QĐND - “Săn” mật ong rừng là cách gọi của những người thợ chuyên vào rừng lấy mật ong ở thị trấn Tam Đảo, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc. Mỗi tổ ong trung bình cho từ 0,5 đến 1 lít mật, khi gặp may, được tổ lớn có thể cho tới 5 đến 7 lít mật. Với giá từ 800 nghìn đến 1 triệu đồng/lít thì nghề này mang lại lợi ích kinh tế rất cao. Song, những người chuyên đi “săn mật ong rừng” cũng phải đối mặt với muôn vàn rủi ro, rình rập...

Theo chân thợ “săn”

Con đường mòn gồ ghề dẫn vào rừng quốc gia hun hút với hai bên đầy rẫy những cây bụi, lau sậy. Bên gốc cây ven đường ở ngoài bìa rừng, những người thợ chuẩn bị cho hành trình vượt rừng “săn” mật ong. Gần 7 giờ, nhóm thợ dẫn chúng tôi tiến vào khu rừng quốc gia mênh mông để bắt đầu cuộc “săn” mật ong rừng. Sau khi cuốc bộ hơn 2 giờ đồng hồ, điểm dừng chân của chúng tôi là đoạn suối bên bìa rừng.

Anh Nguyễn Văn Hà đang cẩn thận cắt tổ ong rừng.

Anh Lê Văn Huân, một người thợ có kinh nghiệm săn mật ong gần chục năm chỉ tay về phía có những con ong bay ngang, rồi đậu ngay cạnh bờ suối để “ăn” nước cho biết, đây là công đoạn đầu tiên của người thợ để tìm ra tổ ong. Rồi anh Huân hướng dẫn chúng tôi căng mắt theo dõi để xác định vị trí ong “đỗ” (tức con ong hạ cánh bay về tổ). Lần theo đường bay của ong, chỉ sau hơn 30 phút tìm kiếm, chúng tôi đã tìm thấy tổ ong nằm dưới nhánh cây rừng cao chót vót. “Hôm nay may mắn! Có nhiều hôm, chúng tôi phải mất mấy tiếng đồng hồ mới tìm được tổ ong. Cũng có khi phải bạt rừng tìm kiếm cả buổi mà đành tay trắng trở về” - anh Huân cho biết.

Vị trí tổ ong đã được xác định, nhóm thợ “săn” bó củi khô thành chụm, bọc lá xanh bên ngoài để đốt lửa hun khói lấy mật. “Công việc này phải được làm cách vị trí tổ ong khá xa nhằm tránh đàn ong phát hiện” - anh Nguyễn Văn Hà, một thợ săn trong nhóm nói. Anh Hà là người được giao nhiệm vụ thực hiện công việc lấy mật. “Trẻ nhưng có khả năng lấy mật giỏi nhất nhì khu thị trấn này” - anh Huân vỗ vai anh Hà giới thiệu với chúng tôi. Anh Hà nhanh tay bám lấy thân cây leo lên một mạch. Áp sát tổ ong, anh dùng khói hơ vài lượt khiến bầy ong bay ra khỏi tổ. Người thợ trẻ nhanh tay cắt lấy mật bỏ vào túi, rồi ném phần sáp xuống đất. Bên dưới, anh Huân đã đợi sẵn, trên tay cũng cầm một bó củi đầy khói xua đàn ong bay thấp. Bầy ong mất tổ bay vù xuống mặt đất khiến chúng tôi một phen hú vía...

Chuyện nghề

Sau khi giội nước dập tắt đống lửa xua ong, anh Huân xách vội túi đựng sáp ong và ra hiệu cho chúng tôi di chuyển xa vị trí “ăn ong” để bảo đảm an toàn. Vừa đi, anh Huân vừa giảng giải: Để bảo đảm an toàn cho khu vực “săn ong”, mọi “thợ săn” đều phải dập tắt lửa, kiểm tra kỹ lưỡng. Đây cũng là một quan niệm tín ngưỡng của người săn mật ong. Đến địa điểm an toàn nằm cạnh bờ suối, nhóm thợ tranh thủ làm thủ tục “cúng rừng”. Theo lời anh Huân, sau mỗi đợt “săn” mật ong thành công, những người thợ đều phải làm lễ cúng để báo với thần rừng việc họ đã đến đây “săn” mật. Thủ tục “cúng rừng” khá đơn giản, người thợ chỉ cần đặt toàn bộ mật vừa “săn” được, khấn vài lần rồi vãi ít mật xuống đất ngụ ý để mời thần nếm trước. Sau đó, nhóm thợ tiếp tục cuộc hành trình tìm kiếm mật ong trước khi trời tối.

“Làm cái nghề này cũng chẳng nhiều tiền đâu các chú ạ. Đến mùa mới đi, không phải mùa thì ở nhà làm việc vặt. Tính ra mỗi năm cũng chỉ kiếm được hơn chục triệu đồng. Nhưng được cái vui vì trong những lúc rảnh rỗi kiếm được đồng tiền, dù ít cũng thấy quý hơn ở nhà chơi” - anh Huân tâm sự.

Anh Trần Đạt, thành viên nhóm “thợ săn” cho chúng tôi biết: “Ở thị trấn Tam Đảo, người ta vẫn kể cho nhau nghe những câu chuyện “săn” mật ong của ông Nam, ông Tuấn, ông An…, bởi sự tài tình trong việc phát hiện tổ ong mật, cũng như bí quyết lấy mật ong mà không bao giờ bị ong đốt… Chúng tôi thợ trẻ còn phải học tập kinh nghiệm ở họ nhiều hơn nữa".

Nghề săn mật ong rừng đã và đang mang lại một nguồn thu đáng kể cho người dân địa phương. Song nghề này cũng tiềm ẩn nguy cơ xảy ra tai nạn bất cứ lúc nào. Trong quá trình hun khói xua đàn ong bay ra, nếu làm không cẩn thận bị ong đốt rất dễ bị ngã. Đã có không ít thợ mới vào nghề bị ngã gãy tay, què chân, nhưng rất may chưa có trường hợp nào tử vong.

Trầm ngâm một lát, anh Đạt cho biết thêm, hiện nay nghề săn mật ong rừng không còn thịnh hành như trước, bởi rừng quốc gia trên địa bàn đang bị xâm hại, môi trường, môi sinh của đàn ong bị thu hẹp lại. Chúng tôi mong các cơ quan chức năng sớm có biện pháp bảo vệ rừng, để chúng tôi giữ lại cái nghề “săn” mật ong rừng.

Bài và ảnh: LÊ HOÀNG THỦY PHƯƠNG