Việt Nam cần chủ động nhìn nhận rõ cơ hội và thách thức để có phản ứng phù hợp nhằm tận dụng cơ hội giữ quyền đánh thuế, tăng thu ngân sách, đồng thời bảo đảm chủ trương thu hút "đại bàng" tới làm tổ, đầu tư.

Thời gian thực thi tới gần

Quy tắc thuế suất tối thiểu toàn cầu là một nội dung chính trong Chương trình chống xói mòn cơ sở thuế và chuyển dịch lợi nhuận (BEPS) do Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) khởi xướng, đã được hơn 140 quốc gia, trong đó có Việt Nam đồng thuận. Theo quy tắc này, các doanh nghiệp đa quốc gia có doanh thu hợp nhất toàn cầu từ 750 triệu euro (tương đương 870 triệu USD) trong ít nhất hai năm ở giai đoạn 4 năm liền kề trước thời điểm thực hiện nghĩa vụ thuế sẽ bị áp dụng mức thuế suất tối thiểu 15% trên mức lợi nhuận. Điều này có nghĩa, khi các công ty này đi đầu tư ở nước ngoài mà nộp thuế thu nhập tại nước đầu tư dưới mức 15% thì sẽ phải nộp phần chênh lệch tại nước nơi họ có trụ sở chính.

Là một quốc gia tiếp nhận đầu tư lớn, chính sách thuế suất tối thiểu toàn cầu chắc chắn sẽ có nhiều tác động đến hoạt động đầu tư ở nước ta. Hiện Việt Nam đang thu hút, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào Việt Nam thông qua những biện pháp ưu đãi, hỗ trợ đầu tư, trong đó ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp là biện pháp quan trọng nhất. Khi thuế suất tối thiểu toàn cầu được áp dụng thì hầu hết biện pháp ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp đang áp dụng (miễn thuế, thuế suất ưu đãi dưới 15%) sẽ không còn giá trị đối với các doanh nghiệp thuộc đối tượng chịu thuế suất tối thiểu toàn cầu. Điều này dẫn đến chính sách thu hút đầu tư của Việt Nam sẽ kém hấp dẫn hơn đối với các tập đoàn, doanh nghiệp lớn.

leftcenterrightdel

Hoạt động sản xuất tại Công ty TNHH Rhythm Precision Việt Nam. Ảnh: PHẠM HÙNG 

Lấy dẫn chứng từ Hàn Quốc, ông Hong Sun, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam (KoCham) cho biết, Chính phủ Hàn Quốc dự định áp dụng chính thức quy tắc thuế suất tối thiểu toàn cầu từ tháng 1-2024. Nếu căn cứ vào những thay đổi gần đây về quy định của Chính phủ Hàn Quốc cũng như những chính sách ưu đãi về thuế doanh nghiệp hiện đang được Chính phủ Việt Nam áp dụng, từ năm 2024, các doanh nghiệp lớn của Hàn Quốc đang đầu tư tại Việt Nam sẽ phải nộp phần thuế được giảm ở Việt Nam về Hàn Quốc do các quy định về thuế suất tối thiểu toàn cầu. Nếu vậy, những nỗ lực về ưu đãi thuế mà Chính phủ Việt Nam đang thực hiện nhằm thu hút đầu tư nước ngoài sẽ bị vô hiệu hóa. 

Phân tích sâu hơn về tác động của chính sách thuế này tới Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, chính sách thuế suất tối thiểu toàn cầu sẽ được Liên minh châu Âu, Vương quốc Anh, Hàn Quốc, Nhật Bản, Malaysia... áp dụng từ năm 2024. Tác động của chính sách thuế này đến Việt Nam là cấp bách, thể hiện trên hai khía cạnh: Bảo đảm quyền đánh thuế tại Việt Nam và khả năng cạnh tranh trong việc thu hút đầu tư nước ngoài. “Vấn đề đặt ra là nếu Việt Nam không thu thêm thuế thì các doanh nghiệp thuộc đối tượng áp dụng thuế suất tối thiểu toàn cầu cũng vẫn phải nộp thuế bổ sung tại nước khác. Do đó, Việt Nam cần điều chỉnh chính sách ưu đãi, thu hút đầu tư để tương thích với thuế suất tối thiểu toàn cầu và ít tác động nhất đến các doanh nghiệp đã và đang đầu tư tại Việt Nam, bảo đảm nhất quán trong chính sách thu hút và bảo đảm đầu tư cho các nhà đầu tư đã, đang và sẽ đầu tư tại Việt Nam. Cùng với đó, trong trường hợp Việt Nam không có những hành động ngay hoặc chậm trễ trong việc triển khai thuế suất tối thiểu toàn cầu, Việt Nam sẽ bỏ lỡ cơ hội giành quyền đánh thuế ”, Thứ trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc cho hay.

