Gồng mình chống hạn

QĐND - Hiện nay, nông dân các tỉnh: Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận (Nam Trung Bộ) và Tây Nguyên đang phải gồng mình chống hạn gay gắt. Hạn hán không chỉ gây khó khăn cho sản xuất nông nghiệp mà tình trạng thiếu nước sinh hoạt của người dân nơi đây càng trở nên trầm trọng. 

Hàng ngàn héc-ta cây trồng bị hạn

Tổng cục Thủy lợi vừa có thống kê về thiệt hại ban đầu do hạn hán ở các tỉnh khu vực Nam Trung Bộ, Tây Nguyên: 6.100ha đất lúa của Ninh Thuận không có nước để sản xuất, tỉnh Khánh Hòa có 571ha buộc phải dừng sản xuất hoàn toàn, 600ha chuyển đổi cơ cấu cây trồng do không đủ nước tưới và khoảng 3.165ha đang bị thiếu nước. Không chỉ thiếu nước sản xuất nông nghiệp, tình trạng thiếu nước sinh hoạt đã xảy ra tương đối trầm trọng tại tỉnh Ninh Thuận, nhất là ở một số xã của các huyện: Ninh Hải, Ninh Sơn, Bác Ái. Điển hình là 284 hộ dân với 1.210 nhân khẩu ở xã Phước Trung, huyện Bác Ái đã thiếu nước sinh hoạt từ tháng 8-2014 đến nay. Ông Nguyễn Hồng Khanh, Phó vụ trưởng Vụ Quản lý Công trình thủy lợi (Tổng cục Thủy lợi), nhận xét: Đây là đợt hạn hán gay gắt nhất trong vòng 10 năm trở lại đây tại khu vực này.

Theo số liệu báo cáo, tổng diện tích bị hạn, thiếu nước ở khu vực Tây Nguyên và Đông Nam Bộ là 40.803ha. Một số địa phương có nhiều diện tích bị hạn là: Đắc Lắc có 24.291ha cây trồng bị hạn (4.658ha lúa, 19.468ha cà phê...), trong đó diện tích mất trắng là 878ha, 2.516 hộ bị thiếu nước sinh hoạt; Bình Phước có 7.500ha cây trồng bị thiếu nước (25ha lúa, 7.475 ha cây trồng khác); Gia Lai có 5.570ha cây trồng bị hạn; Đắc Nông có 3.442ha...  

Vụ Quản lý Công trình thủy lợi (Tổng cục Thủy lợi) cho biết: Lượng nước ở các hồ chứa thủy lợi từ Thừa Thiên-Huế đến Phú Yên đạt trung bình khoảng 75%-100% so với dung tích thiết kế (DTTK); các hồ thuộc các tỉnh còn lại ở Nam Trung Bộ và khu vực Tây Nguyên có dung tích trữ thấp, đạt trung bình khoảng 35%-60% DTTK. Đặc biệt, các hồ thủy lợi tại Ninh Thuận và Khánh Hòa lượng nước đang ở mức rất thấp so với DTTK (Ninh Thuận đạt 12%, Khánh Hòa đạt 29,15%). Ở tỉnh Khánh Hòa, một số hồ lớn có dung tích trữ thấp: Suối Hành 0,35 triệu mét khối (3,7%), Suối Trầu 0,3 triệu mét khối (3,06%), Cam Ranh 2,15 triệu mét khối (9,74%). Tỉnh Ninh Thuận có 4/20 hồ đã cạn nước, dung tích còn lại của một số hồ lớn: Cho Mo 1,15 triệu mét khối (13%), Sông Biêu 1,55 triệu mét khối (4,8%), Sông Sắt 4,99 triệu mét khối (7,1%). Tại tỉnh Bình Thuận, dung tích trữ còn lại 21,7% thiết kế, một số hồ lớn có dung tích trữ rất thấp.

Sông Krông Hnăng (tỉnh Đắc Lắc) cạn trơ đáy và hàng chục nghìn héc-ta cây trồng dọc hai bên sông đứng trước nguy cơ bị chết khô. Ảnh: Bình Định

Hiện lượng nước các hồ chứa thủy lợi ở khu vực Tây Nguyên và Đông Nam Bộ đều ở mức thấp hơn so với DTTK, chỉ đạt khoảng 50%-60%, một số hồ đã hết nước hoặc có dung tích trữ thấp. Chẳng hạn tại tỉnh Đắc Nông có 6 trong tổng số 160 hồ cạn nước, 76 hồ mực nước thấp hơn mức nước dâng bình thường. Tại tỉnh Đắc Lắc, các hồ nhỏ phần lớn đang ở mực nước chết hoặc đã cạn nước, các hồ vừa còn 30%-50% DTTK, dung tích trữ hiện tại của một số hồ lớn: Ea Sup Thượng 56,25 triệu m3 (38,28%), Eakao 4,9 triệu mét khối (22,56%)... Tại tỉnh Bình Phước, một số hồ có dung tích trữ thấp hơn 30% như: M26, Tà Te, Suối Ông, Bù Môn, Bàu Sen, Bình Hà.

Không chỉ hồ thủy lợi có lượng nước ít ỏi, mực nước các hồ thủy điện hầu hết thấp hơn mực nước dâng bình thường từ 0,4-6m; một số hồ thấp hơn rất nhiều như hồ Bản Vẽ: 15,77m, hồ KaNăk: 11,99m, hồ Đại Ninh: 11,33m, hồ Hàm Thuận: 11,52m, hồ Vĩnh Sơn C: 9,15m, hồ Buôn Tua Srah: 8,65m, hồ A Vương: 8,03m.       

