QĐND - Tín dụng có vị trí đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế. Tái cấu trúc các tổ chức tín dụng (TCTD) được coi là "xương sống" để cứu ngân hàng, doanh nghiệp và cả nền kinh tế. Sau 3 năm triển khai quyết liệt Đề án cơ cấu lại hệ thống các TCTD giai đoạn 2011-2015, đến nay việc tái cơ cấu đã thu được một số kết quả tích cực. Tuy nhiên, nhiệm vụ tái cơ cấu các TCTD năm 2015 vẫn còn rất nặng nề, dự báo sẽ còn gian nan, vất vả…

Điểm sáng nhất trong tái cơ cấu kinh tế

Đề án 254 (Quyết định số 254/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Cơ cấu lại hệ thống các TCTD giai đoạn 2011 - 2015) được xem là một trong những đột phá mạnh nhất trong nền kinh tế Việt Nam giai đoạn 2011-2015. Sau 3 năm thực hiện đề án này, tái cấu trúc các TCTD hiện đang được Quốc hội và Chính phủ đánh giá đây là một trong những điểm sáng nhất trong bức tranh tái cấu trúc kinh tế Việt Nam.

 Ngay sau khi được Thủ tướng phê duyệt, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã ban hành ngay Kế hoạch hành động của ngành triển khai thực hiện Đề án và tổ chức triển khai các giải pháp như đánh giá, xác định thực trạng hoạt động, chất lượng tài sản và nợ xấu của các TCTD để phân loại, xác định các tổ chức tín dụng yếu kém. Theo đó, ưu tiên nguồn lực, bảo đảm cơ cấu lại, xử lý những yếu kém, tồn tại nhưng vẫn giữ vững sự ổn định, an toàn của hệ thống.

Ngân hàng TMCP Quân đội (MB) đã thành công bước đầu trong việc tái cơ cấu. Ảnh: Thái Sơn

Thực hiện đề án, NHNN đã kiểm soát được tình hình của các ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) yếu kém. Trong số 9 NHTMCP yếu kém được xác định từ năm 2012, đến nay NHNN đã phê duyệt 8 phương án cơ cấu lại (1 ngân hàng đang trong quá trình đàm phán giai đoạn cuối cùng với một ngân hàng nước ngoài). Một số NHTMCP yếu kém xác định trong năm 2013 đang được NHNN áp dụng các biện pháp giám sát chặt chẽ và chỉ đạo xây dựng phương án tái cơ cấu. Cho đến nay, tất cả các phương án cơ cấu lại NHTMCP yếu kém, kể cả sáp nhập, hợp nhất, đều được tiến hành trên nguyên tắc tự nguyện. NHNN chưa phải áp dụng biện pháp can thiệp bắt buộc đối với trường hợp nào theo quy định của pháp luật. Sau khi sáp nhập, hợp nhất hoặc phương án cơ cấu lại được NHNN chấp thuận, các ngân hàng đã và đang tích cực triển khai các giải pháp cơ cấu lại toàn diện về tài chính, hoạt động, quản trị và khắc phục các sai phạm dưới sự giám sát của NHNN. Hầu hết các ngân hàng yếu kém được cơ cấu lại theo các phương án được duyệt đều hoạt động ổn định và cải thiện hơn so với thời điểm bắt đầu thực hiện cơ cấu lại.

Các ngân hàng thương mại nhà nước đã xây dựng và trình NHNN để phê duyệt phương án cơ cấu lại phù hợp với thực trạng hoạt động của từng ngân hàng. Đến nay đã hoàn thành cổ phần hóa 4 ngân hàng thương mại nhà nước, trong đó 3 ngân hàng đã niêm yết cổ phiếu trên thị trường chứng khoán và có sự tham gia của nhà đầu tư chiến lược (Vietcombank, BIDV và VietinBank). Agribank chưa được cổ phần hóa nhưng NHNN đã phối hợp với các bộ liên quan xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt phương án cơ cấu lại gắn với xử lý những sai phạm, yếu kém phát hiện qua thanh tra và tái cơ cấu của các công ty con. Agribank cũng đã  triển khai cơ cấu lại tổ chức bộ máy, mạng lưới và nhân lực, xử lý nợ xấu, điều chỉnh lại hoạt động đầu tư.

Đối với các công ty tài chính và cho thuê tài chính, NHNN đã có văn bản chỉ đạo các TCTD phi ngân hàng xây dựng và trình NHNN phương án tái cơ cấu, đồng thời, đề nghị các tập đoàn, tổng công ty nhà nước là chủ sở hữu thực hiện tái cơ cấu các TCTD này. Hiện nay, đa số các TCTD phi ngân hàng đã trình hoặc đang hoàn thiện phương án để trình NHNN theo hướng thoái vốn, bán lại, sáp nhập, hợp nhất hoặc tự củng cố, chấn chỉnh. Một số TCTD phi ngân hàng quá yếu kém, chi phí tái cơ cấu quá lớn so với lợi ích đem lại từ việc duy trì hoạt động cũng được xem xét xử lý thông qua giải thể, phá sản.

Theo TS Nguyễn Hữu Nghĩa, Chánh thanh tra cơ quan Thanh tra giám sát NHNN, thực hiện Đề án 254, đến nay, toàn hệ thống đã giảm 7 TCTD, 2 chi nhánh ngân hàng liên doanh, 4 chi nhánh ngân hàng nước ngoài, 5 quỹ tín dụng nhân dân thông qua sáp nhập, hợp nhất, thu hồi giấy phép; 3 chi nhánh ngân hàng nước ngoài đã được chuyển đổi hình thức hoạt động.

