Tái cơ cấu hệ thống ngân hàng: Quyết liệt cán đích

QĐND – Ngày 5-3, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã ban hành Quyết định mua toàn bộ cổ phần và chuyển đổi Ngân hàng TMCP Xây dựng Việt Nam thành Ngân hàng thương mại TNHH MTV Xây dựng Việt Nam, đồng thời yêu cầu Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (VCB) tham gia quản trị, điều hành ngân hàng mới được chuyển đổi này. Đây là bước đột phá mới trong việc cơ cấu lại hệ thống tín dụng theo Đề án 254 và đề án này sẽ cán đích vào cuối năm nay...

3 lần tái cơ cấu

Cách đây 3 năm, ngày 1-3-2012, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 254/QĐ-TTg phê duyệt đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011-2015 (gọi tắt là Đề án 254). Tuy nhiên, đây không phải là lần đầu chúng ta tiến hành tái cơ cấu ngân hàng mà trong 15 năm qua, hệ thống các tổ chức tín dụng Việt Nam đã 3 lần tái cơ cấu, lần nào cũng thành công nhưng  đều phải chịu những mất mát, hy sinh nhất định. Lần thứ nhất sau cuộc khủng hoảng tài chính châu Á (1998-2003). Lần thứ hai (từ 2005 đến 2008) gắn với giai đoạn Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Thực hiện Đề án 254 là lần tái cơ cấu hệ thống ngân hàng thứ ba của Việt Nam.

Bối cảnh của tái cơ cấu lần thứ ba là ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính, suy thoái kinh tế toàn cầu năm 2008-2009 lan rộng. Nhiều ngân hàng Mỹ có lịch sử hàng trăm năm hoạt động cũng sụp đổ. Trong nước, hậu quả của một thời kỳ phát triển “bong bóng” bất động sản, chứng khoán và tín dụng những năm 2005-2007 để lại, đã dồn tích lên vai các ngân hàng thương mại mà biểu hiện rõ nét là rủi ro tín dụng tiềm ẩn cao, nợ xấu liên quan đến bất động sản tăng nhanh. Tình trạng sở hữu chéo, đầu tư chéo, thành lập công ty “sân sau”, cho vay vượt quá khả năng nguồn vốn cả về khối lượng và cơ cấu thời hạn đã tới mức báo động. Trước tình hình đó, ngay từ cuối năm 2011, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Văn Bình, sau khi nhậm chức đã đặt ngay nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách xuyên suốt của toàn ngành phải tập trung tái cơ cấu toàn diện lại hệ thống các ngân hàng thương mại, kể cả các tổ chức tín dụng nhỏ, đồng thời thiết lập một trật tự kỷ cương trong quản lý và điều hành thị trường tiền tệ.

Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội (MB) là một trong số các ngân hàng đã thành công trong tái cấu trúc. Trong ảnh: Khai trương Hội sở 2 của MB tại TP Hồ Chí Minh. Ảnh: Thủy Hương

Thành công đáng khích lệ

Yêu cầu của Chính phủ đặt ra trong quá trình tái cơ cấu hệ thống ngân hàng là phải bảo đảm không được đổ vỡ, đồng thời bảo đảm sự ổn định để phát triển, vì thế, Ngân hàng Nhà nước đã lựa chọn các giải pháp khôn ngoan để hạn chế thấp nhất những tổn thất, nhất là những nguồn lực của Nhà nước và quyền lợi của người dân. Ví dụ như không dùng nguồn tiền ngân sách để xử lý nợ xấu như một số nước đã làm, mà yêu cầu các ngân hàng thương mại phải tự giải quyết nợ xấu chính bằng việc trích lập dự phòng rủi ro. Ngân hàng Nhà nước cũng yêu cầu các ngân hàng phải tự tái cơ cấu…

Sau hơn 3 năm thực hiện tái cơ cấu theo Đề án 254, đến thời điểm này, hệ thống ngân hàng Việt Nam đã đạt được nhiều thành công. Thanh khoản của các ngân hàng thương mại được củng cố, tạo lòng tin đối với người gửi tiền. Việc xử lý nợ xấu đã có dấu hiệu khả quan. Việc xử lý sở hữu chéo, lũng đoạn cũng đã có những tiến bộ đáng khích lệ. Đến nay, đại đa số các ngân hàng thương mại đã áp dụng được chuẩn mực quản trị, quản lý rủi ro, chuẩn mực kế toán và báo cáo tài chính, chỉ tiêu an toàn hệ thống tiệm cận với thông lệ quốc tế. Phát biểu trước Quốc hội, đại biểu Huỳnh Văn Tiếp (Cần Thơ) khẳng định: “Việc tái cơ cấu hệ thống ngân hàng thời gian qua được triển khai quyết liệt, đúng lộ trình và là điểm sáng trong tái cơ cấu tổng thể nền kinh tế. Nhờ các biện pháp cơ cấu lại tổ chức tín dụng cùng với điều hành linh hoạt chính sách tiền tệ, tăng cường quản lý thị trường tiền tệ, an toàn của hệ thống tín dụng được bảo đảm, nguy cơ gây đổ vỡ, mất an toàn hệ thống đã được đẩy lùi. Khả năng chi trả của tổng tín dụng được cải thiện, tài sản của Nhà nước và tiền gửi của nhân dân được an toàn”.

Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều chuyên gia kinh tế, vẫn còn nhiều thách thức đối với hệ thống ngân hàng, đặc biệt là việc xử lý nợ xấu vẫn đang nan giải…

Đến giai đoạn quyết liệt

Tại buổi gặp mặt báo chí đầu Xuân Ất Mùi 2015, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Văn Bình đã khẳng định: 2015 là năm cuối cùng của giai đoạn tái cấu trúc ngân hàng theo Đề án 254. Nhiệm vụ của ngành đặt ra trong giai đoạn này là hoàn thiện và kết thúc những việc còn dang dở từ những năm trước để lại, hoàn tất cải cách hệ thống ngân hàng trong giai đoạn 2011-2015. “Chắc chắn khối lượng công việc phải làm của hệ thống ngân hàng trong năm nay là hết sức lớn”-Thống đốc đánh giá.

Ngay từ đầu năm mới Ất Mùi, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Quyết định số 249/QĐ-NHNN mua  bắt buộc toàn bộ (100%) cổ phần của Ngân hàng TMCP Xây dựng Việt Nam với giá 0 đồng/1 cổ phần, chấm dứt toàn bộ quyền, lợi ích và tư cách cổ đông của các cổ đông hiện hữu của Ngân hàng TMCP Xây dựng Việt Nam. Đồng thời chuyển đổi Ngân hàng TMCP Xây dựng Việt Nam thành công ty TNHH MTV do Nhà nước làm chủ sở hữu, với tên tiếng Việt là Ngân hàng thương mại TNHH MTV Xây dựng Việt Nam; tên viết tắt tiếng Việt là Ngân hàng Xây dựng; hình thức pháp lý là Công ty TNHH MTV do Nhà nước làm chủ sở hữu; vốn điều lệ của ngân hàng này là 3000 tỷ đồng. Quyết định nêu rõ, Ngân hàng thương mại TNHH MTV Xây dựng Việt Nam có trách nhiệm kế thừa toàn bộ quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của Ngân hàng TMCP Xây dựng Việt Nam; sửa đổi, bổ sung điều lệ phù hợp với quy định của pháp luật; điều chỉnh cơ cấu, tổ chức bảo đảm phù hợp với Luật Các tổ chức tín dụng và các quy định của pháp luật có liên quan; đăng ký doanh nghiệp và đăng ký lại quyền sở hữu tài sản đối với Ngân hàng thương mại TNHH MTV Xây dựng Việt Nam theo quy định của pháp luật; thực hiện các điều chỉnh, thay đổi khác cho phù hợp với các quy định pháp luật có liên quan

Cùng trong ngày 5-3, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Quyết định số 251/QĐ-NHNN về việc yêu cầu Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (VCB) tham gia quản trị, điều hành Ngân hàng thương mại TNHH MTV Xây dựng Việt Nam. Theo đó, VCB thực hiện các trách nhiệm của tổ chức tín dụng được yêu cầu tham gia quản trị điều hành theo quy định tại Điều 11 Quyết định số 48/2013/QĐ-TTg ngày 1-8-2013 của Thủ tướng Chính phủ về việc góp vốn, mua cổ phần bắt buộc của tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt và các chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước trong quá trình tham gia quản trị, điều hành Ngân hàng thương mại TNHH MTV Xây dựng Việt Nam.

Tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 2-2015 vào chiều ngày 2-3, trả lời câu hỏi của các nhà báo về tái cơ cấu ngân hàng, Phó thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết, trong giai đoạn đầu tiên thực hiện Đề án 254, Ngân hàng Nhà nước đã đánh giá và thực hiện tái cơ cấu các ngân hàng thương mại yếu kém, đó là các “mắt xích” có thể gây đổ vỡ hệ thống. Đến năm 2015, Ngân hàng Nhà nước sẽ thực hiện theo đúng các giải pháp đã đề ra tại Đề án tái cơ cấu các tổ chức tín dụng theo Quyết định 254/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Trong đó, sẽ tái cơ cấu toàn diện các ngân hàng với mục tiêu các ngân hàng hoạt động chưa tốt sẽ trở nên tốt và các ngân hàng tốt rồi sẽ tốt hơn nữa. Phó thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết thêm, năm 2015, những ngân hàng nằm trong diện tái cơ cấu đều phải thực hiện theo lộ trình. Bản thân các ngân hàng trong diện tái cơ cấu, mua bán sáp nhập phải làm việc với nhau và có đề án trình Ngân hàng Nhà nước xem xét, phê duyệt.

Như vậy từ nay đến cuối năm 2015 sẽ là giai đoạn tái cấu trúc ngân hàng quyết liệt để cán đích theo Đề án 254.

ĐỖ PHÚ THỌ