QĐND -  Mỗi dịp Xuân về, cộng đồng người Việt ở Pháp, Nga, Đức, Mỹ vừa háo hức đón Tết cổ truyền, vừa da diết một nỗi lòng hướng về cội nguồn. Dưới đây, chị Andrea Nguyễn, tác giả của nhiều cuốn sách nổi tiếng bằng tiếng Anh về văn hóa ẩm thực Việt Nam trải nghiệm về “ăn Tết” ở Hoa Kỳ mấy năm qua cùng bạn đọc gần xa, cũng là để giữ hương vị Tết cổ truyền sống động trong lớp trẻ Việt kiều có dịp hiểu thêm về một phong tục quan trọng của quê hương.

Thanh thiếu niên gốc Việt tham gia biểu diễn trong lễ hội Tết 2011 tại Gác-đơn Grô-vơ, Ca-li-phoóc-ni-a.  Nguồn: OC Register

Trang điện tử Taste Book (Giới thiệu sách về khẩu vị) của Mỹ viết về tác giả Andrea Nguyễn (Nguyễn Quỳnh Giao, sinh năm 1969, sang Mỹ năm 1975), với bộ sách nổi tiếng của chị về các món ăn dân tộc Việt Nam và ẩm thực Á Đông như sau:

“Đây là một trong những tiếng nói hàng đầu của đất nước Hoa Kỳ về nghệ thuật nấu ăn châu Á. Andrea Nguyễn thường viết cho các tạp chí như: Saveur (Hương vị - nơi Andrea đồng thời làm chức trách biên tập), Thời báo Lốt An-giơ-lét (Los Angeles)… Chị là nhà sáng lập của trang Asian Market Shopper (Người đi chợ châu Á) sử dụng các tiện ích để hướng dẫn đi chợ mua thực phẩm phục vụ cho làm bếp châu Á trên Chợ điện tử bán lẻ toàn cầu Apple Store. Andrea Nguyễn còn là người quản trị trang Viet World Kitchen (Thế giới bếp núc của người Việt). Cách giới thiệu bằng văn viết và bằng các phương tiện công nghệ thông tin của Andrea Nguyễn thật hấp dẫn và am tường về chủ đề bếp núc Việt và văn hóa phương Đông, cuốn hút được một lượng người đọc đông đảo và trung thành”.

Về ngày Tết cổ truyền của Việt Nam, Andrea Nguyễn viết trên trang Thế giới bếp núc của người Việt như sau:

Tết Nguyên đán gói gọn trong một dịp các ngày lễ Nô-en, ngày lễ Tạ ơn, lễ Phục sinh, lễ Chuộc tội (Yom Kippur, của đạo Do Thái). Việc chuẩn bị Tết thật háo hức theo phong tục bao đời, mỗi người Việt cố hoàn thành công việc của năm cũ trước khi Giao thừa đến: Trang trải nợ nần, dọn dẹp nhà cửa, cúng tổ tiên, hoàn thành các nghi thức khác như xông đất… người Việt lại nuôi niềm tin, rằng sẽ gặp may trong 12 tháng của năm con giáp tiếp theo.

Thực đơn ngày Tết

Sách Cuốn hút vào bếp Việt, tác giả Andrea Nguyễn.

Còn nhớ Xuân Canh Dần, ngoài 20 Tết rồi mà tôi còn mắc việc trên Xít-tơn (Seattle), miền cực Bắc Hoa Kỳ. Thời buổi internet dồn nén thời gian đến mức đo đơn vị bằng vài phần giây, nhưng vẫn phải dành chỗ cho các phong tục truyền thống. Lao về nhà đã sát Tết, tôi sắp đặt lại lịch trình công tác, cắt riêng đôi ba giờ mỗi ngày để khẩn trương sửa soạn cỗ Tết. Và kế hoạch chuẩn bị Tết Canh Dần thực tế đã được thực hiện như sau:

Ngày 24 âm lịch: Ngâm gạo, đồ đậu xanh, cắt sẵn lá chuối (thay lá dong) để chuẩn bị gói bánh chưng.

