64 huyện nghèo (trước đó là 62 huyện nghèo). Thông báo nêu rõ về việc bố trí, sử dụng trí thức trẻ trong và sau khi kết thúc thời hạn thí điểm: Bảo đảm tất cả những trí thức trẻ đã được đánh giá, xếp loại từ hoàn thành nhiệm vụ trở lên đều được sắp xếp, bố trí công việc phù hợp với trình độ, năng lực.

Quán triệt nghiêm túc tinh thần chỉ đạo của Trung ương, cũng như nhiều địa phương, các đồng chí lãnh đạo tỉnh Lào Cai, Yên Bái chỉ đạo quyết liệt cơ quan chức năng và các địa phương làm tốt công tác đánh giá, quy hoạch đội viên ngay trong thời gian triển khai dự án để từng bước tháo gỡ khó khăn trong việc sắp xếp, bố trí công việc. Trên tinh thần đó, sở nội vụ các tỉnh phối hợp chặt chẽ với UBND các huyện, đi từng xã, rà từng biên chế để bố trí công việc cho từng người và không để đội viên nào bị “bỏ lại phía sau”.

Thời điểm bắt đầu Dự án 600, tỉnh Lào Cai được bố trí tuyển dụng 34 đội viên, phân bổ về 3 huyện (Bắc Hà, Si Ma Cai và Mường Khương). Đến cuối năm 2016, có hai đội viên xin thôi không làm nhiệm vụ. Trong quá trình thực hiện dự án, xét kết quả hoàn thành nhiệm vụ của các đội viên và sự tín nhiệm của nhân dân địa phương, đến tháng 7-2015 có ba đội viên dự án được bầu đảm nhiệm chức danh chủ tịch UBND xã. Tháng 7-2017, kết thúc dự án, 32/32 đội viên dự án trên địa bàn tỉnh Lào Cai đều được bố trí vào những vị trí công tác phù hợp với chuyên môn đào tạo.

Đồng chí Mạc Quốc Thái khẳng định: “Đến thời điểm hiện nay, các đội viên dự án trên địa bàn tỉnh Lào Cai vẫn tiếp tục làm việc và cống hiến cho địa phương theo từng vị trí. Nhiều đội viên có trình độ chuyên môn cao được cất nhắc, bố trí vào các chức danh chủ chốt của địa phương, như: Bí thư đảng ủy xã, chủ tịch UBND xã, các vị trí chuyên viên giúp việc cho UBND huyện... Đây thực sự là nguồn nhân lực chất lượng cao bổ sung cho các huyện, xã, góp phần trẻ hóa đội ngũ cán bộ cơ sở, giúp cấp ủy, chính quyền địa phương thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị và là minh chứng sinh động khẳng định thành công của dự án”.

Cũng như tỉnh Lào Cai, các đồng chí lãnh đạo tỉnh Yên Bái chỉ đạo quyết liệt các huyện, xã có đội viên Dự án 600 thực hiện nghiêm túc việc đánh giá năng lực, mức độ hoàn thành nhiệm vụ công tác hằng năm của từng đội viên, làm cơ sở để quy hoạch, bố trí công việc sau khi kết thúc dự án. Bên cạnh đó, Sở Nội vụ tỉnh đã sớm xây dựng phương án, tham mưu cho lãnh đạo UBND tỉnh để tất cả đội viên đều được bố trí sử dụng ngay sau khi dự án kết thúc.

Theo chỉ tiêu, toàn tỉnh Yên Bái được tuyển chọn 20 đội viên phân bổ về hai huyện Trạm Tấu và Mù Cang Chải (mỗi huyện 10 đội viên). Kết thúc dự án, có hai đội viên không được tiếp tục bố trí sử dụng do vi phạm kỷ luật, năng lực công tác hạn chế, không hoàn thành nhiệm vụ được giao. 18/20 đội viên tại tỉnh Yên Bái đều được sắp xếp, bố trí công việc phù hợp với năng lực và trình độ chuyên môn, trong đó hai đội viên tại huyện Mù Cang Chải xin nghỉ công tác theo nguyện vọng cá nhân. Sau khi kết thúc thời gian tham gia dự án, từ năm 2017 đến nay, 16/20 đội viên còn lại của tỉnh Yên Bái đều được bố trí, sử dụng đúng với năng lực và sở trường.

Đồng chí Vàng A Giàng, Chủ tịch UBND xã Túc Đán, huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái (ngoài cùng, bên phải) trao cây quế hỗ trợ hộ nghèo phát triển kinh tế. Ảnh: LA DUY

“Chiếc giỏ” biên chế và áp lực đè nặng cơ sở

Những ngày khảo sát tại các tỉnh miền núi phía Bắc, chúng tôi nhận được nhiều phản ánh từ các địa phương về khó khăn, áp lực trong việc sắp xếp, bố trí công việc cho đội viên Dự án 600. Đội viên Dự án 600 về làm phó chủ tịch UBND các xã theo diện tăng cường, không có trong biểu biên chế quy định của Chính phủ. Do đó, việc sắp xếp, bố trí công việc sau khi kết thúc dự án thực sự là bài toán nan giải đặt ra cho các địa phương mà đến nay, có nơi vẫn chưa tìm được lời giải căn cơ. Đồng chí Lê Đình Nghiệp, Trưởng phòng Nội vụ UBND huyện Si Ma Cai (Lào Cai) nêu thực tế: “Chủ trương dự án rất tốt nhưng cần phải có sự chuẩn bị dài hơi ngay từ khi bắt đầu, chứ không phải đến cuối dự án mới dồn hết công tác sắp xếp biên chế cho cơ sở nên tạo áp lực rất lớn cho các địa phương”.

