Bài 2: Sớm tháo gỡ những bất cập

Khó từ khâu kiểm soát đầu vào

Quyết định số 1988/QĐ-BCT ngày 1-4-2013 của Bộ trưởng Bộ Công Thương phê duyệt quy hoạch sản xuất sản phẩm thuốc lá và phát triển vùng nguyên liệu thuốc lá Việt Nam đến năm 2020 quy định: "Tập trung phát triển nguyên liệu thuốc lá ở những vùng có tiềm năng về đất đai, điều kiện kinh tế-xã hội, thổ nhưỡng phù hợp với cây thuốc lá để phát triển vùng nguyên liệu thuốc lá có chất lượng đáp ứng yêu cầu phối chế thuốc điếu và xuất khẩu thành những vùng chuyên canh sản xuất nguyên liệu thuốc lá. Giảm dần những vùng trồng nguyên liệu có năng suất, chất lượng thấp và phân tán". Cũng theo quyết định này, Cao Bằng là một trong những địa phương có quy hoạch vùng trồng cây nguyên liệu thuốc lá vàng sấy lớn nhất nước. Những năm gần đây, cứ đến vụ thu hoạch, việc thu mua nguyên liệu thuốc lá lại diễn ra sôi động trên địa bàn. Theo tìm hiểu của chúng tôi, khi doanh nghiệp đầu tư trồng cây thuốc lá đã thu mua hết thì người trồng thuốc lá phải có biên bản xác nhận của doanh nghiệp để tránh việc trà trộn nguyên liệu thuốc lá nhập lậu vào vùng trồng nguyên liệu thuốc lá.

Tuy nhiên, nhiều người dân ở đây vẫn hay nói vui rằng “nguyên liệu thuốc lá bán cả năm không hết”. Điều này cho thấy một thực tế về việc trà trộn nguyên liệu thuốc lá lậu vào vùng trồng nguyên liệu vẫn diễn ra dễ dàng. Báo cáo của Phòng Cảnh sát kinh tế, Công an tỉnh Cao Bằng cũng chỉ ra: “Lợi dụng vào vụ mùa thu hoạch tại các vùng nguyên liệu thuốc lá trên địa bàn tỉnh Cao Bằng, một số đầu nậu đã nhập lậu nguyên liệu thuốc lá từ nước ngoài đưa vào một số huyện biên giới của tỉnh, trà trộn với nguyên liệu thuốc lá nội địa để đưa về các tỉnh miền xuôi tiêu thụ”. Bởi vậy, công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu nguyên liệu thuốc lá đòi hỏi không chỉ nỗ lực, sự phối hợp của các lực lượng chức năng mà chính các doanh nghiệp thu mua cũng cần có biện pháp chặt chẽ hơn trong việc kiểm soát đầu vào của nguyên liệu thuốc lá.

Ông Trịnh Trường Huy, Chủ tịch UBND huyện, Trưởng ban chỉ đạo chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban chỉ đạo 389) huyện Trùng Khánh, cho rằng: "Nguyên liệu thuốc lá nhập lậu thường kém chất lượng. Hơn nữa, hoạt động buôn lậu nguyên liệu thuốc lá đang gây thất thu lớn cho ngân sách địa phương. Huyện cũng mong muốn được nhập khẩu chính thức nguyên liệu thuốc lá qua địa bàn, điều này sẽ góp phần hạn chế tình trạng buôn lậu nguyên liệu thuốc lá. Bởi khi được nhập khẩu chính thức, doanh nghiệp nào có nhu cầu sẽ thực hiện nhập khẩu mà không cần phải mua qua người dân, tiếp tay cho việc vi phạm pháp luật”.

Bộ đội Biên phòng tỉnh Cao Bằng kiểm đếm nguyên liệu thuốc lá lậu bị thu giữ.

Những bất cập cần tháo gỡ

Về mặt chính sách, luật sư Trần Quang Khải, Trưởng văn phòng luật sư Quang Khải và cộng sự nhận định: Hiện nay, việc xử phạt hành vi vi phạm về kinh doanh nguyên liệu thuốc lá nhập lậu được thực hiện theo quy định tại Nghị định số 185/2013/NĐ-CP ngày 15-11-2013 của Chính phủ (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 124/2015/NĐ-CP ngày 19-11-2015), tuy nhiên, mức xử phạt còn nhẹ so với lợi nhuận mà hành vi buôn lậu mang lại nên chưa đủ sức răn đe. Thêm nữa, hiện cũng chưa có quy định cụ thể về kinh phí trong tiêu hủy nguyên liệu thuốc lá nhập lậu. Buôn lậu nguyên liệu thuốc lá là hành vi gây nguy hiểm cho xã hội về nhiều mặt, nhưng để xử lý hình sự với hành vi này không đơn giản, do khó xác định các yếu tố cấu thành tội phạm. Mặt khác, mỗi lực lượng chức năng đều có thẩm quyền riêng nên để có biện pháp xử lý tổng thể cần sự phối hợp chặt chẽ, trong khi hành vi buôn lậu có tính chất lén lút, diễn ra nhanh, nhưng để phối hợp xử lý giữa các lực lượng chức năng cần nhiều giấy tờ và thủ tục, mất nhiều thời gian, gây khó khăn trong việc cơ động xử lý tại chỗ của từng lực lượng...

Từ thực tiễn ở đơn vị, Thượng tá Nguyễn Xuân Hồng, Đồn trưởng Đồn Biên phòng Ngọc Côn (Bộ đội Biên phòng tỉnh Cao Bằng) cho biết: "Công tác tiêu hủy nguyên liệu thuốc lá nhập lậu đang gặp nhiều khó khăn và gây lãng phí. Theo quy định, khi bắt giữ được nguyên liệu dưới 2.000kg thì tiêu hủy tại chỗ, hơn 2.000kg phải báo cáo cấp trên. Nếu muốn bán đấu giá thanh lý thì phải tiến hành nhiều thủ tục rườm rà như gửi mẫu đi kiểm định chất lượng, UBND tỉnh đứng ra tổ chức bán đấu giá... Bên cạnh đó, theo quy định, lực lượng Bộ đội Biên phòng không có thẩm quyền khám xét nên đã có trường hợp khi đơn vị xuất kích truy bắt hàng lậu, do nắm được thông tin từ đội ngũ "cảnh giới", các đối tượng đã lập tức “ém” hàng vào nhà dân, chúng tôi đến nơi thì không xử lý được vì không có thẩm quyền khám xét". Ông Đinh Vĩnh Long, Quyền Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Cửa khẩu Pò Peo, Cục Hải quan Cao Bằng, thông tin: "Theo quy định, lực lượng hải quan có thẩm quyền bắt giữ, xử phạt hành vi vận chuyển nguyên liệu thuốc lá nhập lậu trong phạm vi cửa khẩu do lực lượng quản lý, không có thẩm quyền xử lý các vụ việc ngoài phạm vi cửa khẩu. Khắc phục bất cập này, ở ngoài phạm vi quản lý, chúng tôi phải phối hợp với các lực lượng như Bộ đội Biên phòng, công an... để xử lý đúng pháp luật và đúng thẩm quyền của từng lực lượng".   

(còn nữa)

 Bài và ảnh: HUYỀN TRANG - DƯƠNG SAO