QĐND - Trong số hàng trăm thủy thủ Đoàn tàu không số, có nhiều người dù ít hay nhiều đã từng sống, huấn luyện, làm việc tại Hậu Thủy hay Tam Á, Hải Nam (Trung Quốc). Thời gian đã qua đi, nhưng những thủy thủ Tàu không số đã từng sống, từng gắn bó với đất nước và con người Trung Quốc đều trân trọng và khắc ghi sự giúp đỡ chí tình, chân thành và hiệu quả của Đảng, Chính phủ và nhân dân Trung Quốc trong những tháng năm chúng ta tiến hành cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.

Sau những gì đã chứng kiến, nhiều cựu chiến binh trong Đoàn tàu không số khi xưa đã khẳng định, sự giúp đỡ của Trung Quốc là rất quý báu. Trong chuyến đi gặp gỡ các cựu chiến binh Đoàn tàu không số cuối thu 2011, phóng viên Báo Quân đội nhân dân may mắn khi gặp được một trong số những người đầu tiên đến cảng Hậu Thủy để tiếp nhận sự bàn giao từ phía Trung Quốc. Đó là ông Đỗ Xuân Tâm, vị trí máy 1, Tàu 187, Đoàn tàu không số. “Năm 1964, tàu tôi đi tiền trạm, cùng đi có ông Trần Phong khi đó là trợ lý hàng hải, sang Hậu Thủy với nhiệm vụ tiếp nhận cảng để sử dụng từ phía Trung Quốc”. Ông Tâm nhớ rất rõ: “Sáng 1-5-1964, khi thức giấc, tôi nhìn thấy tàu bạn lừng lững. Tàu của bạn cẩu cho mình ba bốn bao lớn, trong đó chứa toàn bánh bao, dưa hấu, bánh, kẹo. Bạn nói, hôm nay là ngày 1-5, Ngày Quốc tế Lao động, mời các bạn Việt Nam liên hoan để chúc mừng Ngày Quốc tế Lao động. Cả tàu khi ấy có 16 người, chúng tôi nghĩ, ăn thế này, cả tháng cũng không hết”.

Trung tướng Nguyễn Thành Cung, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng và các cựu chiến binh Đoàn tàu không số trao đổi bên lề Hội thảo “50 năm đường Hồ Chí Minh trên biển - Con đường của ý chí và sức sáng tạo Việt Nam”, tại Hải Phòng.

Ông Hồ Văn Kiêm, nguyên là thủy thủ Đoàn tàu không số, sau này là Lữ đoàn trưởng Đoàn 125 (Đoàn tàu không số), người cũng có 7 năm sống tại cảng Hậu Thủy (Trung Quốc) đã khẳng định: “Đánh giá về sự chi viện của Đảng, Chính phủ và nhân dân Trung Quốc đối với Đoàn tàu không số và Đường Hồ Chí Minh trên biển, cũng như đối với cách mạng Việt Nam, tôi cho rằng, đó là sự giúp đỡ chân thành, có trách nhiệm, có hiệu quả”.

Nhớ lại những năm tháng sống cùng các đồng chí Trung Quốc, ông Kiêm kể: “Ngoài những lúc ở Trung Quốc neo đậu huấn luyện, chúng tôi vẫn tổ chức các chuyến chuyển hàng vào miền Nam. Tôi không nhớ rõ đã đi, về bao nhiêu chuyến xuất phát từ Trung Quốc. Nhưng những kỷ niệm về Trung Quốc vẫn còn nguyên vẹn. Các đồng chí Trung Quốc rất nhiệt tình và cẩn thận trong công việc. Trong từng kiện hàng, từng hành động, đến từng bữa ăn, chúng tôi vẫn cảm nhận rõ sự trân trọng, ưu ái của phía bạn (Trung Quốc). Nhìn những thùng hàng hóa, vũ khí trang bị được bọc kỹ càng bằng nhiều lớp vải, sau đó nhúng sáp rất dày, đóng và bảo quản cẩn thận, tôi hiểu rằng, bạn đã dành rất nhiều tình cảm, công sức cho mỗi chuyến hàng để phía ta chuyển vào Nam. Chính sự bảo quản kỹ lưỡng này giúp chúng ta đưa hàng đến nơi an toàn, mà chất lượng không bị ảnh hưởng nhiều bởi sự khắc nghiệt của nước biển”.

Ông Kiêm được kết nạp Đảng tại địa phương từ khi 19 tuổi. Sau khi nhập ngũ tháng 2-1965, ông cùng 5 tân thủy thủ khác được chọn đi làm nhiệm vụ đặc biệt của Quân chủng Hải quân. Về đến nơi, được thông báo mới biết là tham gia Đoàn tàu không số. "Chúng tôi được huấn luyện rất đặc biệt. Kết quả huấn luyện của chúng tôi được kiểm tra bằng khả năng tỉnh táo, sự mưu trí trong xử lý tình huống ở điều kiện thời tiết biển động cấp 6-7. Hôm kiểm tra, biển động cấp 7, tàu của đơn vị đưa chúng tôi ra khu vực biển gần Long Châu (Việt Nam) để thử sóng, tôi cùng 5 đồng chí khác phải hoàn thành mọi tình huống xử lý trong điều kiện sóng cấp 6-7, tàu thả trôi, mặc cho sóng đánh. Kết quả, tôi đã qua bài thử cùng 4 đồng chí khác, một đồng chí bị loại", ông Kiêm nhớ lại.