25 âm lịch: Gói bánh chưng; muối dưa hành; thái súp-lơ, cà-rốt, ớt… làm dưa món. Tất cả bảo quản trong tủ lạnh. Dành 7 tiếng đồng hồ liền cho việc luộc bánh chưng.

27 âm lịch: Đáp xuống Sân bay San Hô-xê (San Jose), đi thẳng ra chợ châu Á mua rau và nhiều thịt lợn. Rô-ry giở những đồ trang trí Tết ra và cùng tôi trang hoàng nhà mình cho có không khí Tết (là Tiến sĩ triết, Giáo sư đại học, tác giả sách và công trình nghiên cứu về môi trường, nhưng Rô-ry Ô-Briên (Rory O’Brien) - “ông xã” nhà tôi, luôn quan tâm đến việc duy trì phong tục cổ truyền Việt Nam).

28 âm lịch: Gia đình tôi dùng bữa gồm bánh chưng với dưa món. Tôi gọi điện chúc mừng cha mẹ tôi nhân năm mới đang tới; gửi một loạt email chúc Tết cho bạn bè, đồng nghiệp. Ướp thịt để làm thịt kho và gói giò chả (giò lụa, chả, giò bò). Nấu mứt vỏ cam (cam Mỹ màu da cam, thay cho mứt quất).

29 âm lịch: Làm lạp xường, nấu món thịt đông, làm nước hàng để kho thịt. Dọn dẹp nhà cửa.

30 âm lịch: Tiệc tất niên. Chuẩn bị thật nhiều món theo phong tục Việt “ăn lấy may”. Trong số thực khách người Mỹ có cả nhà sản xuất rượu vang Ran-đôn Gram (Randall Grahm) và gia đình ông.

Mệt nhoài, nhưng tôi thật vui. Hiện tại, cung cách chuẩn bị Tết của gia đình tôi đã không còn được chỉn chu như xưa nữa, nhưng tôi vẫn cố giữ nếp cổ truyền, bất chấp lịch công tác dày đặc giữa Hoa Kỳ, nơi chính thức đón Năm mới theo Công lịch.

Tết - một dịp ôn lại ẩm thực Việt

Dùng thư điện tử quả là thuận tiện cho việc hỏi nhau về sửa soạn cỗ Tết. Chẳng hạn Tết năm Dần, một số bạn hỏi tôi cách nấu măng khô. Tôi xem lại các sách viết về món ăn châu Á và nhận thấy các món ăn từ măng khô quả là ít được nói đến. Măng khô được bày bán nhiều ở các quầy hàng khô tại chợ Trung Quốc và Việt Nam ở Mỹ, cùng với nấm, rong biển, củ cải phơi khô, mực khô, các loại đậu, đỗ… Nhưng không nhiều người biết cách ăn măng khô. Ở Việt Nam, măng khô thường được nấu với thịt, nhất là thịt vịt, ngan, trong một món đặc sản là bún xáo măng. Để tiện cho việc hướng dẫn, tôi nấu luôn một nồi bún măng vào một ngày lễ Tây sắp tới, trùng với Tết Nguyên đán Việt năm 2010. Đó là ngày lễ Tình yêu - Valentine. Những căn nhà tranh tre dưới rặng tre xanh là biểu tượng hạnh phúc muôn đời của dân Việt. Món ăn từ những búp măng cũng là món ăn thuần Việt.

Những nơi vui xuân của cộng đồng Việt kiều

Ra chợ Tết của cộng đồng Việt kiều, bạn sẽ thấy nhiều quầy bán mứt, kẹo làm từ đường phèn, đường phên, các thứ bánh trái đặc sản, các loại dưa món, dưa góp… và dĩ nhiên là bánh chưng, bánh tét. Bánh chưng vuông vức như những viên gạch mộc lớn, bánh tét từa tựa như cái chặn cửa (door stops), nhưng đều được bọc lá chuối xanh. Đừng ngần ngại, chúng đã được hấp nhiều giờ và thực sự thơm ngon, nếu được gói đúng, nấu đúng cách của tổ tiên.

