Doanh nghiệp đề xuất phương án đầu tư

Thời gian qua, Chính phủ đã quyết liệt triển khai đầu tư dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông. Giai đoạn 1 của dự án (2017 - 2025), đã thực hiện phân kỳ đầu tư khoảng 1.375km với quy mô từ 2-4 làn xe. Song thực tế cho thấy, vẫn còn tồn tại những hạn chế, bất cập. Việc tiếp tục đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc đã phân kỳ để đáp ứng tiêu chuẩn cao tốc hoàn chỉnh, đồng bộ là một nhiệm vụ không thể trì hoãn.

Bộ Xây dựng đã có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ việc nghiên cứu mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo quy mô cao tốc hoàn chỉnh. Theo đó, Bộ Xây dựng đề xuất đầu tư khoảng 1.144km, sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 152.135 tỷ đồng, dự kiến đầu tư theo hình thức đầu tư công.

Ngày 21-5, Tập đoàn Đèo Cả đã có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ và Phó thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đề xuất chủ trì nghiên cứu đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020 theo phương thức đối tác công - tư (PPP). Tập đoàn Đèo Cả cũng kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp cùng Bộ Tài chính làm việc với doanh nghiệp để xem xét phương án đầu tư kết hợp giữa vốn công và PPP trong quá trình mở rộng tuyến cao tốc. Đồng thời, đề xuất được chỉ định làm nhà đầu tư, căn cứ theo nội dung Nghị quyết số 68-NQ/TW, quy định Luật PPP và Luật Đường bộ.

 
Tuyến đường bộ cao tốc Cam Lâm - Vĩnh Hảo.

Ngày 26-5, Chính phủ chỉ đạo, giao Bộ Xây dựng nghiên cứu đề xuất này và làm việc với Tập đoàn Đèo Cả để tổng hợp các kịch bản, phương án mở rộng các tuyến cao tốc tại Văn bản số 4636/VPCP-CN. Tại Thông báo Kết luận số 266/TB-VPCP ngày 27-5-2025, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà có chỉ đạo phương án mở rộng cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2 sẽ triển khai bằng hình thức PPP và giao cho Tổng công ty Đầu tư Phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) chủ trì, phối hợp với các cơ quan của Bộ Xây dựng nghiên cứu đề xuất phương án đầu tư.

Ngày 30-5-2025, Bộ Xây dựng đã tổ chức cuộc họp với các doanh nghiệp, hiệp hội, một số cơ quan, đơn vị để thảo luận về việc nghiên cứu đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo phương thức PPP. Tại cuộc họp, chỉ có hai doanh nghiệp là Tập đoàn Đèo Cả báo cáo phương án đề xuất đầu tư mở rộng toàn bộ đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông và Tập đoàn Sơn Hải đề nghị tham gia đoạn Nha Trang - Hoài Nhơn. Chủ trì cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng đã giao Vụ Kế hoạch - Tài chính tổng hợp, báo cáo Bộ trưởng Bộ Xây dựng trình Thủ tướng Chính phủ xem xét.

Đề xuất từ Tập đoàn Đèo Cả với mục tiêu giảm thiểu nguồn vốn ngân sách Nhà nước bỏ ra, hợp lực các doanh nghiệp trong nước có năng lực tài chính, năng lực thi công, tận dụng máy móc, thiết bị và con người sẵn có, đã và đang thi công ở giai đoạn 1 tiếp tục triển khai giai đoạn 2, con người và hệ thống quản lý giao thông thông minh - quản lý thu phí ITS, ETC được các doanh nghiệp thu phí tại dự án mình đầu tư tận dụng triệt để.    

Theo tài liệu đính kèm Giấy mời họp số 489/GM-BXD ngày 29-5-2025 của Bộ Xây dựng, Vụ Kế hoạch - Tài chính đã đưa ra dự thảo phương án đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo phương thức PPP. Theo phương án này, dự án được chia thành 3 dự án thành phần với tổng mức đầu tư lần lượt là 25.000 tỷ đồng, 45.000 tỷ đồng và 56.000 tỷ đồng. Đồng thời yêu cầu vốn chủ sở hữu tối thiểu (tỷ lệ 15% vốn) phải đáp ứng từ 1.400 tỷ đồng đến 8.500 tỷ đồng. Với những yêu cầu này, không nhiều doanh nghiệp có thể đáp ứng được.

