Phóng viên Báo Quân đội nhân dân có cuộc trao đổi với Thứ trưởng thường trực Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Hà Công Tuấn về các giải pháp tái cơ cấu giúp lĩnh vực chế biến, xuất khẩu đồ gỗ và lâm sản vượt qua khó khăn, tiếp tục phát triển. 

Phóng viên (PV): Thưa ông, dịch Covid-19 đã tác động thế nào tới lĩnh vực chế biến, xuất khẩu đồ gỗ?

Thứ trưởng Hà Công Tuấn: Do dịch Covid-19, thị trường xuất khẩu đồ gỗ của nước ta đến tháng 4 này có khoảng 80% các đơn hàng bị tạm dừng, chưa tìm được đơn hàng mới. Các thị trường lớn, như: Hoa Kỳ (chiếm 51% KNXK đồ gỗ), EU (chiếm khoảng 9%) đều đã đóng băng; Nhật Bản (chiếm 12%), Hàn Quốc (chiếm 7-8%) chỉ còn những đơn hàng lác đác. Trung Quốc chiếm 10% KNXK (90% là dăm gỗ), giờ mới bắt đầu được phục hồi nhưng cũng cần thời gian nữa mới có thể bình thường.

Đối với thị trường trong nước, các làng nghề truyền thống có 70-80% không tiêu thụ được sản phẩm, phải tạm dừng hoạt động sản xuất. Sản phẩm chế biến cao cấp cho các công trình lớn (khách sạn, công sở) cũng giảm 90% doanh thu so với cùng kỳ năm ngoái.

Ảnh hưởng của dịch Covid-19 khiến nhiều doanh nghiệp sản xuất, chế biến đồ gỗ lao đao. Trong ảnh: Chế biến gỗ ở Công ty TNHH Scansia Pacific quận Bình Tân, TP Hồ Chí Minh. Ảnh: DIỆP ANH.

Trong quý I-2020, nguyên liệu gỗ nhập khẩu giảm, đặc biệt phụ kiện, phụ liệu cũng giảm 70-80%. Hiện sản xuất chủ yếu lấy từ nguồn dự trữ từ thời gian trước. Do không có đơn hàng nên các doanh nghiệp chế biến gỗ buộc phải tạm dừng sản xuất và cho lao động nghỉ việc. Đã có nhiều doanh nghiệp cho nghỉ 40-80% số lao động (hoặc giãn thời gian làm việc). Hiện chỉ có 7% doanh nghiệp vẫn hoạt động bình thường còn lại hơn 90% doanh nghiệp phải tạm dừng hoặc luân chuyển một bộ phận lao động. Qua khảo sát bước đầu ở 130 doanh nghiệp thì bình quân mỗi doanh nghiệp trong quý I-2020 thiệt hại 25 tỷ đồng, tổng thiệt hại của ngành là 3.000-5.000 tỷ đồng. Doanh nghiệp chịu áp lực trả nợ ngân hàng, xin giãn, hoãn thuế, tiền thuê đất, bảo hiểm xã hội. Sản xuất, tiêu thụ đình trệ, ảnh hưởng đến cả những người trồng rừng vì gỗ không có người mua. 

PV: Trước tình hình đó, Bộ NN&PTNT đã có giải pháp gì để hỗ trợ lĩnh vực chế biến đồ gỗ trong giai đoạn khó khăn, thưa ông?

Thứ trưởng Hà Công Tuấn: Bộ NN&PTNT cũng như các bộ, ngành đã theo dõi sát tình hình nhằm thực hiện hiệu quả mục tiêu mà Chính phủ xác định là vừa chống dịch, vừa bảo đảm duy trì sản xuất. Bộ NN&PTNT đã có văn bản gửi Chính phủ và các bộ, ngành liên quan đề xuất các chính sách hỗ trợ ngành công nghiệp chế biến gỗ trong giai đoạn khó khăn này. Đồng thời, Bộ NN&PTNT cũng giao Tổng cục Lâm nghiệp làm việc với các hiệp hội, làng nghề, ngay sau khi nới lỏng giãn cách, hết dịch thì phải khôi phục sản xuất ngay, nếu kéo dài tình trạng tạm ngừng như hiện nay sẽ dẫn đến đình trệ.

PV: Theo ông, các doanh nghiệp ngành gỗ cần làm gì để vượt qua khó khăn?

Thứ trưởng Hà Công Tuấn: Chính phủ đã ban hành Nghị định số 41/2020/NĐ-CP đồng ý cho các doanh nghiệp, NLĐ nói chung và trong lĩnh vực chế biến gỗ nói riêng chậm nộp 5 tháng các loại thuế (thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân); chậm nộp 5 tháng với tiền thuê đất đợt 1. Riêng gói này, đã tạm đình hoãn 180.000 tỷ đồng. Đồng thời, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành cùng đưa ra hàng loạt chính sách để hỗ trợ doanh nghiệp và NLĐ. Tuy nhiên, doanh nghiệp cần chủ động tìm các giải pháp vượt qua khó khăn. Khi thị trường chủ chốt khó khăn thì tìm thị trường khác và tận dụng thị trường nội địa. Hàng hóa phục vụ thị trường nội địa sẽ giúp duy trì sản xuất. Doanh nghiệp gỗ cũng nên học tập doanh nghiệp lĩnh vực khác là chuyển sang bán hàng trực tuyến. Doanh nghiệp phải gắn bó với NLĐ, đồng hành, chia sẻ khó khăn, khi hết dịch họ sẵn sàng trở lại làm việc.