Không những chịu áp lực về biên chế, trong quá trình sắp xếp, bố trí công việc cho đội viên, áp lực lớn từ quan niệm của cán bộ địa phương phải là người địa phương; áp lực từ tư tưởng cục bộ gia đình, dòng họ ở một bộ phận CB, CC, VC xã cũng không nhỏ. Những trở lực vô hình này nếu không giải quyết hài hòa sẽ để lại nhiều hệ lụy, mà trước mắt là các đội viên sẽ bị cô lập dẫn đến chán nản, mất ý chí phấn đấu. Sớm nhận thức được vấn đề trên, nhiều địa phương đã thực hiện luân chuyển đội viên dự án từ xã này sang xã khác; luân chuyển, điều động đội viên dự án vào các vị trí chuyên viên làm công chức ở các cơ quan cấp huyện...

Thực tế cho thấy, với những đội viên đã khẳng định được năng lực, trình độ, được quy hoạch và phát triển lên các vị trí cao hơn hoặc giữ nguyên chức vụ phó chủ tịch UBND xã cũng như các chức danh tương đương thì việc sắp xếp, bố trí đều đã rõ người, rõ việc. Nhưng số đội viên còn lại không nằm trong quy hoạch, được bố trí chuyển sang diện công chức xã làm công tác chuyên môn cũng không hề dễ dàng. Theo thông tin từ Bộ Nội vụ, hiện còn 34 đội viên tại hai tỉnh là Hà Giang và Thanh Hóa vẫn chưa được tuyển dụng công chức mà vẫn làm việc theo diện hợp đồng. Mặc dù Bộ Nội vụ đã có văn bản hướng dẫn và đề nghị ưu tiên biên chế để tuyển dụng các đội viên Dự án 600 nhưng suốt nhiều năm qua, hai địa phương trên vẫn chưa thể sắp xếp, bố trí hết.

Lý giải về thực trạng trên, đồng chí Vũ Đăng Minh, Chánh Văn phòng Bộ Nội vụ, nguyên Giám đốc Ban quản lý Dự án 600, cho rằng: "Nguyên nhân chủ quan là do các địa phương này có ý “chờ” Bộ Nội vụ báo cáo cấp có thẩm quyền điều chỉnh, bổ sung biên chế trong tổng biên chế nhà nước cho các huyện thực hiện thí điểm dự án theo tinh thần Thông báo số 06 của Bộ Chính trị. Trong khi “chờ” Bộ Nội vụ, các địa phương này vẫn tiếp tục tuyển dụng công chức xã. Theo đó, khi tuyển dụng hết chỉ tiêu biên chế thì xuất hiện hàng loạt khó khăn trong bố trí công việc cho đội viên dự án, mà phần lớn là từ những cơ chế, chính sách hiện hành".

Trong thời gian dự án đang triển khai, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 39-NQ/TW ngày 17-4-2015 về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ CB, CC, VC. Tiếp đó, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25-10-2017 về một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 37-NQ/TW ngày 24-12-2018 về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện và cấp xã...

Quán triệt nghiêm túc chủ trương của Đảng, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (khóa XIV) ban hành Nghị quyết số 653/2019/UBTVQH14 ngày 12-3-2019 về sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2019-2021. Tiếp đó, Chính phủ ban hành Nghị định số 34/2019/NĐ-CP ngày 24-4-2019 quy định số lượng cán bộ, công chức cấp xã được bố trí theo phân loại đơn vị hành chính. Trong đó xã loại I tối đa 23 người, loại II tối đa 21 người và loại III tối đa 19 người, bao gồm cả cán bộ, công chức được luân chuyển, điều động, biệt phái... Tuy nhiên, Nghị định số 08/2016/NĐ-CP ngày 25-1-2016 của Chính phủ lại quy định, xã loại I có không quá 2 phó chủ tịch UBND; xã loại II, loại III có 1 phó chủ tịch UBND. Trường hợp cán bộ luân chuyển, điều động về đảm nhiệm chức vụ phó chủ tịch UBND nằm ngoài số lượng quy định tại nghị định này.

Như vậy, những ràng buộc từ cơ chế, chính sách khiến công tác sắp xếp, bố trí công việc cho đội viên Dự án 600 nói riêng vốn đã khó, nay thêm phần việc sắp xếp lực lượng cán bộ xã dôi dư trong quá trình sáp nhập khiến các địa phương càng thêm “nặng gánh”. Từ thực tế khảo sát tại các địa phương và đối chiếu với các quy định của Chính phủ, có thể thấy rõ, “chiếc giỏ” biên chế vốn đã chật hẹp, có hạn mức, trong khi địa phương phải sắp xếp con người sao cho hài hòa, đúng vị trí nên không những tạo áp lực rất lớn mà còn ảnh hưởng đến việc chủ động xây dựng quy hoạch nguồn cán bộ của địa phương.

(còn nữa)

Nhóm phóng viên Báo QĐND