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Trung ương, lượng mưa từ tháng 4 đến tháng 9-2015 ở các tỉnh ven biển Trung Bộ dự báo thấp hơn trung bình nhiều năm (TBNN) cùng thời kỳ. Ở khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ, lượng mưa từ tháng 4 đến tháng 5-2015 thấp hơn TBNN cùng thời kỳ. Mùa mưa ở Tây Nguyên, Nam Bộ và Bình Thuận có khả năng đến muộn hơn so với bình thường. Vì vậy, tình trạng khô hạn, thiếu nước xảy ra ở một số tỉnh Nam Trung Bộ (Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận) sẽ càng gay gắt, trầm trọng hơn. Dự báo tình trạng hạn hán ở khu vực này còn có khả năng kéo dài tới tháng 9-2015; ở khu vực Tây Nguyên kéo dài đến đầu tháng 5.

Nguyên nhân của tình trạng hạn hán trên, theo Tổng cục Thủy lợi (Bộ NN&PTNT), từ cuối năm 2014 đến nay, lượng mưa đo được tại các tỉnh khu vực Nam Trung Bộ hầu hết đều thấp hơn TBNN, đặc biệt một số điểm hầu như không mưa, hoặc lượng mưa không đáng kể: Nha Trang đạt 29% so với cùng kỳ nhiều năm, riêng khu vực Phan Rang, Phan Thiết, Phú Quý (Bình Thuận), Plei-cu (Gia Lai), Buôn Ma Thuột (Đắc Lắc)… không có mưa.

Giải thích về nguyên nhân hạn hán, ông Lê Thanh Hải, Phó tổng giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Trung ương cho rằng: Do lượng mưa năm 2014 ở các địa phương này ít, bị thiếu hụt từ 40%-50% lượng mưa so với TBNN. Nguyên nhân khiến lượng mưa giảm mạnh so với TBNN là do năm 2014 gió mùa Đông Bắc và bão ít, trong khi đó lượng nước mưa do bão đem lại khoảng 40%-50% cho khu vực này.

Khẩn trương chống hạn

Trước tình hình trên, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã chỉ đạo các địa phương triển khai thực hiện hàng loạt các giải pháp như: Bố trí cơ cấu cây trồng phù hợp, tổ chức nạo vét kênh mương, sử dụng tiết kiệm nước, lắp đặt và vận hành các trạm bơm dã chiến... Đồng thời, Bộ cũng đưa ra một số giải pháp riêng, cụ thể cho từng địa phương. Cụ thể là ở tỉnh Ninh Thuận, các khu tưới thuộc hệ thống thủy lợi Nha Trinh-Lâm Cấm (diện tích khoảng 14.000ha) đã được lập kế hoạch yêu cầu bổ sung nguồn nước từ các nhà máy thủy điện thuộc hệ thống sông Cái Phan Rang phục vụ tưới cho vụ đông xuân và hè thu. Ngoài việc bảo đảm nguồn nước chống hạn phục vụ sản xuất, nguồn nước từ các công trình thủy lợi, thủy điện cũng được ưu tiên để phục vụ nước sinh hoạt cho người dân, gia súc tại tỉnh Ninh Thuận.

Bộ NN&PTNT đã khuyến cáo đối với những khu vực bị hạn nặng sẽ phải dừng sản xuất hoặc chuyển đổi cây trồng nếu nguồn nước không bảo đảm. Riêng tỉnh Khánh Hòa do không được bổ sung nguồn nước từ các hồ chứa thủy điện nên phụ thuộc hoàn toàn vào nước từ các hồ chứa thủy lợi và nguồn nước trong sông suối nội địa. Vì vậy, sẽ tăng cường nạo vét, khơi thông kênh, rạch, lắp đặt hệ thống bơm dã chiến, chuyển đổi cơ cấu cây trồng... Các địa phương khác: Phú Yên, Bình Thuận cần lập kế hoạch yêu cầu cung cấp nước từ các hồ chứa thuộc các hệ thống sông Ba-Bàn Thạch, sông La Ngà-Lũy để phục vụ tưới cho vụ đông xuân và hè thu.

Nhằm khắc phục tình trạng hạn hán, tỉnh Ninh Thuận đã chỉ đạo các cơ quan chức năng địa phương thực hiện hàng loạt các giải pháp: Hỗ trợ vận chuyển nước sinh hoạt, kinh phí đấu nối đường ống cấp nước từ Công ty Cổ phần cấp nước Ninh Thuận, tổ chức đào giếng để lấy nước cho người dân một số xã của các huyện Bác Ái, Ninh Sơn, Ninh Hải. Đồng thời để cung cấp nước cho đàn gia súc, Ninh Thuận đã tổ chức nạo vét kênh mương, đào ao, di chuyển các đàn gia súc tại những vùng đang bị hạn hán nặng đến những vùng có nước. Cùng với đó, UBND tỉnh Ninh Thuận cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương hỗ trợ kinh phí chống hạn năm 2015 với số tiền 130 tỷ đồng.

Để bảo đảm công tác phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn trước mắt và lâu dài hiệu quả, Tổng cục Thủy lợi khuyến cáo các địa phương thực hiện kế hoạch gieo trồng, bố trí cơ cấu cây trồng phù hợp với điều kiện nguồn nước, nhất là ở các vùng thường xuyên bị khô hạn. Điều chỉnh, bổ sung các dự án khuyến nông về tưới tiên tiến, tiết kiệm nước ở các vùng thường xuyên bị khô hạn (Ninh Thuận, Bình Thuận, Khánh Hòa). Xây dựng chính sách hỗ trợ cho các địa phương bị thiệt hại khi phải dừng sản xuất nông nghiệp, chi phí cung cấp nước cho người và gia súc khi bị ảnh hưởng của hạn hán. Thực hiện các dự án tưới tiên tiến, tiết kiệm nước ở các vùng khô hạn.

NGUYỄN KIỂM