QĐND - Đứng chân trên địa bàn biên giới, những nơi có tỷ lệ hộ nghèo cao, trình độ dân trí thấp, phong tục tập quán lạc hậu... thì việc tăng cường trí thức trẻ tình nguyện (TTTTN) đến các khu kinh tế quốc phòng (KT-QP) đã tạo “cú hích” trong cải thiện đời sống vật chất, văn hóa tinh thần cho đồng bào nơi đây, góp phần nâng cao dân trí, phát triển kinh tế-xã hội vùng dự án.

Tạo diện mạo và sức sống mới        

Điểm qua một số khu KT-QP mà các Đoàn KT-QP Quân khu 4 đang đảm nhiệm như: Khu KT-QP Mường Lát gồm 5 xã: Pù Nhi, Tam Chung, Tén Tằn, Quang Chiểu, Mường Chanh (huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa); Khu KT-QP A So, gồm các xã: A Roàng, A Đớt, Hương Phong, Hương Lâm, Đông Sơn (phía nam huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên-Huế); Khu KT-QP Kỳ Sơn - Quế Phong gồm 8 xã: Nậm Càn, Na Ngoi, Mường Típ, Mường Ải (huyện Kỳ Sơn), Tri Lễ, Nậm Giải, Thông Thụ, Hạnh Dịch (huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An) do các Đoàn KT-QP  4, 5, 92 đảm trách mới thấy hết những gian lao, công sức mà cán bộ, chiến sĩ, TTTTN các đoàn KT-QP “tạo lập” nên cuộc sống mới cho đồng bào các dân tộc ở vùng biên giới xa xôi này. 100% xã mà các đoàn KT-QP đứng chân đều là những địa bàn biên giới vùng sâu, vùng xa; tỷ lệ hộ nghèo cao; an ninh chính trị (ANCT), trật tự an toàn xã hội (TTATXH) phức tạp, có bản vẫn “trắng” đảng viên… Khi các khu KT-QP ra đời, thu hút TTTTN lên công tác đã mang đến diện mạo mới nơi vùng biên giới, tạo thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân... Đại tá Nguyễn Huy Hoàng, Bí thư Đảng ủy Đoàn KT-QP 4 kể về cuộc “tạo dựng” lại vùng đất nghèo biên giới phía Tây Kỳ Sơn (tỉnh Nghệ An), bên ngọn Pu Xai Lai Leng hiểm trở, cao 2.711m, giáp với 3 tỉnh Xiêng Khoảng, Bôli khăm xay, Hủa Phăn của nước bạn Lào thành một điểm sáng dân cư mới của Đoàn KT-QP 4: "Khi Đoàn KT-QP 4 lên nhận nhiệm vụ, tỷ lệ hộ đói nghèo khu vực biên giới này chiếm trên 89%. Do tập quán du canh, du cư, đốt nương rẫy bao năm của đồng bào Mông đã khiến vùng đất này trở nên hoang tàn. Độ che phủ của rừng tự nhiên chỉ còn chưa đến 35%...Vậy mà sau hơn 10 năm (từ 2002 đến nay), khu KT-QP trên lưng dãy Pu Xai Lai Leng đã trở thành một “điểm sáng” về đời sống mới. Hiện nay, Khu KT-QP Kỳ Sơn, Quế Phong còn có những “sản vật” riêng của mình như: Chè shan tuyết, miến dong... điều mà trước đây khu vực biên giới này chưa bao giờ có".

Trí thức trẻ Đoàn KT-QP 4 đang thu hái chè Shan tuyết ở Kỳ Sơn.