Mặt khác, phương án này yêu cầu thu xếp tín dụng cho các dự án lần lượt là 13.000 tỷ đồng, 36.000 tỷ đồng và 45.000 tỷ đồng. Để đáp ứng yêu cầu này, các nhà đầu tư phải hợp vốn từ nhiều ngân hàng, nhưng thực tế cho thấy việc hợp vốn thường gây chậm tiến độ do các vướng mắc liên quan đến hợp đồng tín dụng.

Nhìn từ đề xuất của doanh nghiệp

Trong văn bản đề xuất, Tập đoàn Đèo Cả sẽ tự lập đề xuất dự án PPP và Nhà đầu tư sẽ đảm nhận vai trò tổ chức thu phí hoàn vốn cho nhà nước, đề xuất này phù hợp với đề án thu phí của Cục Đường bộ Việt Nam (Bộ Xây dựng) đã xây dựng, với các đoạn tuyến có lưu lượng doanh thu tốt được phân tách để bảo đảm thời gian hoàn vốn đầu tư dưới 20 năm.

Với các đoạn tuyến còn lại của dự án, Tập đoàn Đèo Cả đề xuất hợp tác với các doanh nghiệp khác, bao gồm cả doanh nghiệp nhà nước, để cùng nghiên cứu và đầu tư theo hình thức PPP. Các nhà thầu nào thi công bảo đảm tiến độ và chất lượng ở giai đoạn 1 sẽ được ưu tiên lựa chọn thực hiện giai đoạn 2. Nhà đầu tư vừa tổ chức thu phí vừa tổ chức thi công mở rộng cao tốc để bảo đảm an toàn giao thông, tạo sự đồng bộ trong quá trình thực hiện và gắn trách nhiệm bảo hành công trình cho cả 2 giai đoạn.

Tuyến cao tốc Nha Trang - Cam Lâm.

Phương án này mang lại nhiều ưu điểm nổi bật. Thứ nhất, việc thu phí ngay từ giai đoạn 1 giúp hoàn vốn nhanh chóng cho ngân sách nhà nước, giảm áp lực tài chính lên nguồn vốn công. Thứ hai, giao doanh nghiệp vừa lập đề xuất dự án PPP vừa tổ chức thu phí sẽ bảo đảm hiệu quả trong quản lý, khai thác và triển khai thi công giai đoạn 2 một cách nhanh chóng. Thứ ba, việc áp dụng PPP kết hợp thu phí hợp lý sẽ giúp tiết kiệm ngân sách nhà nước và giảm thiểu triệt để các tiêu cực, lãnh phí từng xảy ra trong các dự án trước đây.

Xem xét kỹ hơn, với phương án của Đèo Cả, 2 dự án PPP do doanh nghiệp đầu tư, đã hoàn thành và đưa vào khai thác từ tháng 4-2024 là cao tốc Cam Lâm - Vĩnh Hảo (Tập đoàn Đèo Cả) và cao tốc Nha Trang – Cam Lâm (Tập đoàn Sơn Hải) có thể thực hiện ngay việc nhanh chóng mở rộng kết nối bổ sung (từ Cam Lâm tới Dầu Giây và từ Nha Trang đến Hoài Nhơn). Nếu Thủ tướng Chính phủ cho phép điều chỉnh Dự án mở rộng và doanh nghiệp dự án ký phụ lục điều chỉnh hợp đồng là có thể thu phí và thi công. Cách thực hiện này phù hợp với quy định của Luật PPP, Luật Đường bộ, đồng thời đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án thành phần.

Đối với việc bán quyền thu phí để thu hồi vốn đầu tư ở giai đoạn 1, theo Tập đoàn Đèo Cả, cần có thời gian triển khai thu phí cao tốc để kiểm đếm doanh thu thực tế, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của cả Nhà nước và tư nhân, hạn chế thất thoát hay tranh chấp kinh tế khi doanh thu tăng giảm thất thường. Tập đoàn Đèo Cả cũng đề xuất Bộ Xây dựng cần thực hiện thu phí theo đề án đã phê duyệt trong thời gian không quá 3 năm để đảm bảo khi hoàn thành thi công mở rộng giai đoạn 2 thì bàn giao ngay cho Nhà đầu tư tiếp tục thu phí hoàn vốn cho dự án mở rộng. Với những ưu điểm nêu trên về phương án tài chính, tiến độ, chất lượng và hiệu quả triển khai, cần nghiêm túc xem xét, đánh giá kỹ lưỡng các đề xuất của doanh nghiệp.

THẢO TRANG