Theo đánh giá của Ủy ban Quốc gia Tìm kiếm cứu nạn (UBQGTKCN) tại cuộc họp ngày 2-3, sự cố tràn dầu gây ô nhiễm môi trường bờ biển 6 tỉnh, thành phố miền Trung thời gian qua là sự cố hy hữu, bởi cho đến nay vẫn chưa xác định được nguyên nhân tràn dầu. Đây có thể coi là đợt “diễn tập” xử lý sự cố tràn dầu (SCTD) quy mô lớn, nhiều bài học cần được rút ra, nhất là sự phối hợp giữa các đơn vị, cơ quan chức năng...
          Kịp thời “vào cuộc”
          Từ chiều 28-1, người dân ven biển tỉnh Quảng Nam phát hiện có dầu trôi dạt vào bờ, cho đến ngày 5-2, một lượng lớn dầu thô đã phong hoá nhiều ngày trong nước biển, vón cục, trôi dạt vào bờ biển các tỉnh miền Trung gây ô nhiễm môi trường trên diện rộng, trải dài trên 360km bờ biển 6 tỉnh, thành phố: Quảng Nam, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Thừa Thiên-Huế, Quảng Trị, Quảng Bình. Tỉnh Quảng Nam, đặc biệt là khu vực cửa Hội An có mật độ dầu cao nhất; tỉnh Thừa Thiên-Huế dầu trôi dạt gần hết chiều dài bờ biển của tỉnh. Rất may, đây là loại dầu thô, sau nhiều ngày trôi dạt trên biển đã bị phong hóa, vón cục, nên giảm mức độ ô nhiễm môi trường khi vào bờ, đồng thời, việc thu gom cũng đơn giản hơn, chủ yếu bằng phương pháp thủ công. 
          UBQGTKCN đã kịp thời có công điện chỉ đạo các địa phương, Trung tâm ứng phó sự cố tràn dầu khu vực miền Trung khẩn trương tổ chức thu gom, xử lý dầu và xác định nguồn dầu gây ô nhiễm; đề nghị Cục Hàng hải và Tập đoàn Dầu khí Việt Nam kiểm tra, rà soát các hoạt động hàng hải, cảng biển, hoạt động thăm dò, khai thác dầu khí để cung cấp thông tin về nguồn dầu tràn. Máy bay của Quân chủng Phòng không-Không quân cũng đã được huy động bay quan sát khu vực biển Quảng Nam-Đà Nẵng để xác định vệt dầu, nguyên nhân tràn dầu. Qua kiểm tra, rà soát, các cơ quan chức năng đã loại trừ nguyên nhân gây tràn dầu do sự cố phương tiện, do hoạt động hàng hải, cảng biển, thăm dò, khai thác dầu khí trên vùng biển Việt Nam.

Tính đến ngày 15-2 (tức ngày 28 Tết Nguyên đán) số dầu trôi dạt vào địa bàn các tỉnh miền Trung được thu gom cơ bản hết; đã vận chuyển về khu xử lý tập trung của Trung tâm Ứng phó SCTD khu vực miền Trung gần 400 tấn dầu lẫn rác thải và cát. Trong tổng số hơn 860 tấn dầu lẫn tạp chất mà các tỉnh, thành phố thu gom được, nhiều nhất là Quảng Nam: 535 tấn; Thừa Thiên-Huế: 236 tấn; Quảng Ngãi: 95 tấn. Hơn 600 tấn vận chuyển về Trung tâm Ứng phó SCTD miền Trung để xử lý; tỉnh Quảng Ngãi đề nghị được tự xử lý 95 tấn bằng phương pháp đốt tại một nhà máy để phục vụ sản xuất. Số dầu còn lại sẽ được tổ chức vận chuyển về trung tâm xong trước ngày 10-3.

            Chưa hết bị động, lúng túng

Ngay khi sự cố xảy ra, Trung tâm Ứng phó SCTD miền Trung đã nhanh chóng chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương thu gom, nhưng do ô nhiễm tràn dầu xảy ra bất ngờ, trên diện rộng, mức độ ô nhiễm lớn; các địa phương lại chưa có kinh nghiệm tổ chức thực hiện, nên việc ứng phó, xử lý còn nhiều lúng túng, khó khăn, nhất là việc trao đổi thông tin, phối hợp giữa các cơ quan, bộ, ngành chức năng... Có nơi, do thiếu sự chỉ đạo kịp thời, sau khi thu gom, người dân đào hố sâu 2m để chôn lấp, như vậy sẽ tiếp tục gây ô nhiễm môi trường và hậu quả lâu dài, rốt cuộc lại phải đào lên đưa dầu về trung tâm xử lý. Theo Đại tá Hà Sơn Hải, Giám đốc Trung tâm Ứng phó SCTD miền Trung, công tác thu gom, vận chuyển dầu tràn dọc tuyến biển gặp nhiều khó khăn vì ô nhiễm phân tán trên diện rộng, không thể sử dụng các phương tiện chuyên dùng để ứng phó. Nhiều khu vực ven biển, phương tiện cơ giới không tiếp cận được, phải trung chuyển qua nhiều cung đoạn, chi phí tốn kém. Trung tâm đã ứng trước hơn 100 triệu đồng để khắc phục sự cố và sẽ theo dõi tiếp diễn biến SCTD đến 15-3-2007. Hiện UBQGTKCN đang tiếp tục phối hợp với các cơ quan chức năng khẩn trương tìm nguyên nhân, đối tượng gây tràn dầu; đánh giá tác động đến môi trường do tràn dầu gây ra.

Trung tướng Nguyễn Đức Soát, Phó chủ tịch Thường trực UBQGTKCN cho biết: Từ thực tế xử lý SCTD trên và để ứng phó hiệu quả các sự cố tương tự, cùng với đẩy mạnh tuyên truyền về “Quy chế ứng phó SCTD” do Chính phủ ban hành, cần khẩn trương thành lập tiểu ban thường trực ứng phó SCTD với sự tham gia của các cơ quan liên quan, nhằm tạo sự thống nhất, đồng bộ, phối hợp kịp thời khi sự cố xảy ra. Coi trọng hơn nữa công tác huấn luyện ứng phó SCTD cho các lực lượng chức năng, tuyên truyền hướng dẫn nhân dân cách thu gom, xử lý dầu tràn và có kinh phí dự phòng thiết yếu cho nhiệm vụ này.
          Phạm Quân - Nguyên Chất