QĐND - Quân khu 3 trong những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là một trong những cửa ngõ quan trọng tiếp nhận hàng viện trợ của các nước XHCN và bạn bè quốc tế, đặc biệt là qua cảng Hải Phòng. Từ đây, hàng hóa được vận chuyển theo tuyến đường bộ, đường biển chi viện cho quân và dân miền Nam đánh Mỹ. Toàn quân khu phát huy cao độ sức mạnh tổng hợp của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, đoàn kết lao động, sáng tạo cùng với quân và dân miền Bắc trở thành hậu phương lớn của tiền tuyến lớn miền Nam. Sự chi viện lớn lao của quân và dân Quân khu 3 đối với miền Nam thông qua nhiều hình thức, trong đó tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển rất kịp thời, hiệu quả, đồng thời có những đóng góp không nhỏ xây dựng nên con đường Hồ Chí Minh trên biển.

Địa bàn Quân khu 3 là nơi ra đời những con tàu không số làm nhiệm vụ vận chuyển cán bộ, vũ khí, đạn dược và hàng hóa chi viện cho chiến trường miền Nam. Xưởng đóng tàu 1 Hải Phòng được Bộ Giao thông-Vận tải và Thành ủy Hải Phòng giao lựa chọn cán bộ, công nhân tin cậy nhất, có tay nghề cao thiết kế, thi công, “khai sinh” những con tàu không số đầu tiên. Tháng 8-1962, bốn chiếc tàu vỏ gỗ được đóng xong, bàn giao cho Đoàn 759 làm nhiệm vụ vận chuyển vũ khí vào Cà Mau đến đích an toàn. Trước yêu cầu tăng chuyến, tăng khối lượng hàng hóa vận chuyển, Quân ủy Trung ương chủ trương đưa tàu vỏ sắt trang bị cho Đoàn 759, Bộ Quốc phòng đề nghị Xưởng đóng tàu III Hải Phòng nghiên cứu, đóng những con tàu vỏ sắt có trọng tải 50 tấn, 100 tấn với tính năng vượt biển tốt. Nhận nhiệm vụ trên giao, được sự giúp đỡ của Bộ Giao thông-Vận tải, Quân khu 3, Thành ủy và Ủy ban hành chính thành phố Hải Phòng, trong thời gian ngắn, Xưởng đóng tàu III đã khắc phục mọi khó khăn, thiết kế và hoàn thành đóng mới 6 tàu vỏ sắt đầu tiên. Ngày 17-3-1963, chiếc tàu vỏ sắt đầu tiên chở vũ khí lên đường vượt biển vào Nam cập bến an toàn. Trong suốt quá trình tồn tại của Đoàn tàu không số, hai Xưởng đóng tàu I và III (nay là Nhà máy đóng tàu Bạch Đằng và Nhà máy đóng tàu Tam Bạc) đã đóng gần 50 con tàu, cùng Bưu điện Hải phòng, Bộ tư lệnh Hải quân chỉ dẫn hành trình cho các Tàu không số trên biển đến đích an toàn.

Địa bàn Quân khu 3 là căn cứ của những con tàu không số, mốc "số không" của "Đường Hồ chí Minh trên biển". Để bảo đảm bí mật, Quân ủy Trung ương quyết định xây dựng một cầu tàu tại Đồ Sơn (Hải Phòng). Đó là cầu tàu K15, do Trung đoàn 83 Công binh thực hiện; yêu cầu là phải xây dựng nhanh, bảo đảm kỹ thuật và tuyệt đối giữ bí mật. Tiểu đoàn 3 (Trung đoàn 83 Công binh) được sự phối hợp giúp đỡ tận tình của cấp ủy, chính quyền địa phương và Nhà máy Bê tông Hải Phòng, đã tích cực thi công cầu tàu K15-"mốc số 0" của con đường vận tải trên biển. Tháng 1-1964, Đoàn 759 đổi phiên hiệu thành Đoàn 125 và chuyển về đóng quân tại bán đảo Đồ Sơn, Hải Phòng. Bến Nghiêng (Đồ Sơn, Hải Phòng) được chính quyền và nhân dân nhường lại cho đơn vị sử dụng làm nơi neo đậu tàu, nhiều hang động trong lòng núi được tận dụng và cải tạo thành nơi tập kết, bao gói vũ khí, súng đạn. Quá trình hoạt động của Đoàn vận tải quân sự chiến lược trên biển và những chiến công của những con tàu không số luôn gắn bó với quân và dân Hải Phòng cùng LLVT Quân khu 3.

