QĐND - Ngoài ra, để công dân xuất cảnh đến các nước được thuận lợi, dễ dàng, Nhà nước ta đã ký kết hoặc tham gia nhiều điều ước quốc tế liên quan đến lĩnh vực xuất nhập cảnh, như: Công ước Viên về quan hệ ngoại giao, Công ước Viên về quan hệ lãnh sự, Công ước Chicago, Công ước về quy chế tị nạn, Công ước về quyền ưu đãi miễn trừ Liên hợp quốc… Chính phủ Việt Nam cũng đã ký kết 56 hiệp định song phương về miễn thị thực cho công dân với các nước; ký hiệp định biên giới với các nước láng giềng, trong đó có các điều khoản quy định công dân ở khu vực biên giới được sử dụng các loại giấy tờ có giá trị thay hộ chiếu để qua lại biên giới hai nước. Tại hội nghị những người đứng đầu cơ quan xuất nhập cảnh và lãnh sự các nước ASEAN lần thứ 7 tổ chức tại Hà Nội năm 2003, với tư cách là nước chủ nhà, Việt Nam đã đưa ra sáng kiến về "Hiệp định khung ASEAN về miễn thị thực" quy định nguyên tắc và cách thức chung miễn thị thực cho công dân các nước ASEAN, theo đó công dân các nước ASEAN sẽ tự do đi lại trong khu vực, không cần thị thực nhập cảnh.

Đối với cộng đồng người Việt Nam định cư ở nước ngoài, Đảng ta luôn khẳng định: "Đồng bào định cư ở nước ngoài là bộ phận không thể tách rời của cộng đồng dân tộc Việt Nam". Từ quan điểm đó, Đảng ta đã chỉ đạo các cơ quan chức năng của Nhà nước "Tạo điều kiện thuận lợi để người Việt Nam ở nước ngoài về thăm quê hương, thân nhân, thờ cúng tổ tiên. Cụ thể hóa và hoàn thiện hơn nữa các quy định về xuất nhập cảnh, cư trú, đi lại trong nước của người Việt Nam ở nước ngoài theo hướng thông thoáng, thuận tiện và đơn giản thủ tục". Đáp ứng nguyện vọng của cộng đồng người Việt Nam định cư ở nước ngoài cũng như thân nhân của họ ở Việt Nam, ngày 4-2-1994, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 59/TTg về việc giải quyết cho người Việt Nam định cư ở nước ngoài hồi hương. Tiếp đó, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 875/TTg, ngày 22-11-1996, quy định cụ thể điều kiện và thủ tục giải quyết cho người dân Việt Nam định cư ở nước ngoài hồi hương và trách nhiệm của các cơ quan chức năng của Nhà nước trong việc giải quyết cho người Việt Nam định cư ở nước ngoài hồi hương. Nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa và khuyến khích người Việt Nam định cư ở nước ngoài nhập cảnh về nước thăm thân nhân, du lịch, đầu tư…, ngày 27-10-1999, Chính phủ ra Quyết định số 210/1999/QĐ-TTg về một số chính sách đối với người Việt Nam ở nước ngoài. Đặc biệt, ngày 17-8-2007, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 135/2007/QĐ-TTg ban hành Quy chế miễn thị thực cho người Việt Nam mang hộ chiếu nước ngoài nhập cảnh Việt Nam. Quyết định này đã được cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài đồng tình, thể hiện qua số lượng người nhập cảnh về nước ngày càng tăng trong những năm vừa qua.

