Trong chương trình giáo dục phổ thông hiện tại, học sinh bậc trung học (từ lớp 6 đến lớp 12) được học môn Giáo dục công dân. Đây được xem là môn học trang bị, cung cấp những kiến thức, kỹ năng góp phần hình thành, xây dựng ý thức, hành vi của công dân cho học sinh, qua đó giúp các em có thái độ ứng xử phù hợp với những chuẩn mực đạo đức và quy định của pháp luật.
Mục tiêu đặt ra là vậy, nhưng do kết cấu, nội dung chương trình chưa phù hợp, nhiều kiến thức khái quát, trừu tượng, thậm chí có bài học quá tải so với nhận thức, tâm lý lứa tuổi của số đông học sinh, khiến môn Giáo dục công dân chưa mang lại hiệu quả như mong muốn. Trong khi đó, mỗi tuần chỉ có một tiết học này, lại bị coi là môn học phụ, vì thế cả thầy và trò ở nhiều nơi đều mang tâm lý dạy cho qua, học cũng để cho qua!
Một nhà giáo dục từng trăn trở, tại sao học sinh ở ta suốt ngày kêu ca, than phiền là học quá nhiều, nhưng vẫn “hổng” về kiến thức pháp luật? Lý do là nhà trường chủ yếu trang bị kiến thức văn hóa cho học sinh, coi trọng các môn học chính theo khối thi đại học sau này, nên xem nhẹ việc giảng dạy, truyền đạt kiến thức pháp luật cho các em. Không ít học sinh thời nay thuộc diện “văn hay, chữ tốt”, thông thạo ngoại ngữ, tin học, nhưng ra đường vẫn đi xe máy, xe đạp tự ý vượt đèn đỏ, phóng nhanh vượt ẩu, bất chấp luật giao thông… Theo thống kê của cơ quan chức năng, chỉ tính trong năm học 2017-2018, có hơn 2.000 học sinh tham gia đánh nhau, vi phạm pháp luật.
Mơ hồ hoặc thiếu kiến thức về pháp luật, thiếu thông tin, hạn chế về khả năng phòng vệ trước sự lôi kéo của người khác là một trong những căn nguyên khiến nhiều học sinh trở thành tội phạm hoặc đồng phạm trong những vụ phạm pháp. Thật xót lòng khi có những phiên tòa, bị cáo tuổi học trò mặt mày ngơ ngác, thản nhiên nghe quan tòa luận tội mà có khi chính bị cáo cũng không biết tại sao hành vi của mình lại bị lên án, trừng phạt.
Theo mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông mới, một trong 5 phẩm chất cơ bản của học sinh sẽ được coi trọng giáo dục là phẩm chất trách nhiệm-một trong những tiêu chí cần thiết của người công dân có hiểu biết, hành xử phù hợp với quy định của pháp luật. Luật Giáo dục 2019 vừa được Quốc hội ban hành mới đây cũng quy định rõ trong mục tiêu và nội dung giáo dục yêu cầu nhà trường, nhà giáo phải trang bị cho học sinh kiến thức cả về đức, trí, thể, mỹ, nghề nghiệp và ý thức xã hội, trách nhiệm công dân để giúp các em trở thành những con người phát triển toàn diện trong tương lai.
Những kiến thức pháp luật vốn khô khan và không dễ phù hợp với nhận thức, lứa tuổi những cô cậu học trò ở cái tuổi “thừa nông nổi, thiếu chín chắn”. Vì vậy, điều cần quan tâm hiện nay là các nhà trường phải biết “mềm hóa” nội dung giáo dục công dân, giáo dục pháp luật bằng những nội dung gần gũi, câu chuyện đơn giản, tình huống cụ thể, bài học sinh động để phù hợp với tâm lý, suy nghĩ của các em. Bên cạnh đó, cần tìm tòi nghiên cứu để đa dạng hóa, sáng tạo hóa hình thức tuyên truyền, giáo dục, phổ biến kiến thức pháp luật cho học sinh. Việc Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng một số cơ quan chức năng khởi động cuộc thi trực tuyến toàn quốc “Pháp luật học đường” nhân Ngày Pháp luật Việt Nam 9-11 hy vọng sẽ tạo ra sức hút mới cho học sinh về tìm hiểu pháp luật và tạo ra hiệu ứng mới về pháp luật học đường.
ANH THẢO