QĐND - Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là một bước nhảy vọt về chất trong việc đánh giá, xây dựng nội dung và giải pháp thực hiện để giáo dục và đào tạo trở thành quốc sách hàng đầu. 

Nước Việt Nam ta chịu tác động của minh triết phương Đông, thăng hoa minh triết Việt trong nền văn minh phương Đông thật đặc sắc. Minh triết phương Đông nêu cao vai trò của hoạt động hệ thống, tập thể, cộng đồng, đa cực mà ít coi trọng vai trò cá nhân. Biểu hiện cụ thể trong đời sống của minh triết phương Đông là quyết định tập thể, xây dựng tập thể anh hùng, sống trong gia đình có nhiều thế hệ, ăn cơm chung mâm... Ngay trong thuốc uống người ta cũng chế biến bài thuốc gồm nhiều vị thuốc được sắp xếp tổ chức bài thuốc theo quân (vị thuốc chủ lực), thần (vị thuốc hỗ trợ chính), tá (vị thuốc hỗ trợ phụ), sứ (vị thuốc dẫn thuốc). Trong khi đó, nước ta bị đô hộ của chủ nghĩa thực dân từ giữa thế kỷ 19, kéo dài tới giữa thế kỷ 20 (đến năm 1975 ở miền Nam), và không ít cán bộ của ta đi học tập, nghiên cứu tại các nước phương Tây bị tác động bởi triết học phương Tây. Triết học phương Tây coi trọng vai trò cá nhân, trách nhiệm cá nhân, đơn cực. Biểu hiện cụ thể trong đời sống là xây dựng cá nhân anh hùng, người đứng đầu quyết định, gia đình ít thế hệ, ăn cơm mỗi người một suất... Chính vì vậy, sự xung đột về quan điểm, cách nhìn trong giáo dục và đào tạo dưới góc độ minh triết phương Đông và triết học phương Tây là lẽ tất nhiên. Điều quan trọng là chúng ta cần tìm lối thoát cho các cuộc tranh biện kéo dài về giáo dục để đưa ra chính sách phù hợp với tình cảnh cụ thể của đất nước ta, của dân tộc ta và của mỗi người Việt Nam.

Học sinh Trường THPT Trần Phú (Hà Nội) sau ngày thi tốt nghiệp năm 2014. Ảnh:  Minh Trường

 

Phải nói rằng, những năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có những quyết sách quan trọng, có trách nhiệm trước nhân dân để mạnh dạn cải cách giáo dục, cải cách sách giáo khoa và thi cử.

Việc Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp thu nhiều ý kiến phản biện từ các tầng lớp, các giới khác nhau trong xã hội, thậm chí bạn bè quốc tế cho thấy Bộ rất cầu thị. Ví như, Bộ chủ động sáp nhập hai kỳ thi tuyển sinh đại học, cao đẳng và tốt nghiệp THPT là một việc làm táo bạo, sáng suốt. Chính phủ đã kiên quyết chỉ đạo hợp nhất hai kỳ thi này là thể hiện sự ủng hộ sâu sắc. Ý nghĩa của nó thì ai cũng rõ, vừa giảm áp lực cho các em dự thi, vừa đỡ tốn kém cho nhân dân, cho người học. Khi chủ trương của Chính phủ đưa ra đã xuất hiện nhiều quan điểm khác nhau, nhiều luồng tư tưởng khác nhau, thậm chí trái ngược nhau, trong đó không ít người còn do dự, liệu có làm nổi không? Những tiêu cực trong kỳ thi tốt nghiệp THPT không ít, nếu có ở kỳ thi này thì xử lý như thế nào? Kỳ thi có khách quan, trung thực, công bằng không? Nhiều người trăn trở về tổ chức kỳ thi, chấm thi và cả quy trình thi... Điều này thể hiện rõ sự quan tâm của cả xã hội, của các cấp, các giới vì sự phát triển của nền giáo dục nước nhà, nhất là quan tâm đến thế hệ tương lai của đất nước.

Chính phủ cùng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã lắng nghe, tiếp thu ý kiến của các nhà phản biện, dần dần đã có những điều chỉnh phù hợp. Ví dụ, khi có ý kiến người coi thi và tổ chức thi tại các cụm phải là các trường đại học thì Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tiếp thu ngay. Không ít người so sánh mô hình thi của nước nọ, nước kia. Trong khi nước ta mới chập chững hội nhập giáo dục quốc tế mà vẫn bảo đảm giữ vững màu sắc dân tộc là một việc làm rất khó. Vì vậy, sự trăn trở của mọi người là điều dễ hiểu. Rõ ràng, sự quyết tâm của Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo về sáp nhập hai kỳ thi dần rõ nét, được xã hội đồng thuận cao. Chúng ta cần ủng hộ hết sức, tuyên truyền, chia sẻ cho các em an tâm tham gia kỳ thi với kết quả tốt, phụ huynh tin cậy kết quả kỳ thi trung thực, khách quan, chính xác.

Chủ trương, chính sách phải bắt nguồn từ nhân dân, tối thượng vì lợi ích của nhân dân, vì nhân dân là đối tượng trực tiếp của của chủ trương, chính sách. Thử hỏi, nếu chúng ta chần chừ sợ có khuyết điểm, sợ trách nhiệm cá nhân, không dám làm thì không thể từng bước hoàn thiện một chính sách tốt có lợi cho đất nước, nhân dân. Nếu chúng ta chần chừ đợi hội tụ đủ điều kiện mới làm thì không bao giờ chúng ta tiến lên được, thậm chí mất cơ hội, lỡ nhịp. Thực tế khi thực hiện một chủ trương mới đã chứng minh, trong số các quan điểm khác nhau, sự xuất hiện những lực cản là không bao giờ thiếu vắng. Vấn đề là người đứng đầu chủ trương đã biết lựa thời cơ, đưa ra chủ trương đúng, tiếp thu có chọn lọc, xử lý kịp thời. Dù sao, chúng ta không thể cầu toàn được ngay vì tư tưởng, cách nhìn và kinh nghiệm còn hạn chế. Nhưng, trong tổ chức kỳ thi đại học, chúng ta đã có kinh nghiệm tổ chức thi theo cụm từ thập niên 1970, tổ chức thi trắc nghiệm và đa dạng hóa đề thi nhiều môn học kết hợp với quan điểm giáo dục toàn diện, với công nghệ hiện đại trong tổ chức thi cử những năm qua, thì việc tổ chức kỳ thi này là hoàn toàn thực hiện được.

TS NGUYỄN VĂN QUÂN