Quyết liệt trong năm 2015

Tiếp tục đẩy mạnh tái cơ cấu TCTD và xử lý nợ xấu là những nội dung quan trọng được đề ra tại Nghị quyết 01/NQ-CP ngày 3-1-2015 của Chính phủ về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu chỉ đạo điều hành thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội và dự toán ngân sách Nhà nước năm 2015.

Tại nghị quyết này, Chính phủ đã yêu cầu NHNN Việt Nam chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan, địa phương đẩy nhanh tiến độ xử lý nợ xấu, phấn đấu đến cuối năm 2015 đưa tỷ lệ nợ xấu dưới 3% gắn với cơ cấu lại các TCTD theo hướng hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho thị trường mua, bán, xử lý nợ, tài sản bảo đảm, trách nhiệm của người đi vay và quyền hạn của chủ nợ; khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia mua, bán nợ xấu. Đồng thời, tăng cường tiềm lực tài chính, nâng cao năng lực, phát huy vai trò của Công ty TNHH MTV Quản lý tài sản của các TCTD Việt Nam (VAMC), trong đó thực hiện việc mua bán nợ theo cơ chế thị trường; tăng cường thanh tra, giám sát về nợ xấu, chất lượng tín dụng và việc thực hiện quy định pháp luật về phân loại nợ, trích lập dự phòng rủi ro. Chính phủ cũng yêu cầu tiếp tục đẩy mạnh cơ cấu lại hệ thống các TCTD theo hướng: Nâng cao năng lực quản trị, điều hành, quản trị rủi ro, hệ thống kiểm toán, kiểm soát nội bộ đi đôi với tiếp tục hiện đại hóa công nghệ ngân hàng; ban hành các chuẩn mực về hoạt động ngân hàng phù hợp với thông lệ quốc tế. Tạo điều kiện thúc đẩy nhanh các phương án sáp nhập, hợp nhất, mua lại các TCTD trên cơ sở tự nguyện theo đúng quy định của pháp luật; tiếp tục đẩy mạnh xử lý có hiệu quả tình trạng sở hữu chéo.

Mới đây, tại buổi tọa đàm trực tuyến “Làm ăn gì năm 2015”, Phó thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết: Năm 2015, NHNN tiếp tục thực hiện các biện pháp quyết liệt tái cơ cấu các TCTD theo Đề án 254, trong đó có định hướng tái cơ cấu các ngân hàng thương mại để trở thành các ngân hàng vươn ra tầm khu vực. Việc xử lý các ngân hàng yếu kém được ngành ngân hàng chủ yếu dựa vào nguồn lực trong nước để cơ cấu lại các TCTD. Có 3 hướng xử lý:

Thứ nhất, ưu tiên và tạo điều kiện cho các TCTD tự chấn chỉnh, khắc phục những tồn tại yếu kém và huy động nguồn lực tài chính của cổ đông và từ bên ngoài; khuyến khích sáp nhập hợp nhất trên cơ sở tự nguyện theo đúng quy định của pháp luật.

Thứ hai, trong trường hợp TCTD tái cơ cấu không thành công thì NHNN sẽ áp dụng các biện pháp mạnh theo quy định của pháp luật là bảo đảm an toàn của hệ thống, loại bỏ ngân hàng yếu kém ra khỏi hệ thống.

Thứ ba, trong quá trình tái cơ cấu, Chính phủ và NHNN khuyến khích sự tham gia của ngân hàng nước ngoài, đặc biệt là tham gia vào các ngân hàng yếu kém để có thể giúp các ngân hàng cơ cấu lại hoạt động.

Theo TS Trần Du Lịch, thành viên Hội đồng tư vấn Chính sách tài chính tiền tệ Quốc gia, Phó trưởng đoàn đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh, thời điểm này NHNN có thể thực hiện mạnh tay đối với các ngân hàng yếu kém mà không sợ đổ vỡ vì nền tảng, thực lực hệ thống ngân hàng đang khá vững chắc. Tất nhiên, còn tùy nhiều yếu tố nữa, nhưng đây là thời điểm tốt để NHNN thực hiện quyết liệt tái cơ cấu.

Trước đó, trả lời phỏng vấn Báo Quân đội nhân dân, Phó thống đốc NHNN Đào Minh Tú đã khẳng định: NHNN đã đề xuất những nội dung phải tái cơ cấu với lộ trình và các giải pháp khôn ngoan để hạn chế thấp nhất những tổn thất. Tuy nhiên, việc tái cơ cấu này vô cùng gian nan,  không chấp nhận những tổn thất về mặt tài chính thì cũng phải chấp nhận về mặt thời gian, cũng có nghĩa là phải từng bước cơ cấu lại, với phương châm ổn định, chắc chắn và hiệu quả.

Theo Thống đốc NHNN Nguyễn Văn Bình, một trong những nhiệm vụ trọng tâm của NHNN trong năm 2015 là sẽ tiếp tục tái cơ cấu một số TCTD, trong đó sẽ xử lý từ 6 đến 7 ngân hàng thông qua hình thức sáp nhập.

PHÚ QUÝ