Từ thư viện “đặt cọc niềm tin”...

Trò chuyện với Hoàng Quý Bình vào một buổi chiều, tôi thấy rõ sự nhiệt tình, tâm huyết trên khuôn mặt của chàng trai sinh năm 1995. Mới tốt nghiệp Khoa Cơ khí, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội nhưng suốt thời gian qua Bình luôn gắn bó với các dự án liên quan đến sách, thư viện và kết nối văn hóa đọc. Mồ côi cha từ năm lên 4 tuổi, mẹ Bình đã phải bươn chải đủ thứ nghề để nuôi em. Ý thức được điều đó nên thời gian học đại học, Bình đã chủ động tự lo chi phí sinh hoạt khi vừa học, vừa làm thêm. Dù cuộc sống khó khăn nhưng niềm đam mê từ nhỏ với sách đã không thể cản bước chân Bình. “Từ nhỏ, em đã thích đọc sách. Cứ giờ ra chơi là em lại chạy lên thư viện trường, rồi lớn hơn thì tiết kiệm tiền tự mua sách về đọc. Từ năm thứ nhất đại học em đã có hơn 200 cuốn sách. Một lần tình cờ có người bạn đến chơi và ngỏ ý muốn mượn sách của em. Lúc đó em nghĩ tại sao mình không chia sẻ số sách mình có cho mọi người thay vì để sách trên giá. Với em, sách nằm im là sách “chết”, Hoàng Quý Bình cho hay.

Với mong muốn không để sách “chết”, năm 2017, khi còn là sinh viên năm thứ hai đại học, Hoàng Quý Bình đã sáng lập thư viện miễn phí với tên D Free Book ở ngõ 67, phố Lê Thanh Nghị (quận Hai Bà Trưng, TP Hà Nội). Chữ D trong D Free Book có thể hiểu là Diverse-sự đa dạng, Delighted-sự thích thú hay Dynamic-sự năng động và nhiệt tình. Trong khi Free Book đơn giản nghĩa là sách miễn phí. Ban đầu số sách trong thư viện D Free Book chủ yếu là sách của Bình, về sau thấy việc làm ý nghĩa nên nhiều người đã ủng hộ bằng việc quyên góp sách cho thư viện. Đến với D Free Book, người mượn không phải đặt cọc tiền hay bất cứ giấy tờ gì. Mỗi lần mượn, bạn đọc sẽ ghi lại ngày mượn, số điện thoại, tên mình, tên sách và chỉ được mượn hai cuốn mỗi lần. Bạn đọc có thể ngồi ở thư viện cả ngày từ 8 giờ đến 21 giờ. Khi tôi hỏi có khi nào em lo lắng thư viện sẽ bị mất sách? Im lặng vài giây, Quý Bình giãi bày: “Ban đầu chúng em cho mượn sách bằng việc đặt cọc niềm tin giữa con người với con người. Tuy nhiên, dịch Covid-19 vừa qua, thư viện phải tạm đóng cửa, các tình nguyện viên (TNV) về hết và hơn 1.000 cuốn sách ở thư viện cơ sở Lê Thanh Nghị đã không cánh mà bay. Để khắc phục tình trạng trên, chúng em đã gọi điện trực tiếp để xác minh số điện thoại bạn đọc để lại. Thực ra bạn đọc mượn sách không mất, nhưng một số bạn vì lý do gì đó quên, hoặc bận công tác mà thời gian hẹn trả sách không đúng. Có những bạn mượn tới nửa năm mới quay lại trả, nhưng con số này không nhiều”.

leftcenterrightdel
 Hoàng Quý Bình, người sáng lập chuỗi thư viện D Free Book (ảnh chụp trước ngày 27-4-2021).

