Việt Nam - hình mẫu xuất sắc về giảm nghèo

QĐND - Trong những năm gần đây, công cuộc xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam đạt được nhiều thành tựu to lớn, được bạn bè quốc tế đánh giá cao. Tiến sĩ Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Phó viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp Nông thôn-IPSARD (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đã có cuộc đối thoại với chúng tôi xung quanh vấn đề này.

Tiến sĩ Nguyễn Đỗ Anh Tuấn.

Tốc độ giảm nghèo nhanh

Phóng viên (PV): Thưa Tiến sĩ! Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước đã triển khai nhiều chương trình mục tiêu quốc gia liên quan đến xóa đói, giảm nghèo. Là một chuyên gia nghiên cứu về lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, ông đánh giá như thế nào về hiệu quả thực hiện các chương trình này?

Tiến sĩ Nguyễn Đỗ Anh Tuấn: Việt Nam được đánh giá là một trong những điển hình, hình mẫu xuất sắc về giảm nghèo. Với định hướng đúng và nhiều chương trình mục tiêu, nhiều chính sách hỗ trợ nên tốc độ giảm nghèo của nước ta đạt khá nhanh, giảm từ mức 50% năm 1992 đến nay còn hơn 10%. Đây là một mức giảm nhanh so với các nước trên thế giới.

PV: Chúng ta đã được quốc tế đánh giá cao về công tác giảm nghèo. Vậy quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào, thưa ông?

Tiến sĩ Nguyễn Đỗ Anh Tuấn: Tôi cho rằng chương trình giảm nghèo của chúng ta có thực chất và huy động được sự tham gia của toàn xã hội. Bằng chứng là chúng ta có "Ngày vì người nghèo", rồi các hoạt động từ thiện xã hội dành cho người nghèo. Rất đông người tham gia đóng góp ủng hộ xây dựng hạ tầng cơ sở cho người dân các vùng khó khăn.

Tuy nhiên hiện nay, tỷ lệ hộ nghèo của chúng ta vẫn còn cao, tập trung chủ yếu ở khu vực nông thôn, miền núi, gây ra những khó khăn, thách thức không nhỏ cho các mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội. Bởi có những nhóm hộ nghèo đang bị "tắc lại", không theo kịp cùng sự phát triển của nền kinh tế. Đây là nhóm hộ mang tính cấu trúc, chưa có cơ sở khả quan để thoát nghèo và thường là đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa. Với những nhóm đặc biệt khó khăn này, nếu chúng ta chỉ cho họ "con cá" mà không cho "cần câu" thì khó lòng giảm nghèo bền vững được.

PV: Ông có thể phân tích rõ hơn vấn đề này được không?

Tiến sĩ Nguyễn Đỗ Anh Tuấn: Lâu nay, công tác xóa đói, giảm nghèo vẫn thường chỉ tập trung vào chỉ đạo giảm nghèo, cho không hoặc hỗ trợ khi người dân khó khăn, tức là chúng ta không cho "cần câu" mà cho "con cá". Trong khi đó, ở vùng núi, vùng sâu, vùng xa, hạ tầng kinh tế-xã hội còn nhiều khó khăn, thiếu thốn. Cách thức làm ăn của người dân cũng chưa đảm bảo, chưa kể có trường hợp người ốm đau, già cả, bệnh tật, neo đơn... Nhóm này mang tính cấu trúc thì cách xử lý cũng phải mang tính cấu trúc mới có sự thay đổi rõ rệt được.

PV: Cách xử lý cấu trúc theo như ông nói là như thế nào, thưa ông?

Tiến sĩ Nguyễn Đỗ Anh Tuấn: Đó là chúng ta phải phân chia các hộ nghèo thành từng nhóm và có biện pháp phù hợp chứ không thể "cào bằng", dàn trải được. Đối với các hộ thoát nghèo và có khả năng thoát nghèo, cần giúp cho họ đẩy mạnh sinh kế, không phải là điện, đường, trường, trạm nữa mà tạo ra cả cơ hội việc làm vì ở nông thôn thu nhập không cao, nếu để một mình họ khó có thể giải quyết được. Trong nhóm này, cần phải tách ra những người làm nông nghiệp thì tạo điều kiện cho họ làm nông dân chuyên nghiệp, có tổ chức, hỗ trợ máy móc, thiết bị công nghệ mới để họ có sinh kế chính từ nông nghiệp. Còn đối với người không có ý định làm nông nghiệp thì phát triển sản xuất đa ngành nghề, kinh doanh, dịch vụ, đưa doanh nghiệp vào giúp họ thoát khỏi nghèo đói.

Với nhóm hộ đặc biệt khó khăn, ngoài hỗ trợ đầu tư xây dựng điện, đường, trường, trạm chung cho cả xã, phải tính đến hai phương án. Thứ nhất, những người còn có khả năng lao động thì phải có riêng một chương trình mục tiêu riêng về đào tạo kỹ năng, tổ chức cộng đồng cho họ hay phát triển sản phẩm mà họ có lợi thế như nông sản sạch, du lịch sinh thái… Thứ hai, với người đặc biệt khó khăn mà không còn khả năng lao động thì phải có hệ thống bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội bảo đảm cho cuộc sống của họ.

Quan tâm xóa đói, giảm nghèo ở vùng sâu, vùng xa

PV: Năm 2015 đánh dấu mốc 70 năm nạn đói năm Ất Dậu, một sự kiện mà người dân Việt Nam khó có thể nào quên. Ông có thể chia sẻ cảm xúc của mình về sự kiện này?

Tiến sĩ Nguyễn Đỗ Anh Tuấn: Tôi không được trải qua những tháng năm gian khó ấy nhưng đã được nghe ông bà, bố mẹ kể lại và thông tin từ sách, báo, lịch sử. Đó là thời điểm đầy khó khăn của cả dân tộc. Tuy nhiên đến nay, mọi thứ đã thay đổi hoàn toàn vì chúng ta đã đạt được nhiều thành tựu về xóa đói, giảm nghèo, được quốc tế đánh giá cao như tôi đã nói ở trên và còn là một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.

PV: Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã phát động khởi động xây dựng Chương trình hành động quốc gia "Không còn nạn đói" (Zero Hunger) ở Việt Nam. Đây là một sáng kiến do Tổng thư ký Liên hợp quốc Ban Ki-moon đưa ra tại Hội nghị Phát triển bền vững Rio+20 vào tháng 6-2012. Theo ông, sự kiện này có ý nghĩa như thế nào đối với công tác xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam?

Tiến sĩ Nguyễn Đỗ Anh Tuấn: Sự kiện này có vai trò rất lớn đối với công tác xóa đói, giảm nghèo ở nước ta, đặc biệt là nhóm hộ dân cực nghèo. Việc tham gia Chương trình "Không còn nạn đói" thể hiện nỗ lực lớn của Chính phủ Việt Nam nhằm thực hiện Mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ (MDG) do Liên hợp quốc phát động. Không chỉ thế, còn thể hiện trách nhiệm của Việt Nam tích cực hưởng ứng các hoạt động của Liên hợp quốc. Tham gia sáng kiến này sẽ giúp chúng ta làm tốt hơn công tác xóa đói, giảm nghèo, bảo đảm an ninh lương và an ninh dinh dưỡng ở các vùng nông thôn, nhất là những vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số.

PV: Xin cảm ơn ông!