QĐND - Lợn “cắp nách” là tên gọi loại lợn nhỏ quen thuộc đối với đồng bào vùng cao Tây Bắc, được nhiều người ưa thích… Tuy nhiên, khách hàng thường phải tìm đến các tỉnh miền núi phía Bắc để mua hoặc qua các cửa hàng có uy tín, nếu không sẽ mua phải lợn đen nhỏ nuôi tập trung theo kiểu công nghiệp.

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, lợn "cắp nách" là giống lợn thường được đồng bào các dân tộc Dao, Mông, Thái… vùng cao buộc chân cắp nách hoặc đựng trong giỏ đem bán tại các phiên chợ. Lợn "cắp nách" được đồng bào dân tộc nuôi thả rông hoàn toàn tự nhiên, tự đi kiếm ăn với các loại rau, cỏ, ngô, khoai…, người nuôi không sử dụng bất cứ loại thức ăn chăn nuôi công nghiệp nào. Vì vậy, loại lợn này thường rất còi cọc, có trọng lượng khoảng 15kg trở lại. Người nuôi lợn "cắp nách" trong thời gian rất lâu, một năm chỉ được hơn 10kg. Cũng vì cách nuôi thả hoang dã như vậy mà thịt lợn rất thơm, chắc, nhiều nạc và đặc biệt an toàn với người dùng. Vì vậy, giá thành lợn thường khá cao.

Lợn "cắp nách" tại chợ phiên Mường Khương (Lào Cai).

Hiện nay, tại các nhà hàng, quán ăn ở Hà Nội cũng như các thành phố khác có rất nhiều quán đặc sản lợn "cắp nách" thu hút đông đảo khách hàng tìm đến. Gần Tết, lợn "cắp nách" lại càng được nhiều gia đình tìm mua để làm quà, thịt ăn Tết. Tuy nhiên, để có lợn đúng nghĩa thì phải tìm hiểu kỹ. Thông thường, lợn có da màu đen, mỏng, lông thưa dựng đứng như lông nhím, mõm nhọn dài, trọng lượng chỉ trên dưới 10kg một con.  Anh Nguyễn Hồng Việt, chủ quán bia hơi Công trường 1, số 39, đường Trần Kim Xuyến, Cầu Giấy, Hà Nội, một quán bia được nhiều người biết đến với đặc sản lợn "cắp nách" "xịn" chia sẻ: “Giống lợn "cắp nách" thường được chúng tôi mua từ các hộ gia đình nuôi tự nhiên ở những xã vùng cao thuộc các huyện: Trạm Tấu, Mù Cang Chải, Văn Yên, Văn Chấn của tỉnh Yên Bái. Để mua được đúng lợn "cắp nách" không nuôi bằng thức ăn công nghiệp, chúng tôi phải nhờ người quen thu mua từ những hộ gia đình rồi mới mang về quán”.

Tỉnh Yên Bái là nơi có nhiều đồng bào vùng cao chăn nuôi lợn "cắp nách" số lượng lớn, có nhiều thương lái tìm mua. Điển hình như ở thôn Phình Hồ, xã Phình Hồ, huyện Trạm Tấu chủ yếu là đồng bào dân tộc Mông sinh sống. Ở đây, hầu như gia đình nào cũng nuôi lợn "cắp nách" thuần chủng và khoanh vùng trên diện tích rộng, sườn đồi, cho ăn tự nhiên. Anh Thào A Giàng, thôn Tà Chử, xã Bản Công, huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái, một gia đình nuôi nhiều lợn "cắp nách" cho biết: “Gia đình tôi mới bán 15 con lợn "cắp nách", nhà tôi có lợi thế cạnh sườn đồi vì thế cứ thả cho lợn ăn tự nhiên, không cho ăn thức ăn công nghiệp. Giống lợn này chậm lớn nên một năm nhà tôi chỉ bán được hai lần thôi, giá bán tại bản tùy theo từng đợt, thường trên dưới 100.000 đồng/kg”. Ngoài tỉnh Yên Bái, có thể tìm lợn "cắp nách" ở các tỉnh như: Điện Biên, Lai Châu, Lào Cai, Cao Bằng, Hòa Bình…

Giáp Tết, chúng tôi ghé thăm phiên chợ Mường Khương, thị trấn Mường Khương, tỉnh Lào Cai. Tại chợ phiên, từ đầu chợ có rất nhiều bà con đem lợn "cắp nách" và nhiều giống lợn khác ra bán với giá 150.000 đồng đến 180.000 đồng/kg. Đôi khi người bán chẳng cần cân, cứ ước lượng bán mỗi con khoảng 1 triệu đồng. Anh Thành Tì Lìn ở xã Lùng Khấu Nhin đem lợn xuống bán, cho biết: “Lợn nhà tôi chỉ được hơn 10kg thôi, tôi nuôi gần một năm mới lớn được thế này, chỉ thả rông cho ăn tự nhiên. Hằng ngày, mỗi tối, tôi hay cho lợn ăn thêm một ít muối ăn để nó nhớ nhà mà tìm về. Nếu ai cho ăn thức ăn công nghiệp thì lợn sẽ nặng hơn, nhưng thịt không ngon”.

Bài và ảnh: HOÀNG NHƯỠNG