Với một cậu sinh viên năm thứ hai ngày đó, việc kiếm thêm thu nhập trang trải chi phí sinh hoạt đã khó, đằng này Bình đã phải gồng gánh tiền thuê nhà, điện, nước của thư viện lên tới 7 triệu đồng/tháng. Để duy trì kinh phí, ngoài tiền túi và tiền đóng góp của bạn đọc, Bình cùng các TNV còn mua cây xanh về chăm sóc rồi bán. Ngoài ra, thư viện còn nhận nguồn sách từ dự án Green Life-"Đổi rác lấy quà" do Hoàng Quý Bình khởi xướng từ năm 2018. Cứ một đến hai tuần, Bình lại cùng các TNV tổ chức một sự kiện đổi giấy lấy cây, thu về trung bình khoảng 1 đến 2 tấn sách cũ.

Sau gần 4 năm đi vào hoạt động, D Free Book đã có tới hơn 50.000 lượt bạn đọc đến mượn sách, chưa kể rất nhiều người khác đọc tại chỗ, từ các em nhỏ cho đến các cụ già. Tới nay, Hoàng Quý Bình đã mở được 3 thư viện miễn phí; trong đó có hai thư viện ở Hà Nội (cơ sở 1 tại phố Lê Thanh Nghị, cơ sở 2 tại phố Đại La) và một thư viện tại TP Hồ Chí Minh (có tên là “Nhà nhiều lá” tại đường Cách mạng Tháng Tám). Hiện tại, số đầu sách ở 3 thư viện hơn 3.000 cuốn. Em Đặng Thùy Linh, sinh viên năm thứ nhất Trường Cao đẳng Công nghệ Bách khoa Hà Nội, cho biết: “Những cuốn sách tại D Free Book rất hữu ích trong việc bổ sung kiến thức cho chuyên ngành em đang theo học. Không chỉ mượn sách miễn phí, em còn được tham gia một số hoạt động ngoại khóa rất hữu ích liên quan đến lan tỏa văn hóa đọc do anh Bình tổ chức”.

Ngoài tổ chức thư viện miễn phí, gần 5 năm qua, Hoàng Quý Bình đã tình nguyện dạy học miễn phí hai buổi mỗi tuần ở Làng trẻ em SOS Hà Nội. Gần đây, Quý Bình đang có nhiều hoạt động tại TP Hồ Chí Minh. Ngoài các sự kiện tại “Nhà nhiều lá”, Bình còn tham gia dạy học tại Làng trẻ em SOS TP Hồ Chí Minh. Quý Bình tâm sự: "Em đã xác định làm công việc thiện nguyện và các hoạt động xã hội cả đời nên sẽ hết mình vì ước mơ đó. Hiện tại, bên cạnh hoạt động thư viện, em cũng đang quản lý một số dự án xã hội khác về giáo dục và môi trường như: Tổ chức bảo vệ môi trường Green Life, lớp học dịu dàng D Free Learning, lớp học 0 đồng CLB Ngày mai tươi sáng”.

... Đến ước muốn thay đổi thói quen đọc sách của người Việt

Hệ thống thư viện D Free Book không chỉ giúp hàng nghìn người dễ dàng tiếp cận nguồn tri thức mà còn khiến ngay cả những người trong cuộc thay đổi thói quen đọc sách. Bạn Phạm Thị Hà, sinh viên năm cuối, Khoa Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, là một ví dụ điển hình. Phạm Thị Hà cho biết, một lần tình cờ được nghe Hoàng Quý Bình thuyết trình về dự án liên quan đến lan tỏa văn hóa đọc nên đã mê ngay. Tháng 7-2020, Phạm Thị Hà đi phỏng vấn vào làm TNV của D Free Book ở cơ sở Lê Thanh Nghị. Công việc thường ngày của Hà là phục vụ bạn đọc, về sau với năng lực quản lý em đã được đề bạt lên làm quản trị viên. Phạm Thị Hà cho biết: “Mọi người trong D Free Book làm việc và sinh hoạt giống như một gia đình vậy. Trước đây, thói quen đọc sách của em không được thường xuyên lắm nhưng một năm trở lại đây ngày nào em cũng đọc sách. Sau mỗi lần đọc sách, em thường chia sẻ với các bạn TNV thông qua video nhằm cùng nhau lan tỏa văn hóa đọc và giúp việc ghi nhớ dễ dàng hơn. Với em, Hoàng Quý Bình giống như một người thầy. Anh luôn là người truyền cảm hứng, niềm đam mê đọc sách với chúng em hằng ngày”.