Sau khi vượt qua bài thử, ông Kiêm được biên chế vào Tàu 176 và đi làm nhiệm vụ. Lúc đầu, tàu neo tại vịnh Hạ Long. Song, thời gian này giặc Mỹ đã leo thang đánh phá miền Bắc rất mạnh. Hằng ngày tàu vẫn phủ lưới ngụy trang, chặt lá cây che. Được một thời gian, không quân của ta vẫn phát hiện ra tàu. Cấp trên quyết định đưa tiểu đoàn của ông Kiêm sang Trung Quốc để neo đậu, tránh máy bay Mỹ, chờ thực hiện nhiệm vụ. Tháng 6-1966, ông Kiêm cùng các đồng chí khác trong tiểu đoàn đưa tàu sang neo ở cảng Hậu Thủy (Trung Quốc), làm các nhiệm vụ chuẩn bị để vào chiến trường “B”.

Trong một ký ức gần như vẫn nguyên vẹn về những ngày tháng ở Trung Quốc, một cựu chiến binh khác của Đoàn tàu không số, ông Đào Hồng Tuyển, hiện là Phó chủ tịch thường trực Hội truyền thống Đường Hồ Chí Minh trên biển tự hào cho biết: “Tôi có thể tự hào là một trong những thủy thủ trẻ tuổi nhất của Đoàn tàu không số. Tôi bắt đầu tham gia Hải quân từ lúc 15 tuổi. Năm 1970, sau khi vào Hải quân, tôi được biên chế về đơn vị tàu hai đáy. Loại tàu hai đáy này được đưa từ miền Nam. Sau khi thành lập đơn vị tàu hai đáy, đơn vị chúng tôi thường xuyên neo tại cảng Tam Á, Hải Nam (Trung Quốc)”.

Các cựu chiến binh Đoàn tàu không số nhớ về đồng đội.

Kể về những kỷ niệm với Trung Quốc trong những năm tháng đó, ông Tuyển nhớ lại: "Chúng tôi biết nhân dân Trung Quốc khi đó rất nghèo. Người dân quanh vùng đó chỉ đánh bắt cá gần bờ và làm muối. Những tấm áo họ mặc, vá chằng vá đụp với rất nhiều mảnh vá. Chúng tôi biết, họ thậm chí còn rất khó khăn để mua được một mảnh vải nguyên lành để có một miếng vá tử tế. Nói thật, không ai có thể phân biệt được, đâu là mảnh vải chính của tấm áo đó. Chính sự khó khăn của nước bạn như vậy càng khiến chúng tôi cảm động khi nhận được sự quan tâm, giúp đỡ hết lòng đối với các thủy thủ Đoàn tàu không số nói riêng, cách mạng Việt Nam nói chung". Ông Tuyển cho biết, hầu như những gì ngon nhất của Trung Quốc đều được phục vụ cho thủy thủ Đoàn tàu không số, và ông kể về câu chuyện tăng cân của mình như một minh chứng: “Khi tôi sang đó, tôi chưa đầy 34kg, vậy mà chỉ trong một thời gian rất ngắn, khoảng hơn một năm, tôi đã tăng lên hơn 60kg”.

Sau sự kiện Vũng Rô, các tàu trong Đoàn tàu không số hoạt động cẩn trọng hơn trước sự bao vây, canh phòng cẩn mật của Mỹ-ngụy. Đánh giá sự nguy hiểm của các chuyến đi, ông Tuyển cho biết, mỗi chuyến đi là một lần đối mặt với tử thần, để qua được vòng vây của địch không chỉ cần lòng dũng cảm, mà còn cần tới sự mưu trí, sáng tạo. Chính sự thông minh quả cảm ấy đã gây bất ngờ cho đối phương. “Chính chúng tôi cũng không thể ngờ được miền Bắc lại có thể tổ chức được một con đường như vậy - Đường Hồ Chí Minh trên biển”, ông Tuyển dẫn lại lời của ông Nguyễn Cao Kỳ, nguyên Phó tổng thống ngụy quyền Sài Gòn, trong một dịp về Việt Nam. Ông Tuyển cho biết, trong cuộc nói chuyện thông đêm với ông Nguyễn Cao Kỳ, chính ông Nguyễn Cao Kỳ cũng phải khâm phục khi thừa nhận: "Không ngờ các ngài có thể táo bạo, sáng tạo như thế để có thể đưa vũ khí trang bị, súng đạn, tiền bạc vào miền Nam”.

Ông Tuyển cũng cho biết, nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày mở Đường Hồ Chí Minh trên biển, rất nhiều cựu chiến binh Đoàn tàu không số muốn trở lại cảng Hậu Thủy và một số khu vực đảo Hải Nam, nơi xưa kia họ từng gắn bó trong một thời gian để giao lưu, và cũng là dịp để tri ân những người bạn Trung Quốc. “Chúng tôi thực sự rất muốn có một chuyến đi cảm ơn nhân dân Trung Quốc, Đảng Cộng sản Trung Quốc, cụ thể hơn là địa bàn đơn vị và nhân dân vùng chúng tôi đóng quân”, ông Tuyển nói.

(Còn nữa)

Bài và ảnh: NGUYỄN HÒA