Để có được diện mạo mới như các Khu KT-QP Kỳ Sơn-Quế Phong, A So, Mường Lát... hôm nay không thể không kể đến sự giúp sức của các TTTTN, những thanh niên với bầu nhiệt huyết, sự đam mê khát khao tuổi trẻ muốn lên vùng cao cống hiến kiến thức vừa học được. Theo Đại tá Nguyễn Văn Duy, Phó phòng Kinh tế Sự nghiệp (Cục Kinh tế - Bộ Quốc phòng): Do đặc thù địa bàn mà các đoàn KT-QP đứng chân đều ở khu vực biên giới, xa xôi; những nơi có tỷ lệ hộ nghèo cao nhất cả nước, hạ tầng thấp kém, phương thức sản xuất còn bất cập, đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn với những hủ tục lạc hậu, trình độ năng lực của cán bộ cơ sở còn yếu so với yêu cầu đặt ra, lại thiếu những cán bộ khoa học kỹ thuật…nên khi có Dự án “Tăng cường TTTTN đến công tác tại các khu KT-QP giai đoạn 2010-2020 (theo Quyết định số 174 năm 2010 của Thủ tướng Chính phủ), TTTTN đã được các đoàn KT-QP sử dụng như những chuyên gia đến  hướng dẫn giúp đỡ bà con. Những TTTTN đã thực sự là cầu nối giữa tri thức xã hội với thực tế cơ sở; góp phần làm chuyển biến nhận thức của người dân trong phát huy tiềm năng, lợi thế sẵn có để xây dựng quê hương, bản làng giàu đẹp, góp phần quan trọng vào việc hoàn thành nhiệm vụ chung của các đoàn KT-QP trong thực hiện các nhiệm vụ nơi biên giới và khu vực trọng yếu. Các TTTTN còn hướng dẫn bà con thực hiện hiệu quả nhiều chương trình dự án trên địa bàn như: Chương trình 135, Chương trình dự án theo Nghị quyết 30a, Nghị quyết 80 của Chính phủ. 

Mục tiêu "5 xóa"

Các y, bác sĩ  Đoàn KT-QP 5 cấp phát và hướng dẫn cách sử dụng thuốc cho bà con dân bản.

Hiệu quả mà các đoàn KT-QP mang lại thời gian qua là rất lớn, nó góp phần không nhỏ trong việc thay đổi diện mạo đời sống của nhiều vùng biên giới. Các đoàn KT-QP đã phối hợp với địa phương thực hiện hiệu quả chương trình ổn định quy hoạch, sắp xếp lại điểm dân cư, xây dựng bản làng văn hóa, mô hình nuôi trồng thủy sản, chăn nuôi gia súc; phát triển kinh tế trong vùng dự án; đầu tư đồng bộ hệ thống "đường, trường, trạm", nhà văn hóa, viễn thông, công trình thủy lợi; lồng ghép các dự án với chương trình mục tiêu quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Thông qua các mô hình hỗ trợ cây, con giống, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật…các đoàn KT-QP cũng đã giúp bà con đồng bào các dân tộc vùng dự án KT-QP nâng cao đời sống vật chất, văn hóa tinh thần...Tuy nhiên, để các đoàn KT-QP thực sự là điểm sáng thu hút nguồn lực, nhân lực lên công tác thì việc nâng cao tiềm lực cho đoàn KT-QP là rất quan trọng. Thực tế hiện nay, việc thiếu các chuyên gia kỹ thuật cây trồng, vốn, đất sản suất, trang bị kỹ thuật và dịch vụ cung ứng tiêu thụ sản phẩm... tại những khu KT-QP phần nào ảnh hưởng đến việc triển khai các dự án. Việc tăng cường TTTTN đến công tác tại đây đã bù đắp phần nào khó khăn về nhân lực, trí lực cho các đoàn KT-QP. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn có một số TTTTN chưa am hiểu về ngôn ngữ, phong tục tập quán của đồng bào làm cho hiệu quả công tác tuyên truyền, vận động bà con vùng biên giới chưa đạt được như mong muốn.

Do đó, để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của các đoàn KT-QP, ngoài phát huy sức mạnh của toàn xã hội trong tham gia phát triển kinh tế vùng dự án; lồng ghép hiệu quả các nguồn vốn đầu tư của Bộ Quốc phòng với dự án phát triển kinh tế - xã hội của các Bộ, ngành, Trung ương, địa phương…thì việc trang bị phư­ơng pháp, kỹ năng thực hành cho cán bộ, chiến sĩ, TTTTN để họ hiểu biết phong tục, tập quán, đặc thù địa phương trong thực hiện 4 cùng (cùng ăn, cùng ở, cùng làm, cùng nói tiếng đồng bào) là rất quan trọng. Chỉ như vậy, mục tiêu 5 xóa (xóa đói cái ăn, xóa đói cái mặc, xóa đói chữ, xóa đói thông tin, xóa đói thuốc chữa bệnh và nư­ớc sạch) mà các đoàn KT-QP đang triển khai mới đạt hiệu quả; góp phần hoàn thành tốt mục tiêu xây dựng và phát triển các khu KT-QP đến năm 2020, định hướng đến năm 2025 theo Quyết định  của Thủ tướng Chính phủ.

Bài và ảnh: HOÀNG GIA MINH