"Nói không với tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục" là cuộc vận động lớn của ngành giáo dục được bắt đầu thực hiện từ năm học 2006-2007. Thế nhưng trên thực tế, nhiều cơ sở giáo dục và đào tạo của nước ta đã giải quyết khá thành công vấn đề hóc búa này. Khoa Hóa học thuộc Trường đại học Sư phạm Hà Nội là một trong những địa chỉ tiêu biểu đã nhiều năm "nói không với tiêu cực trong thi cử" và tuyên chiến với "bệnh thành tích" trong giáo dục.

Được thành lập từ năm 1951, sau hơn nửa thế kỷ xây dựng và phát triển, khoa Hóa học thuộc Trường đại học Sư phạm Hà Nội đã tự khẳng định được vị trí của mình là một khoa cơ bản ở một trường sư phạm trọng điểm của cả nước, một trung tâm đào tạo và nghiên cứu khoa học có uy tín trong lĩnh vực hóa học. 55 năm qua, Khoa đã đào tạo cho đất nước hơn 8.500 cử nhân sư phạm, gần 900 thạc sĩ và tiến sĩ.

Ngay từ những năm đất nước còn chiến tranh, các thầy cô giáo trong Khoa đã chú ý rèn luyện sinh viên học tập trung thực và cho điểm đúng với trình độ thực của sinh viên lúc đó.

Sau khi nước nhà thống nhất, với những chính sách về sư phạm chưa đúng tầm đã khiến Trường đại học Sư phạm Hà Nội nói chung và khoa Hóa học nói riêng không thu hút được học sinh giỏi. Nhưng khoa Hóa học vẫn kiên định mục tiêu "đào tạo thầy phải ra thầy".

Từ cuối thập kỷ 90 của thế kỷ trước, với chính sách khuyến khích học sinh vào sư phạm, cùng nhiều chủ trương lớn khác của ngành giáo dục, Trường đại học Sư phạm Hà Nội đã phấn đấu vươn tới mục tiêu trở thành trường sư phạm trọng điểm quốc gia, công tác giảng dạy và học tập tại khoa Hóa học đã thuận lợi hơn trước. Thế nhưng, cũng từ khi ấy, cơ thế thị trường đã bắt đầu len lỏi vào ngành giáo dục và nạn xin điểm, chạy điểm đã xuất hiện đâu đó trong ngành. Đứng trước thực trạng này, Đảng bộ và Ban chủ nhiệm Khoa đã có ngay những giải pháp hữu hiệu để chặn đứng nạn thiếu trung thực trong thi cử. Những giải pháp này tập trung vào các vấn đề chủ yếu là tạo cơ chế để cán bộ, giáo viên và sinh viên không dám tiêu cực trong thi cử, không thể tiêu cực trong thi cử. Khoa đã xây dựng quy chế, trong đó nêu rõ mức độ kỷ luật nếu giáo viên, sinh viên tiêu cực trong thi cử.

Từ năm 2004, Khoa đã xây dựng ngân hàng đề thi của hầu hết các học phần. Hiện nay, 22 học phần đã có ngân hàng đề thi trắc nghiệm khách quan và trắc nghiệm tự luận. Việc chọn đề thi được thực hiện nghiêm túc theo quy chế. Do vậy không để xảy ra tình trạng "lọt" đề thi ra ngoài. Sau khi thi, bài thi được thu ngay về khoa và tổ chức chấm, có sự kiểm tra, giám sát công khai, vì vậy việc đánh giá chất lượng học tập của sinh viên luôn được khách quan. Sinh viên và giáo viên muốn tiêu cực trong thi cử cũng không thể thực hiện được.

Đối với sinh viên đào tạo chính quy tại trường, khoa Hóa học thực hiện phương châm biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo theo hai đối tượng. Người dạy sử dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề hoặc tạo tình huống có vấn đề; hướng dẫn sinh viên chia nhóm học tập dự giờ sinh viên thảo luận, trình bày kiến thức hỗ trợ đọc, tổng hợp, đưa ra được các nhận xét đúng, sai; sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học, tăng tính hấp dẫn và cập nhật các thông tin mới. Đặc biệt, Khoa đã "biến phòng thí nghiệm thành môi trường sư phạm phục vụ công tác đào tạo". Các phòng thí nghiệm được trang bị tương đối đầy đủ máy móc, thiết bị và là nơi để các sinh viên được trực tiếp thí nghiệm và nghiên cứu khoa học. Sau mỗi lần thí nghiệm, các sinh viên được phép thảo luận theo nhóm, tự rút ra những kết luận cần thiết. Nhờ đổi mới phương pháp dạy, học và nghiên cứu khoa học mà các kiến thức thực sự đã được tích lũy trong sinh viên. Hiệu quả rõ rệt nhất là sinh viên được đào tạo tại Khoa đã được xã hội thừa nhận và đánh giá tốt.

Đối với các sinh viên không có điều kiện học tập tại trường (sinh viên hệ chính quy đặt tại địa phương, hệ đào tạo từ xa, hệ chuyên tu, tại chức...), khoa Hóa học vẫn duy trì nghiêm túc công tác thực hành thí nghiệm và thực hiện đúng quy trình ra đề thi, coi thi, chấm thi.

Từ năm 1998 đến nay, hội giao lưu sinh viên ngành hóa học ba trường đại học: Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Bách khoa Hà Nội và Đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội) đã được tổ chức đều đặn hằâng năm. Trong những buổi giao lưu này, sinh viên hoá học sư phạm đã học hỏi được rất nhiều về phương pháp học tập và nghiên cứu khoa học.

Sự đổi mới phương pháp đào tạo của khoa Hóa học còn thể hiện ở việc đổi mới phương tiện dạy học, như thiết kế, chế tạo các thiết bị thí nghiệm, xây dựng giáo trình điện tử. Sinh viên được định hướng nghiên cứu khoa học từ năm thứ nhất đến năm thứ ba theo các hướng: thiết kế, chế tạo và cải tiến thiết bị thí nghiệm dùng trong dạy học hoá học ở trường phổ thông; xây dựng các phần mềm hỗ trợ dạy học ở trường phổ thông; nghiên cứu ứng dụng kiến thức hoá học vào thực tiễn sản xuất...

Đảng bộ khoa Hóa học đã xác định: Giải pháp gốc rễ của việc chống tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục vẫn là phải nâng cao chất lượng đào tạo, tạo ra sản phẩm con người có chất lượng thật. Vì vậy, trong phương hướng nhiệm vụ sắp tới, Đảng uỷ và Ban chủ nhiệm Khoa sẽ tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo việc đổi mới chương trình, nội dung đào tạo, xây dựng đội ngũ giảng viên thực sự trong sạch và yêu nghề.

TS. Đặng Xuân Thư