Chính sách giải quyết cho những người trước đây từng cộng tác với Mỹ và chính quyền ngụy xuất cảnh cũng mang tính nhân văn, nhân đạo sâu sắc. Ngày 19-3-1979, Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết định số 121/CP về chính sách đối với người Việt Nam có nguyện vọng ra nước ngoài đoàn tụ gia đình, làm ăn, sinh sống. Tiếp đó, ngày 30-5-1979, Chính phủ ta và Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn (UNHCR - United Nations High Committee of Refugee) ký thỏa thuận 7 điểm và thiết lập chương trình ra đi có trật tự (gọi tắt là Chương trình ODP - Order Departure Program) dành cho người Việt Nam xuất cảnh đi định cư ở một số nước. Trong chương trình ODP, Việt Nam và UNHCR đã tổ chức cho hàng trăm nghìn người Việt Nam xuất cảnh, trong đó có hàng chục nghìn thân nhân của ngụy quân, ngụy quyền Sài Gòn trước đây ra nước ngoài đoàn tụ gia đình. Ngày 25-7-1983, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) ra Chỉ thị số 208/CT cho phép con lai Mỹ và thân nhân xuất cảnh. Theo đó, Việt Nam hợp tác song phương với Mỹ thực hiện chương trình xuất cảnh cho con lai Mỹ và các nước đồng minh (gọi tắt là Chương trình AC (Asian-American Children)) và chương trình giải quyết xuất cảnh cho những người trước đây cộng tác với Mỹ, chính quyền ngụy đi học tập cải tạo được tha về từ năm 1989 (gọi tắt là Chương trình HO - Human Obligation). Với một số nước khác có công dân Việt Nam xuất cảnh đến đông như ô -xtrây-li-a, Ca-na-đa…, Việt Nam cũng tiến hành hợp tác song phương để giải quyết cho công dân xuất cảnh, nhưng vẫn thuộc Chương trình ODP. Những năm sau đó, Nhà nước ta tiếp tục giải quyết chương trình xuất cảnh tái định cư đối với những người không được các nước cho phép định cư hồi hương (gọi tắt là Chương trình ROVR - Resettlement Opportunity for Vietnamese Returnees); chương trình xuất cảnh định cư dành cho những người trước năm 1975 làm việc cho các công ty Mỹ ở Việt Nam (gọi tắt là Chương trình U1.1); chương trình xuất cảnh người dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên. Việc giải quyết các chương trình xuất cảnh trên đây không chỉ thể hiện bản chất dân chủ của Nhà nước ta, mà còn góp phần quan trọng làm thất bại âm mưu, hoạt động vu cáo ta vi phạm nhân quyền, phá thế bao vây, cấm vận của các thế lực thù địch.

Đối với số công dân xuất cảnh đến các nước với mục đích lao động, thăm thân nhân, du lịch… có nguyện vọng ở lại làm ăn, sinh sống lâu dài nhưng không được phía nước ngoài cho cư trú, Nhà nước ta đã sẵn sàng đàm phán, ký kết thỏa thuận với các nước liên quan về việc nhận trở lại công dân trên cơ sở bảo vệ các quyền và lợi ích công dân. Từ năm 1995 đến nay, chúng ta đã ký kết thỏa thuận với 17 nước và tổ chức tiếp nhận hàng chục nghìn người Việt Nam trở về theo diện này. Với những người do bị các thế lực thù địch kích động, xúi giục, từ bỏ quê hương, đất nước, vượt biên trái phép đến các trại tạm cư các nước trong khu vực Đông Nam á và Hồng Kông (Trung Quốc), nhưng không thể đến được miền "đất hứa", Việt Nam cũng sẵn sàng nhận họ trở lại. Năm 1989, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) ra Chỉ thị số 07/HĐBT về việc người Việt Nam xuất cảnh trái phép tự nguyện về nước. Cũng trong năm đó, Nhà nước ta đã ký kết "Chương trình hành động toàn diện về người tị nạn Đông Dương" (gọi tắt là Chương trình CPA (Comprehensive Plan of Action)), đồng ý hợp tác với UNHCR và các nước để nhận trở lại số người Việt Nam xuất cảnh trái phép đang ở trong các trại "tị nạn" trở về nước. Quá trình giải quyết chương trình này đã làm cho các nước hiểu ta hơn, góp phần từng bước bình thường hóa quan hệ với các nước trong khu vực Đông Nam á.

Bảo đảm quyền con người nói chung và quyền công dân trong lĩnh vực xuất nhập cảnh nói riêng là vấn đề thuộc về bản chất của các nhà nước dân chủ. Với quan điểm bảo đảm quyền con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của cách mạng, qua từng giai đoạn phát triển của đất nước, căn cứ vào những điều kiện cụ thể về chính trị, kinh tế, xã hội…, Nhà nước ta luôn luôn tôn trọng, bảo đảm quyền xuất cảnh, nhập cảnh của công dân và đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Thực hiện mục tiêu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, những năm tới Nhà nước ta tiếp tục ban hành, sửa đổi văn bản pháp luật, tích cực đổi mới, cải tiến thủ tục hành chính trong lĩnh vực xuất nhập cảnh nhằm đảm bảo ngày càng tốt hơn quyền xuất cảnh, nhập cảnh của công dân.

TS Trần Quang Tám

(Tiếp theo và hết)

Kỳ trước