QĐND - Hơn 37 năm nghiên cứu, giảng dạy, tuyên truyền về chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, Tiến sĩ - nhà sử học Nguyễn Nhã được coi là một pho “tư liệu sống”, trở thành một trong số các nhà khoa học hàng đầu của đất nước về lĩnh vực này.

Tiến sĩ Nguyễn Nhã. Ảnh: Phan Tùng Sơn

 

Phóng viên Nguyệt san Sự kiện và Nhân chứng đã có cuộc trao đổi với nhà sử học Nguyễn Nhã.

PV: Tiến sĩ bắt đầu công tác nghiên cứu về chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa từ lúc nào?

TS Nguyễn Nhã: Năm 1966, tôi công tác tại Đại học Sư phạm Sài Gòn sau khi tốt nghiệp hai trường đại học: Sư phạm và Văn khoa. Vừa giảng dạy, tôi vừa làm chủ bút tập san Sử Địa của Đại học Sư phạm Sài Gòn. Năm 1974, sau sự kiện Trung Quốc chiếm đóng quần đảo Hoàng Sa, tôi đã tìm gặp Giáo sư Nguyễn Đăng Thục, là thầy giáo của tôi. Sau cuộc nói chuyện với Giáo sư Nguyễn Đăng Thục, tôi có ý định sẽ làm một cuốn đặc khảo về Trường Sa - Hoàng Sa và nhận được sự hưởng ứng của nhiều học giả, nhà nghiên cứu. Tôi bắt đầu tìm hiểu các tư liệu chữ Hán, tư liệu của một số nước phương Tây và cả tư liệu từ Trung Quốc liên quan đến chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa. Được sự giúp đỡ, cộng tác của nhiều học giả, nhà nghiên cứu trong và ngoài nước, sau hơn 3 tháng làm việc cật lực, miệt mài, chúng tôi đã có đủ tài liệu cho việc xuất bản cuốn đặc khảo đầy tâm huyết ấy. Tháng 1-1975, chúng tôi cho xuất bản cuốn đặc khảo này. Kể từ đó, tôi dồn tâm huyết nghiên cứu, sưu tầm tư liệu, hiện vật, những bằng chứng lịch sử khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với Hoàng Sa - Trường Sa cho đến khi tôi bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ về đề tài “Quá trình xác lập chủ quyền của Việt Nam tại quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa”. Quá trình nghiên cứu, tôi đã tiếp cận, kế thừa một số công trình nghiên cứu của các nhà khoa học đi trước, trong đó có tài liệu của Phó giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Quang Ngọc.

Tôi thực hiện đề tài nghiên cứu về Hoàng Sa - Trường Sa là hành trình đi tìm sự thật về chủ quyền. Và tôi muốn các nhà nghiên cứu lịch sử trên thế giới, kể cả Trung Quốc chia sẻ với tôi về sự thật này. Tôi đặt vấn đề chủ quyền Hoàng Sa - Trường Sa như một sự thật lịch sử và đi tìm bằng chứng xác đáng để khẳng định sự thật đó. Tôi đã tìm ra những chứng cứ khoa học, lịch sử và hệ thống hóa những chứng cứ ấy theo trật tự lô-gic để khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với Hoàng Sa - Trường Sa.

PV: Tiến sĩ có thể lấy dẫn chứng về những chứng cứ để chứng minh cho những điều vừa nói?

TS Nguyễn Nhã: Xác lập chủ quyền là việc của chính quyền Nhà nước. Tôi đã tiếp cận và sử dụng các tư liệu lịch sử của chính quyền Nhà nước qua các thời kỳ lịch sử. Ở thế kỷ 17 đã có tập bản đồ vẽ và ghi chú về “Bãi cát vàng” ở Biển Đông, tức Hoàng Sa. Tiếp đến là tác phẩm “Phủ biên tạp lục” của Lê Quý Đôn. Trong “Phủ biên tạp lục” đã ghi rằng, cuối thế kỷ 17, thời Chúa Nguyễn đã có đội Hoàng Sa làm nhiệm vụ khai thác sản vật ở Hoàng Sa và đội Bắc Hải làm nhiệm vụ này ở Trường Sa. Chúa Nguyễn giao cho đội Hoàng Sa kiêm quản đội Bắc Hải. Đội Bắc Hải quản lý, khai thác sản vật ở vùng biển từ Trường Sa đến Hà Tiên. Đội trưởng Đội Hoàng Sa là quan Thủ Ngự, trấn thủ đồn Sa Kỳ. Đây là một chức quan quan trọng, do triều đình cử. Điều này cho thấy cha ông ta ngày xưa đã rất chú trọng đến việc khẳng định và bảo vệ chủ quyền biển, đảo, quan tâm đến phát triển kinh tế biển, thể hiện một bước tiến mới trong tư duy ở thời kỳ phong kiến. Cũng trong “Phủ biên tạp lục”, Lê Quý Đôn cũng đã đề cập đến các tên gọi như Dải Trường Sa, Vạn Lý Trường Sa..., nghĩa là một bãi cát dài, coi Hoàng Sa - Trường Sa là một chỉnh thể không thể tách rời. Trong các tài liệu mà tôi sưu tầm, nghiên cứu có một số tài liệu từ các nước phương Tây như: Nhật ký trên tàu Am-phi-tri-tơ (Amphitrite - năm 1701) xác nhận Pa-ra-xen (Paracels) là một quần đảo thuộc về nước An Nam. Sách Le mémoire sur la Cochinchine (Nhớ về Nam Kỳ) của Giăng Báp-tít Se-nhô (Jean Baptiste Chaigneau, 1769-1825) viết vào những năm cuối đời Gia Long (hoàn tất năm 1820) đã khẳng định, năm 1816 vua Gia Long đã xác lập chủ quyền Việt Nam trên quần đảo Paracels; An Nam Đại Quốc Họa Đồ của giám mục Ta-be (Taberd) xuất bản năm 1838 khẳng định Cát Vàng (Hoàng Sa) là Paracels và nằm trong vùng biển của Việt Nam...

