Trong các cuộc trường chinh cứu nước đó có rất nhiều người con của đất mẹ Việt Nam ngã xuống hay dâng hiến một phần máu xương cho non sông. Sự dâng hiến thiêng liêng và cao cả của hàng vạn liệt sĩ, thương binh - nói bao nhiêu cũng không hết được. Vì thế, đối với nhân dân, chiến sĩ ta, tháng Bảy là tháng linh thiêng-tháng của lòng tri ân sâu sắc.
Tháng Bảy năm nay, tôi có hai chuyến đi vào Khu 4 để thắp hương, tri ân các liệt sĩ và những miền quê cách mạng. Chuyến đi thứ nhất với Tạp chí Văn nghệ Quân đội; chuyến thứ hai với Đoàn đại biểu của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) do Tổng giám đốc Phan Đức Tú dẫn đầu.
Mới giữa tháng Bảy mà các "địa chỉ đỏ" đã đông đúc người đến dâng hương, thăm viếng. Đủ mọi lứa tuổi, từ các cụ ông, cụ bà đến các cháu thiếu nhi; đủ mọi thành phần từ cơ quan, đoàn thể đến cá nhân. Tôi không thể cầm được nước mắt khi thấy một phụ nữ tóc lốm đốm bạc ôm mộ chồng khóc giữa trưa hè nắng chang chang. Bất chợt, nhớ đến câu thơ của Hữu Thỉnh: Một đời người mà chiến chinh nhiều quá/ Em níu giường níu chiếu đợi anh... Dằng dặc những năm tháng chiến tranh, đất nước rùng rùng những cuộc hành quân không ngưng nghỉ, Lớp cha trước, lớp con sau/ Đã thành đồng chí chung câu quân hành (thơ Tố Hữu). Và nơi hậu phương gian khó, biết bao phụ nữ lặng lẽ chờ đợi người thân trở về. Sự hy sinh của những người phụ nữ ở hậu phương có lẽ cũng lớn lao không kém sự hy sinh của những cán bộ, chiến sĩ nơi trận mạc. Sau chiến tranh, hàng vạn người không được trở về nơi mình ra đi. Cuộc đối đầu với những “kẻ thù lớn” trong các cuộc chiến tranh giải phóng và bảo vệ Tổ quốc muôn vàn gian khó, hy sinh. Từ Bắc vào Nam, từ biển lên rừng, có hàng nghìn nghĩa trang liệt sĩ, bia mộ. Tự hào với những chiến công, kỳ tích bao nhiêu thì dân tộc ta cũng đau xót thương tiếc những người đã hy sinh hay mất mát một phần thân thể bấy nhiêu.
Đồng hành với cán bộ, nhân viên BIDV, tôi được biết, năm nào ngân hàng này cũng tổ chức các chuyến về nguồn. Năm nay cũng vậy, BIDV hành trình về hàng loạt "địa chỉ đỏ", nghĩa trang lớn của đất nước để thắp nén tâm nhang, đặt lên từng ngôi mộ những bó hoa tươi thắm. Bên mười ngôi mộ của mười cô TNXP hy sinh ở Ngã ba Đồng Lộc, Tổng giám đốc BIDV Phan Đức Tú tâm sự với tôi: “Nói thật, sau những cuộc hành hương đến với các liệt sĩ như thế này, tôi thấy lòng mình nhẹ nhàng hơn. Tôi nghĩ, sự đền ơn đáp nghĩa với liệt sĩ, thương binh không chỉ là trách nhiệm, tình cảm của những người sống mà còn là việc hiện thực giá trị đạo lý nhân văn ngàn đời của dân tộc ta”. Mà đúng vậy, trong mấy năm gần đây, BIDV đã đóng góp tích cực trong việc xây dựng, trùng tu các công trình tưởng niệm tri ân liệt sĩ, như: Tượng đài Cồn Cỏ, Thành cổ Quảng Trị, Nhà bia tưởng niệm Bắc sông Thạch Hãn, Nghĩa trang Liệt sĩ Quốc gia Trường Sơn, Nghĩa trang Liệt sĩ Quốc gia Đường 9, Khu di tích lịch sử Truông Bồn, Ngã ba Đồng Lộc, Hang Tám Cô...
Phong trào "Đền ơn đáp nghĩa" không chỉ của riêng ai mà đã trở thành công việc chung của cả nước, trong đó có Quân đội ta. Chúng ta đã nhận được những năng lượng to lớn từ quá khứ, từ truyền thống nên không có gì lạ khi mỗi người góp phần mình vào công cuộc "đền ơn đáp nghĩa" thiêng liêng. Từ mỗi việc làm tốt đẹp cụ thể của chúng ta, vong linh các liệt sĩ sẽ được ấm áp, thanh thoát hơn, các thương binh và người có công sẽ cảm nhận được chiều sâu của tình đồng chí, đồng bào.
Đứng giữa Thành cổ Quảng Trị xanh biếc cỏ cây hôm nay, trong tôi bật lên câu thơ: Những người lính lặng yên tan vào đất/ Là cuộc đời chảy tiếp những dòng sông...
Những dòng sông ấy hòa vào huyết mạch đất nước, tạo nên sức mạnh tiềm tàng của một dân tộc nghĩa khí và nhân ái không bao giờ vơi cạn. Tôi tin điều ấy như hằng tin vào tháng Bảy linh thiêng.
NGUYỄN HỮU QUÝ