Andrea Nguyễn đi chợ.

Nếu có một cộng đồng Việt ở gần bạn, ngoài 20 tháng Chạp là lúc bạn cần quan tâm đến các hội xuân. Điểm lại lịch vui Xuân Tân Mão vừa qua ở Ca-li-phoóc-ni-a (California) từng có các hoạt động sau:

Lễ hội ngày Tết Tân Mão vùng Vịnh (Bay Area Tet Festivals) đã diễn ra Hội Xuân San Phran-xi-xcô (San Francisco) tại góc đường La-kin (Larkin) và đường Ét-đi (Eddy) từ 10 giờ đến 18 giờ ngày 7-2 và tại chợ phiên San-ta Cla-ra, thành phố San Hô-xê, trong hai ngày 13-14.

Tại miền Nam Ca-li-phoóc-ni-a, cũng vào dịp Xuân Tân Mão đã diễn ra các lễ hội ngày Tết mang tên khá lãng mạn như: “Mùa xuân tình yêu tại Công viên Gác-đơn Grô-vơ (Garden Grove), thành phố Oét-min-xtơ (Westminster), kéo dài ba ngày từ 12 đến 14-2-2011, còn ở thành phố San Di-ê-gô có Lễ hội “Mùa xuân hòa hợp” diễn ra tại Công viên Ban-boa (Balboa). 

Các sự kiện được tổ chức trong các lễ hội Tết ở Hoa Kỳ luôn lôi cuốn được đại chúng và đậm đà sắc Việt. Có các quán bán đồ ăn đặc sản Việt, các phòng tranh nghệ thuật dân gian, các đồ thủ công mỹ nghệ Việt, có biểu diễn tạp kỹ với sự tham gia của dàn nhạc dân tộc và các ca sĩ Việt ở hải ngoại, có múa rồng, múa lân… Trong các cuộc biểu diễn thời trang, các bà, các cô khoe trang phục áo dài dân tộc. Còn có các trò chơi dân tộc cho thanh niên, lễ mừng tuổi cho thiếu nhi, các bậc cao tuổi chơi cờ người…

Tết của Việt kiều ở các nước khác nhau chắc đều giống nhau, cố theo tục cổ: “Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ - Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh”. Cũng có thể nghĩ rằng, cộng đồng Việt kiều ở Pháp hình thành từ đầu thế kỷ trước, ngày xuân thấp thoáng nét Tết Huế với những hậu duệ của Hoàng triều Nguyễn ở Pa-ri. Cộng đồng người Việt ở Mỹ thực sự định dạng sau năm 1975, dường như mang nhiều nét Nam Bộ hơn. Còn cộng đồng Việt ở Đức hôm nay, khá đông đảo ở vùng đất từng thuộc Đông Đức trước thập kỷ 90, có lẽ đậm một phong cách Bắc Bộ hơn.

Nhưng ở đâu, Việt kiều cũng mạnh mẽ một nguyện vọng sum họp gia đình vào dịp Tết Nguyên đán, cũng luôn hướng về cội nguồn, như bọc trăm trứng trong chuyện con Rồng - cháu Tiên, dù sống trên rừng hay dưới biển, vẫn là con một nhà. Vì thế, so sánh cung cách ăn Tết của kiều bào ta ở các nước sẽ giống như so sánh ngày xuân ở ba miền Việt Nam, như so bánh chưng với bánh tét, so hoa đào với hoa mai mà thôi.

Cộng đồng Việt kiều ở Mỹ đang háo hức đón Tết Nhâm Thìn trong tình đồng bào nồng ấm, giữa lòng nước Mỹ bao la, cởi mở. Các lễ hội Tết của Việt kiều như ở Oét-min-xtơ, sẽ diễn ra vào 27-29 tháng 1 dương lịch năm 2012, đang chờ bạn…

Andrea Nguyễn

Lê Đỗ Huy (lược dịch)