Mặc dù cơ sở D Free Book tại TP Hồ Chí Minh với tên gọi “Nhà nhiều lá” mới đi vào hoạt động chưa lâu nhưng đã trở thành điểm sinh hoạt văn hóa của đông đảo sinh viên. Em Võ Lâm Như, sinh viên năm thứ nhất Khoa Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh cho hay: “Em biết được những việc làm của anh Bình và thư viện D Free Book được hơn một năm nay. Vậy nên khi D Free Book mở cơ sở tại TP Hồ Chí Minh em đã lập tức đăng ký xin ứng tuyển. Hiện tại, em cùng các TNV hằng ngày phục vụ bạn đọc, bán cây xanh, cùng nhau tổ chức dạy học miễn phí, thu gom rác thải tái chế bảo vệ môi trường. Thông qua các hoạt động của "Nhà nhiều lá", em thấy bản thân mình trưởng thành hơn nhiều, kết giao được thêm nhiều bạn mới và đặc biệt là tự tạo thói quen đọc sách cho bản thân mỗi ngày”.

Thời gian qua, Hoàng Quý Bình và 150 TNV của D Free Book đã tích cực hỗ trợ, hướng dẫn tổ chức hoạt động, chia sẻ đầu sách cho hơn 30 thư viện cộng đồng trên khắp cả nước. Trong đợt dịch Covid-19 bùng phát, hệ thống thư viện của Bình phải tạm dừng hoạt động. Đây cũng là dịp để Bình và các TNV nhìn lại chặng đường hoạt động đã qua để có những đổi mới nhằm phục vụ bạn đọc tốt hơn.

Mặc dù D Free Book có nhiều cách làm hay, đáng biểu dương trong thời gian qua nhưng Hoàng Quý Bình thừa nhận, hoạt động của thư viện vẫn chưa chuyên nghiệp và rất cần sự ủng hộ, định hướng của các cơ quan chức năng. Đề cập vấn đề này với ông Nguyễn Hoàng Sơn, Phó chủ tịch Hội Thư viện Việt Nam, chúng tôi nhận được câu trả lời: “Mặc dù chưa trực tiếp gặp Bình nhưng tôi đã biết được các hoạt động lan tỏa văn hóa đọc của em trong thời gian qua. Hội Thư viện Việt Nam rất hoan nghênh và ủng hộ cách làm của Bình, cùng các thư viện tư nhân khác đang hoạt động tại Việt Nam. Hội Thư viện Việt Nam sẵn sàng hỗ trợ về mặt nghiệp vụ, đầu sách để các thư viện cộng đồng hoạt động hiệu quả nếu được đề nghị. Tôi mong rằng, các thư viện cộng đồng cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa với chính quyền các địa phương, nhất là thư viện các tỉnh, thành phố để các hoạt động trở nên chuyên nghiệp, hiệu quả hơn”.

Trong câu chuyện với Hoàng Quý Bình về văn hóa đọc, tôi đã được nghe nhiều tâm tư, ý tưởng và đặc biệt là ước muốn thay đổi thói quen đọc sách của người Việt của em. Khi được hỏi về ước mơ của cuộc đời mình, Quý Bình bày tỏ: “Mỗi năm số sách em đọc khoảng 40 đến 50 cuốn. Em mong muốn có thể lan tỏa văn hóa đọc đến với nhiều bạn trẻ hơn, tăng số người đọc sách của Việt Nam lên 10 cuốn/năm trong 5 năm tới. Ngoài ra, em cùng các tình nguyện viên của D Free Book sẽ tiếp tục hỗ trợ các thư viện cộng đồng, mong muốn mô hình thư viện cộng đồng sớm có mặt trên 63 tỉnh, thành phố trên cả nước”.

Bài và ảnh: LÊ PHÚC ĐIỀN