Sớm có các hình thức ưu đãi, hỗ trợ đầu tư mới

Lo ngại về tác động của chính sách thuế suất tối thiểu toàn cầu, song nhiều chuyên gia cũng như các doanh nghiệp nước ngoài tại Việt Nam nhấn mạnh quan điểm phải xác định thuế tối thiểu toàn cầu là cuộc chơi toàn cầu. Việt Nam cần sớm có giải pháp ứng phó kịp thời, hiệu quả và ban hành những hình thức ưu đãi, hỗ trợ đầu tư mới. Nhìn sang Singapore thì thấy quốc gia này dự kiến sẽ thực hiện thuế bổ sung nội địa để điều chỉnh chế độ thuế doanh nghiệp nhằm đáp ứng mức thuế suất tối thiểu toàn cầu, dự kiến sẽ áp dụng từ ngày 1-1-2025. Hay Thái Lan dự kiến xây dựng hàng loạt chính sách mới để thực hiện thuế suất tối thiểu toàn cầu, gồm các chính sách về ưu đãi thuế nội địa, mức thuế tối thiểu trong nước và các quy định hỗ trợ đầu tư như hỗ trợ chi phí phát triển cơ sở hạ tầng, trợ giá điện trong năm 2023.

Gợi ý các giải pháp thích ứng với chính sách thuế mới này, ông Kim Jin Seong, Phó tổng giám đốc phụ trách tài chính Tập đoàn Samsung tại Việt Nam đề xuất, Việt Nam áp dụng thuế tối thiểu nội địa bổ sung để giữ quyền đánh thuế với các tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam. “Dựa trên thuế này, xây dựng cơ chế thu hút đầu tư mới”, ông Kim Jin Seong khuyến nghị. Còn bà Đào Thị Thu Huyền, Phó tổng giám đốc Canon Việt Nam kiến nghị, Chính phủ Việt Nam nên duy trì các chính sách ưu đãi đầu tư như hiện tại, song cần bổ sung thêm những hỗ trợ về chi phí cho các doanh nghiệp chịu tác động bởi thuế tối thiểu toàn cầu để các doanh nghiệp có thể duy trì tính cạnh tranh.

leftcenterrightdel
Hoạt động sản xuất tại nhà máy sản xuất lốp ô tô, Công ty TNHH Sailun Việt Nam (tỉnh Tây Ninh).  Ảnh: HỒNG ĐẠT 

Đáng chú ý, ông Nguyễn Hải Minh, Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) nhấn mạnh, các doanh nghiệp châu Âu không quá lo ngại về thuế suất tối thiểu toàn cầu nhưng hơn 50% doanh nghiệp đề xuất Việt Nam đơn giản hóa thủ tục hành chính. Đồng thời, nếu Chính phủ Việt Nam có hỗ trợ thì nên đầu tư vào cơ sở hạ tầng, năng lượng xanh. Đây sẽ là lợi thế cạnh tranh. Đồng tình với quan điểm này, nhiều chuyên gia cũng cho rằng Việt Nam cần thay đổi chính sách thu hút đầu tư theo hướng tập trung vào nâng cao năng lực cạnh tranh từ các yếu tố như: Môi trường kinh doanh, nguồn lao động, cơ sở hạ tầng... vốn là những yếu tố cơ bản khi đưa ra các quyết định đầu tư kinh doanh thay vì hướng tới ưu đãi về thuế. Đồng thời có kế hoạch truyền thông về các chính sách này; tập huấn cho cán bộ và các doanh nghiệp nắm bắt, thực hiện đúng những điều chỉnh về quy định pháp lý. “Chính thuế suất tối thiểu toàn cầu sẽ tạo ra áp lực mới, yêu cầu mới về cải cách mạnh mẽ môi trường đầu tư kinh doanh. Do đó, Việt Nam cần tăng cường thu hút đầu tư bằng môi trường kinh doanh thuận lợi; giảm gánh nặng về chi phí thủ tục hành chính, tuân thủ pháp luật để tạo môi trường đầu tư kinh doanh hấp dẫn”-ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đề xuất.

Chính sách nhất quán của Việt Nam trong suốt hơn 35 năm mở cửa, thu hút đầu tư nước ngoài là tạo môi trường đầu tư kinh doanh thông thoáng, thuận lợi. Thứ trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc cho hay, doanh nghiệp FDI đầu tư, đóng góp phát triển kinh tế tại Việt Nam và Việt Nam có trách nhiệm tạo môi trường đầu tư có hiệu quả. Hiện nay, các bộ, ngành có liên quan đang khẩn trương nghiên cứu, báo cáo Thủ tướng đề xuất các giải pháp của Việt Nam nhằm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước và nhà đầu tư; khuyến khích các nhà đầu tư duy trì, mở rộng hoạt động đầu tư tại Việt Nam; tiếp tục thu hút được các dự án đầu tư trọng điểm phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế-xã hội của đất nước trong giai đoạn mới.

Chia sẻ về một số giải pháp cụ thể, ông Đặng Ngọc Minh, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thuế thông tin, trước mắt, cơ quan thuế dự kiến sẽ đưa mức thuế thu nhập doanh nghiệp tối thiểu 15% đối với các doanh nghiệp và các tập đoàn chịu ảnh hưởng của thuế suất tối thiểu toàn cầu. Tiếp theo là ban hành các quy định, quy chế về khấu trừ thuế tại nguồn tại Việt Nam. Về trung hạn, kiến nghị sửa đổi các ưu đãi thuế bảo vệ nguồn thu trong nước, ban hành ưu đãi thuế theo hướng hỗ trợ các chi phí đầu tư, đào tạo lao động; hỗ trợ cho tăng trưởng xanh và bảo vệ môi trường...

VŨ DUNG