Hợp tác xã nông nghiệp: Cầu nối giữa nông dân và doanh nghiệp

QĐND - Hợp tác xã (HTX) có vai trò quan trọng là “cầu nối” giúp nông dân và doanh nghiệp thực hiện việc liên kết để sản xuất, tiêu thụ sản phẩm hàng hóa nông nghiệp. Thế nhưng, nhiều HTX vẫn chưa phát huy được vai trò này khiến nông dân-doanh nghiệp chưa thể thực hiện việc liên kết. Hệ quả dẫn đến nông dân thường gặp khó khi tiêu thụ nông sản, doanh nghiệp thì gặp khó khi thu mua nông sản bởi nguồn cung cấp bấp bênh, thiếu ổn định và bảo đảm chất lượng.

Đông nhưng chưa mạnh

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT), cả nước hiện có 10.339 HTX nông nghiệp, trong đó có 9.363 HTX dịch vụ và sản xuất nông nghiệp (chiếm 92%); 115 HTX lâm nghiệp; 594 HTX thủy sản và 79 HTX diêm nghiệp. Tổng số xã viên HTX nông nghiệp cả nước khoảng 6,7 triệu người, tỷ lệ hộ nông dân tham gia HTX nông nghiệp khoảng 45%. Hiện các HTX mới chỉ tập trung thực hiện được một số dịch vụ đầu vào cơ bản cho sản xuất nông nghiệp, trong đó: 97% số HTX làm dịch vụ chuyển giao tiến bộ kỹ thuật; dịch vụ thủy lợi 80%; dịch vụ giống cây trồng 53%; dịch vụ cung ứng vật tư, phân bón 30%; dịch vụ thú y 21%; dịch vụ làm đất 20%; số HTX thực hiện tiêu thụ sản phẩm mới chiếm 9%. Số lượng HTX thành lập mới trong những năm gần đây tăng mỗi năm bình quân khoảng 200 HTX. Tuyn vậy, các HTX đều gặp nhiều khó khăn, hiệu quả hoạt động chưa cao, chưa thực sự phát huy vai trò quan trọng của kinh tế hợp tác trong nền kinh tế chung của đất nước. Nguyên nhân chủ yếu là do việc chuyển đổi hoạt động của nhiều HTX theo Luật HTX gặp nhiều khó khăn vì công nợ nhiều, tài sản vốn quỹ ít, hơn 20% HTX đã dừng hoạt động nhưng chưa chuyển đổi hoặc giải thể được.

Trao đổi kinh nghiệm sản xuất ở một hộ xã viên HTX nông nghiệp Hồng Xuân, Lục Ngạn, Bắc Giang.

Phần lớn hoạt động của HTX còn hạn hẹp, mới chỉ thực hiện được một số dịch vụ đầu vào cho sản xuất nông nghiệp. Số HTX hoạt động có hiệu quả mới đạt khoảng 10%. Số lượng HTX chuyên ngành, đặc biệt là các HTX chuyên ngành ứng dụng sản xuất công nghệ cao, hoạt động có hiệu quả thực hiện liên kết rất ít. Nguồn vốn, cơ sở vật chất phục vụ cho sản xuất, kinh doanh của hợp tác xã nghèo nàn. Không chỉ vốn ít, một khó khăn khác đối với HTX chính là trình độ cán bộ quản lý còn hạn chế: Số chủ nhiệm HTX có trình độ đại học mới chiếm tỷ lệ 12%, còn lại 28% số chủ nhiệm HTX có trình độ văn hóa cấp 1; 37% có trình độ cấp 2...

Không có HTX, người nông dân thường bị thua thiệt

Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Cao Đức Phát thẳng thắn nhìn nhận: HTX hoạt động kém hiệu quả, hình thức. Vì vậy, phải tìm ra giải pháp để thúc đẩy sự phát triển của HTX góp phần tái cơ cấu ngành nông nghiệp thành công. Giải pháp chính phải nhằm mục tiêu xây dựng HTX là cầu nối, là thành phần trong việc xây dựng chuỗi liên kết từ sản xuất tới tiêu thụ sản phẩm giúp nông dân. Bộ NN-PTNT sẽ trình Chính phủ một Nghị định riêng về HTX nông nghiệp.

Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Cao Đức Phát chia sẻ: Ngành nông nghiệp phát triển cần có tổ chức HTX, với mỗi nông dân thì rất khó đối phó với môi trường cạnh tranh, đặc biệt đối với ngành chăn nuôi sẽ gặp thách thức ngày càng gay gắt. Để cạnh tranh được rất cần những mô hình kinh tế hợp tác, các hình thức liên kết đem lại hiệu quả sản xuất cho nông dân.

Điển hình cho HTX làm ăn hiệu quả, thực sự là cầu nối gắn kết giữa nông dân và doanh nghiệp là HTX Quý Hiền (Bảo Thắng, Lào Cai). HTX này chăn nuôi gia cầm, lợn đã đứng ra liên kết với doanh nghiệp để cung cấp thức ăn chăn nuôi cho nông dân, bảo đảm tiêu thụ sản phẩm cho người chăn nuôi. Nguồn thu chính của HTX từ khoản hoa hồng do doanh nghiệp trích ra chi trả cho HTX (mỗi năm HTX chăn nuôi sử dụng khoảng 3000 tấn thức ăn). Không chỉ giúp cho xã viên mua thức ăn, con giống với giá rẻ, bảo đảm chất lượng, tiêu thụ sản phẩm chăn nuôi, HTX Quý Hiền còn yêu cầu doanh nghiệp cung cấp thức ăn chăn nuôi hỗ trợ, tập huấn kỹ thuật cho xã viên hằng năm. Doanh nghiệp khi bán thức ăn chăn nuôi cũng tiết kiệm được chi phí khi giảm được khâu trung gian phân phối.

Một số mô hình HTX nông nghiệp tiêu biểu khác như: HTX dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Bình Định, tỉnh Thái Bình; HTX DVNN tổng hợp Tân Cường, tỉnh Đồng Tháp; HTX dịch vụ tổng hợp Anh Đào, tỉnh Lâm Đồng…

Ông Lê Văn Thi, Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang cho biết: “Chúng tôi không quan tâm nhiều đến số lượng HTX mà cái chúng tôi quan tâm là chất lượng HTX hoạt động phải hiệu quả để có lợi cho nông dân. HTX phải giúp nông dân sản xuất hiệu quả hơn thì HTX mới tồn tại được. Bổ sung cho quan điểm này, đại diện Bộ Công Thương cho rằng: Phải chia lại chuỗi giá trị cho nông dân và chính HTX làm cầu nối giúp bà con nông dân hưởng lợi từ chuỗi giá trị. Bởi, với mỗi nông dân riêng lẻ thì khó đàm phán, ký kết với doanh nghiệp và ngược lại doanh nghiệp cũng rất khó thực hiện việc ký hợp đồng với từng nông dân. Nếu không có HTX thì người nông dân sẽ thường bị thua thiệt trong việc hưởng lợi từ chuỗi giá trị sản xuất nông nghiệp.

Bài và ảnh: NGUYỄN KIỂM