PV: Ông vừa nhắc đến những khó khăn của người trồng rừng, đề nghị cho biết cụ thể hơn?

Thứ trưởng Hà Công Tuấn: Hiện nhiều người trồng rừng bị ảnh hưởng do chưa bán được nguyên liệu gỗ. Một số diện tích rừng trồng đến thời kỳ khai thác nhưng do doanh nghiệp tạm dừng sản xuất nên họ không thu mua. Ước tính hiện có khoảng hơn 1 triệu mét khối gỗ chưa bán được. Tuy nhiên, ảnh hưởng này đối với người trồng rừng cũng chỉ trong ngắn hạn. Việc gỗ rừng trồng chưa tiêu thụ được sẽ khiến một số người trồng rừng gặp khó khăn trước mắt, thế nhưng ít bị thiệt hại hơn so với những loại nông sản khác. Việc chậm bán gỗ cũng là thời gian cây sẽ tiếp tục phát triển, sinh khối tăng lên, tăng khối lượng gỗ. Ngay trong tuần tới, Bộ NN&PTNT sẽ làm việc với các doanh nghiệp, hiệp hội để bàn biện pháp khôi phục sản xuất, khi đó doanh nghiệp sẽ tiếp tục mua gỗ phục vụ sản xuất, chế biến.

PV: Nhiều người cho rằng, những khó khăn hiện nay cũng là lúc để lĩnh vực chế biến đồ gỗ buộc phải tái cơ cấu. Ý kiến của ông như thế nào?

Thứ trưởng Hà Công Tuấn: Về lâu dài, theo tôi ngành sản xuất chế biến đồ gỗ vẫn còn nhiều tiềm năng phát triển. Tuy nhiên, ngành này phải tập trung 4 giải pháp chủ yếu.

Thứ nhất, dứt khoát cơ cấu lại sản phẩm xuất khẩu. Hiện nay, chúng ta vẫn phải dùng 25-26 triệu mét khối gỗ nguyên liệu trong nước để sản xuất ra khoảng 13 triệu tấn dăm gỗ mà chỉ thu được từ KNXK khoảng 1,5-1,6 tỷ USD. Con số này rất thấp, chiếm hơn 10%, trong khi lượng nguyên liệu sử dụng chiếm 60% của ngành sản xuất, chế biến gỗ. Cơ cấu sản phẩm gỗ phải thay đổi, hiện xuất khẩu chủ yếu sang Mỹ, EU là bàn trang điểm, dụng cụ phòng bếp, phòng tắm chiếm 60%, trong khi đồ ngoại thất, đồ gỗ văn phòng chỉ chiếm 40%, đây là dư địa lớn. Đồng thời, chúng ta cơ cấu cho cả chuỗi, trồng rừng gỗ lớn, cải tiến về giống, đưa giống tốt có thâm canh, đẩy nhanh việc quản lý rừng bền vững, thực hiện các cam kết với EU.

Thứ hai, đẩy mạnh xây dựng liên kết chuỗi, giảm phụ thuộc nguồn cung từ nước ngoài. Hiện 80% phụ kiện vẫn nhập khẩu, sản xuất trong nước giá thành cao, đây là bất lợi. Nên phải đẩy mạnh việc sản xuất phụ liệu, phụ kiện trong nước, từ đó góp phần chủ động và giảm giá thành sản phẩm. Ngành sản xuất, chế biến đồ gỗ nước ta đã có quy mô khá lớn nên sẽ là điều kiện để việc sản xuất phụ kiện có cơ hội phát triển.

Thứ ba, đổi mới công nghệ, ứng dụng công nghệ vào chuỗi, từ ứng dụng giống, chế biến, bán hàng online. Đây là điều bắt buộc phải làm. Đổi mới thiết kế, tạo ra mặt hàng phối trộn gỗ với các vật liệu khác, như: Đá, kim loại để phù hợp với thị trường, nắm bắt nhu cầu thị trường.

Thứ tư, đối với tiêu thụ trong nước, đã quan trọng giờ càng quan trọng hơn. Hiện thị trường đồ gỗ trong nước đã trị giá 3 tỷ USD và nhu cầu của 97 triệu dân sẽ tăng lên. Vì vậy, phải có hệ thống siêu thị, phân phối sản phẩm gỗ đa dạng, phong phú về mẫu mã, thiết kế đẹp, phù hợp, nguồn gốc rõ ràng, minh bạch. Ngành công nghiệp gỗ phải chú trọng xuất khẩu tại chỗ, nhiều doanh nghiệp FDI làm công trình khách sạn, văn phòng, khu nghỉ dưỡng... vì thế họ có nhu cầu sử dụng sản phẩm đồ gỗ nội thất chất lượng cao. Hiện, Công ty Cổ phần Xây dựng Kiến trúc AA ở TP Hồ Chí Minh đã khai thác được thị trường này. Vì thế, các doanh nghiệp khác có thể học tập Công ty AA để cung cấp gỗ cho doanh nghiệp FDI, chúng ta có thể xuất khẩu tại chỗ thu được ngoại tệ.

PV: Trân trọng cám ơn ông!

NGUYỄN KIỂM (thực hiện)