Trong hai lần chiến tranh phá hoại và phong tỏa của đế quốc Mỹ đối với miền Bắc, Hải Phòng bị không quân và hải quân Mỹ đánh phá ác liệt; các luồng lạch trên sông, trên biển đều bị phong tỏa. Để bảo đảm yếu tố bí mật, an toàn, thuận lợi cho tuyến vận tải chiến lược, các bến bãi được mở rộng hơn, ngoài bến Bính Đông (Thủy Nguyên) và Đồ Sơn, ta còn đưa vào khai thác các bến bãi tại Hòn Gai, Hạ Long, Bái Tử Long, Móng Cái, Tiên Yên. Khu kho và trạm thông tin Kha Lâm (Kiến An) cũng được xây dựng thành cơ sở bảo đảm hậu cần, kỹ thuật cho lực lượng vận tải chiến lược đường biển.

Để bảo đảm bí mật tuyến đường vận tải chiến lược trên biển, Quân khu ủy, Bộ tư lệnh quân khu phối hợp với thành phố Hải Phòng chỉ đạo LLVT địa phương phối hợp với lực lượng công an rà soát các đối tượng, làm trong sạch địa bàn, kiểm soát chặt chẽ tàu thuyền qua lại khu vực Đồ Sơn. Công tác phòng gian bảo mật, chống địch thâm nhập bằng đường biển được tổ chức chặt chẽ; kế hoạch tác chiến chống biệt kích, đánh địch đổ bộ đường không được các lực lượng chuẩn bị chu đáo. Lực lượng phòng thủ bờ biển của địa phương và quân khu kết hợp với lực lượng Hải quân, được nhân dân giúp đỡ tận tình, tổ chức chặt chẽ công tác an ninh, quốc phòng. Khi Hải Phòng, Quảng Ninh và các cảng biển miền Bắc bị thủy lôi, bom của Mỹ phong tỏa, LLVT quân khu phối hợp rà phá, tháo gỡ, bảo đảm giao thông.

Thành phố Hải Phòng, tỉnh Quảng Ninh và nhiều địa phương khác của quân khu đã đóng góp nhiều người con ưu tú vào đội ngũ những thủy thủ, sĩ quan, thuyền viên trên những con tàu không số. Quần chúng nhân dân các nơi có bến bãi, kho tàng... hết sức giữ bí mật, hết lòng giúp đỡ bộ đội. Hàng trăm kỹ sư, công nhân các nhà máy đóng tàu lao động quên mình; hàng nghìn cán bộ, chiến sĩ ngày đêm lăn lộn trên các trận địa, các bến bãi, sông biển rà phá bom mìn, vững tay súng bảo vệ vùng biển, vùng trời Tổ quốc, bảo đảm an toàn cho những chuyến đi của Đoàn tàu không số, nhiều người đã anh dũng hy sinh. Trong suốt 14 năm tồn tại và hoạt động của con đường huyền thoại trên biển (1962-1975), địa bàn Quân khu 3 thực sự là hậu phương vững chắc, điểm tựa tin cậy của Đoàn tàu không số, của lực lượng Hải quân nhân dân Việt Nam anh hùng. Đảng bộ, quân và dân quân khu đã đóng góp nhiều công sức, trí tuệ, máu xương góp phần xứng đáng làm nên tuyến Đường Hồ Chí Minh huyền thoại trên biển trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Thiếu tướng Phạm Hồng Hương - Phó tư lệnh Tham mưu trưởng Quân khu 3