Quân đồn trú Pháp - Việt chào cờ trên đảo Hoàng Sa. Ảnh tại Phòng Lưu trữ tư liệu Hoàng Sa (Đà Nẵng) do PGS.TS Lê Trọng cung cấp.

 

PV: Tiến sĩ có suy nghĩ gì về sự kiện Chính phủ ta ra tuyên bố khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Trường Sa vào ngày 5-6-1976?

TS Nguyễn Nhã: Đây là một sự kiện có ý nghĩa hết sức quan trọng, thể hiện sự tiếp nối liên tục của lịch sử, chân lý chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Trường Sa. Đầu năm 1976, chúng ta tiến hành bầu cử Quốc hội khóa VI, đưa ra quyết định chính thức về chính quyền Nhà nước Việt Nam thống nhất, đó là Nhà nước pháp quyền đại diện cho nhân dân. Trong các chương trình hành động của chính quyền Nhà nước thống nhất đại diện cho nhân dân, có việc chúng ta khẳng định chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của đất nước đối với vùng biển, thềm lục địa do Nhà nước Việt Nam quản lý. Lúc bấy giờ quần đảo Hoàng Sa đã bị Trung Quốc chiếm đóng. Việc Chính phủ ta ra tuyên bố khẳng định chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa là một bước ngoặt quan trọng, hành động kịp thời và cần thiết để khẳng định chủ quyền lãnh thổ dựa trên các căn cứ, bằng chứng lịch sử về chủ quyền do lịch sử truyền lại. Vào năm 1988, khi Trung Quốc sử dụng vũ lực chiếm một số bãi đá ở quần đảo Trường Sa, tôi tiếp tục có sự quan tâm sâu sắc đến vấn đề chủ quyền. Nhiều nhà sử học đã liên hệ, tìm đến với tôi sau đó chúng tôi đi đến nhiều nơi, trong đó có Lý Sơn, để tìm kiếm các văn bản, bằng chứng lịch sử khẳng định chủ quyền không thể tranh cãi của Việt Nam đối với Hoàng Sa - Trường Sa.

PV: Hơn 37 năm gắn bó với công tác nghiên cứu về đề tài này, hẳn Tiến sĩ có rất nhiều kỷ niệm và cảm xúc?

TS Nguyễn Nhã: Nghiên cứu về lịch sử, chủ quyền là quá trình sưu tầm, tiếp cận và làm sáng tỏ các sự kiện, bằng chứng. Mỗi một chứng cứ, tài liệu về khoa học, lịch sử mà mình được tiếp cận, nghiên cứu đều là những chất liệu tạo nên cảm xúc, niềm hạnh phúc của mình. Tháng 1-1975, ngay sau khi hoàn thành cuốn đặc khảo về Hoàng Sa - Trường Sa, chúng tôi đã tổ chức một cuộc trưng bày các tư liệu, hiện vật, bằng chứng lịch sử về chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa tại Sài Gòn. Cuộc trưng bày đã thu hút đông đảo các học giả, nhà nghiên cứu và công chúng. Tôi đã mời 5 vị cao niên chủ tọa cuộc trưng bày đó. Sự quan tâm đặc biệt của dư luận khiến tôi cảm động. Nhà văn Sơn Nam đã gọi đó là cuộc trưng bày mang tầm vóc quốc tế.

PV: Tiến sĩ đã dành những không gian trong khuôn viên gia đình để trưng bày những hình ảnh, hiện vật về Hoàng Sa - Trường Sa. Chúng tôi có cảm giác ngôi nhà của gia đình Tiến sĩ như là một “bảo tàng” nhỏ về chủ quyền của đất nước đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Điều này khiến chúng tôi rất ngưỡng mộ tâm huyết của Tiến sĩ đối với lịch sử chủ quyền của quốc gia, dân tộc!

TS Nguyễn Nhã: Tôi rất hạnh phúc khi thời gian gần đây, các công trình nghiên cứu, các bài viết của tôi về chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của công chúng. Tôi sẵn sàng chia sẻ, ủng hộ các nhà nghiên cứu trẻ tuổi để tiếp tục làm phong phú thêm các đề tài khoa học về chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam. Đặc biệt là chúng ta cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, giáo dục để thế hệ trẻ của đất nước hiểu rõ lịch sử, tự hào về lịch sử và có ý thức cao trong việc giữ gìn chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ mà biết bao thế hệ cha ông đã xây dựng nên. Hiện nay nhiều tài liệu nghiên cứu của tôi đã được dịch ra tiếng Anh, phổ biến ở một số nước châu Âu. Tôi đang chuẩn bị đi một số nước châu Âu để giao lưu, phổ biến về lịch sử, văn hóa dân tộc. Tôi rất mong những bằng chứng lịch sử không thể tranh cãi về chủ quyền của Việt Nam ở Hoàng Sa - Trường Sa sẽ được phổ biến rộng rãi hơn nữa để giới nghiên cứu thế giới không còn mơ hồ, nghi ngờ gì nữa về sự thật chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa.

PV: Xin cảm ơn Tiến sĩ về cuộc trao đổi này!

Thanh Kim Tùng (thực hiện)