Phát biểu tại diễn đàn, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Mạnh, Phó cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho hay, hiện diện tích chuối của Việt Nam là 163,5 nghìn ha, sản lượng ước đạt 2,75 triệu tấn/năm.

Chuối hiện là một trong những loại trái cây xuất khẩu hàng đầu của ngành nông nghiệp Việt Nam. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu chuối là 371,9 triệu USD, đứng thứ tư, sau sầu riêng, thanh long và dừa.

Quang cảnh diễn đàn tại điểm cầu TP Hồ Chí Minh.

Ngày 27-10-2022, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) ban hành Quyết định số 4085/QĐ-BNN-TT về việc Phê duyệt Đề án Phát triển cây ăn quả chủ lực đến năm 2025 và năm 2030.

Theo Đề án này, đến năm 2030, diện tích chuối cả nước từ 165 đến 175 nghìn ha, sản lượng 2,6 - 3 triệu tấn, vùng sản xuất tập trung gồm: Đồng bằng sông Hồng (Hà Nội, Hưng Yên); Trung du - miền núi phía Bắc (Sơn La, Phú Thọ, Lai Châu); Bắc Trung Bộ (Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Trị); Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên (Đà Nẵng, Khánh Hòa, Đắk Lắk, Gia Lai); Đông Nam Bộ (Đồng Nai); Đồng bằng sông Cửu Long (Đồng Tháp, Vĩnh Long, An Giang, Cần Thơ, Cà Mau).

Thu hoạch chuối ở tỉnh Hưng Yên. 

Thị trường chuối toàn cầu đang rộng mở đối với ngành chuối Việt Nam. Theo một báo cáo của Modor Intelligence, quy mô thị trường chuối toàn cầu đạt 139,5 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến đạt 175,5 tỷ USD vào năm 2029.

Với nhu cầu lớn của thị trường thế giới và tiềm năng phát triển của cây chuối ở Việt Nam, xuất khẩu chuối hoàn toàn có thể đạt mốc 1 tỷ USD trong thời gian tới. Tuy nhiên, sự phát triển của cây chuối Việt Nam đang gặp một số thách thức không nhỏ, nhất là dịch bệnh héo vàng chuối (hay còn gọi là bệnh Panama, bệnh héo Fusarium).

Theo Tiến sĩ Trần Ngọc Hùng, Bộ môn Công nghệ Sinh học, Viện Nghiên cứu rau quả, bệnh héo vàng hại chuối tại Việt Nam (còn gọi là bệnh Panama) đang là mối đe dọa lớn đối với cây chuối, gây thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế và sinh kế.

Tác nhân gây bệnh là Fusarium oxysporum f. sp. cubense (Foc), một loại nấm sống trong đất, xâm nhập qua rễ và làm tắc nghẽn mạch dẫn của cây, dẫn đến các triệu chứng điển hình như vàng lá và héo rũ từ lá già. Loại nấm bệnh này có khả năng kháng rất cao đối với các loại thuốc trừ nấm, và giải pháp để kiểm soát thường gói gọn trong việc vệ sinh khử trùng dịch tễ. 

Bệnh được ghi nhận lần đầu tiên tại Panama, sau đó bùng phát sang các nước lân cận ở phía Bắc như Costa Rica, Guatemala và các nước ở phía Nam như Colombia và Ecuador, gây ra một cơn khủng hoảng nghiêm trọng trong ngành chuối vào thập niên 50 của thế kỷ trước.

Ở Việt Nam, bệnh Panama đã hủy diệt gần như toàn bộ nhiều vùng trồng chuối tiêu, khiến nông dân phải thay bằng cây trồng khác.

Để ứng phó với bệnh Panama, giải pháp hiệu quả nhất hiện nay là phát triển giống chuối có khả năng kháng bệnh. Trong Chương trình giống quốc gia đến 2025 và tầm nhìn đến năm 2030, về giống chuối, ngành Nông nghiệp Việt Nam đã xác định ưu tiên phát triển giống chuối có năng suất cao, chất lượng tốt, kháng bệnh (nhất là bệnh vàng lá Panama).

Trong thời gian qua, công tác chọn tạo giống chuối kháng bệnh Panama đã được quan tâm, đẩy mạnh ở Việt Nam. Đến nay, đã có một số giống qua thử nghiệm đã chứng tỏ được khả năng kháng bệnh Panama với tỷ lệ cao, điển hình là các giống UNI 126 của Unifarm, Furi 5 của Viện Nghiên cứu rau quả.

Tin, ảnh: NGUYỄN KIỂM