Xác định rõ vị trí, ý nghĩa của dân chủ, trong tác phẩm Cái “chìa khóa vạn năng”, đăng trên Báo Nhân Dân số ra ngày 25-3-1967, Bác Hồ đã dạy: "...thực hành dân chủ là cái chìa khóa vạn năng có thể giải quyết mọi khó khăn". “Cái chìa khóa vạn năng” ở đây là phát huy dân chủ thực sự để tạo nên sức mạnh tổng hợp về tri thức, trí tuệ, sáng tạo của tập thể. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra nhiều phương pháp thực hành dân chủ, một trong số đó là: “Lề lối làm việc phải dân chủ. Cấp trên phải thường xuyên kiểm tra cấp dưới. Cấp dưới phải phê bình cấp trên” và thực hiện tốt phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”.

Tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về thực hành dân chủ luôn được Đảng ta chủ động trong lãnh đạo, chỉ đạo phát huy dân chủ trong Đảng, cơ quan nhà nước, các tổ chức chính quyền, tổ chức chính trị-xã hội và trong nhân dân. Đảng ta xác định, tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản trong tổ chức và hoạt động của mình; phát huy dân chủ trong Đảng, bảo đảm cho Đảng trở thành một tổ chức chặt chẽ, đoàn kết, thống nhất về ý chí và hành động; góp phần nâng cao sức mạnh, chất lượng hoạt động của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị, xã hội.

Tuy nhiên, quá trình thực hiện dân chủ theo tư tưởng Hồ Chí Minh, ở nhiều tổ chức đảng, cơ quan nhà nước vẫn còn để xảy ra tình trạng vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, gây mất đoàn kết nội bộ; đoàn kết xuôi chiều, dân chủ hình thức để hợp thức hóa và thực hiện ý chí của người đứng đầu. Có nơi lại xảy ra tình trạng dân chủ quá trớn dẫn đến dân chủ vô tổ chức, buông lỏng kỷ cương, kỷ luật của Đảng. Khi có ưu điểm, thành tích thì nhận là công của mình, nhưng khi có khuyết điểm thì đổ lỗi cho tập thể, không xác định rõ trách nhiệm của cá nhân. Đây đang là một vấn đề bức xúc ở một số cơ quan, ban, ngành. Không thực hành dân chủ là một trong những nguyên nhân chính, trực tiếp gây nhiều hệ lụy tiêu cực xã hội, như: Tham nhũng, quan liêu, lãng phí, tư lợi, nhũng nhiễu...; và môi trường không dân chủ còn có tác động tiêu cực đến lý tưởng cống hiến, động lực phấn đấu trong sáng của đội ngũ cán bộ, đảng viên tốt.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định: “Dân chủ phải được thực hiện đầy đủ, nghiêm túc trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Bảo đảm để nhân dân tham gia ở tất cả các khâu của quá trình đưa ra những quyết định liên quan đến lợi ích, cuộc sống của nhân dân". Thực hành dân chủ phải đi đôi với kỷ cương, trật tự; quyền hạn gắn liền với trách nhiệm; lợi ích đi đôi với nghĩa vụ; chống quan liêu, mệnh lệnh; chống tình trạng vô chính phủ, lợi dụng dân chủ để vi phạm pháp luật. Chính vì vậy, phải phát huy quyền làm chủ và trách nhiệm của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào quá trình giám sát thực thi quyền lực của hệ thống chính trị, hệ thống hành chính nhà nước; đấu tranh, loại trừ những kẻ thoái hóa, biến chất, “miệng nói dân chủ nhưng làm việc theo lối quan chủ”. Từ đó, tập hợp trí tuệ, tạo sự thống nhất giữa ý Đảng-lòng dân, để "cái chìa khóa vạn năng" tháo gỡ vướng mắc, khó khăn, tìm ra con đường tối ưu trong thực hiện các chủ trương, quyết sách lớn của Đảng và Nhà nước, đặc biệt trong thời gian này, các cấp bộ đảng cần phát huy tốt dân chủ trong tiến hành đại hội đảng cấp mình, tiến tới Đại hội XIII của Đảng.

VIỆT HÀ