Gỡ khó giúp nông dân tiêu thụ lúa gạo

Áp lực mùa vụ

Trước tình hình trên, mới đây, liên Bộ: Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), Công Thương, Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đã có cuộc họp bàn khẩn về tình hình sản xuất, tiêu thụ và thu mua tạm trữ lúa gạo vụ đông xuân 2014-2015.

Tại cuộc họp, đại diện của Bộ NN&PTNT cho hay, tổng sản lượng lúa vụ đông xuân năm 2014-2015 vùng ĐBSCL dự kiến đạt khoảng 11,3 triệu tấn, tương đương 4,3 triệu tấn gạo hàng hóa. Trong khi đó, theo đại diện của VFA, lượng hợp đồng đăng ký xuất khẩu gạo đến ngày 31-1-2015 chỉ khoảng 1 triệu tấn, trong đó còn 504 nghìn tấn chuyển sang từ năm 2014. Căn cứ tình hình giá chào bán xuất khẩu hiện nay, VFA nhận định, hiện nay các nước có tiềm năng xuất khẩu gạo lớn như Thái Lan, Ấn Độ đang cạnh tranh quyết liệt với Việt Nam, nhất là phân khúc gạo chất lượng trung bình và thấp tại các thị trường: Trung Quốc, Ma-lai-xi-a, Mê-hi-cô, In-đô-nê-xi-a... Nguồn cung dồi dào khiến thị trường xuất khẩu lúa gạo từ đầu năm 2015 đến nay khá trầm lắng, gây áp lực rất lớn đến tình hình xuất khẩu gạo trong nước những tháng tới.

Nông dân xã Song Phú, huyện Tam Bình, tỉnh Vĩnh Long, trong mùa thu hoạch lúa.

Hiện nông dân các tỉnh khu vực ĐBSCL mới bước vào vụ thu hoạch lúa đông xuân 2014-2015, một vụ mùa chủ lực trong năm; thế nhưng tình trạng giá lúa xuống thấp cùng với việc khó tiêu thụ khiến nhiều người dân lo lắng. Giá gạo nguyên liệu tại các tỉnh khu vực ĐBSCL đang ở mức thấp. Vì lượng gạo thành phẩm trong kho chưa có đầu ra nên các doanh nghiệp mua gạo nguyên liệu đầu vào cũng rất chậm.

Ông Huỳnh Minh Huệ, Tổng thư ký VFA cho biết: Giá thu mua lúa tươi tại An Giang từ đầu năm đến nay đã giảm mạnh, cụ thể giá lúa tươi IR50404 giảm từ 4.600 đồng/kg xuống còn 4.250 đồng/kg; tại Vĩnh Long giá lúa IR50404 đã giảm từ 4.100 đồng/kg xuống còn 4000 đồng/kg. Như vậy, so với giá thành bình quân sản xuất lúa vụ đông xuân 2014-2015 do Bộ Tài chính công bố ngày 15-1 với mức 3.417 đồng/kg, thì người trồng lúa vẫn có lãi hơn 30%. Tuy nhiên, giá lúa thị trường hiện tại đã tiệm cận với giá định hướng bình quân tại các tỉnh khu vực ĐBSCL khoảng 4.442 đồng/kg. Do đó, việc quyết định thu mua tạm trữ lúa gạo vào thời điểm này là hợp lý.  

Tạm trữ lúa gạo giúp nông dân bớt âu lo

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Vũ Văn Tám cho rằng: Để giảm áp lực về tiêu thụ, ổn định thị trường cũng như tạo điều kiện thu mua lúa gạo cho nông dân, bảo đảm lợi nhuận tối thiểu, Bộ NN&PTNT đề xuất với Thủ tướng Chính phủ và được Thủ tướng nhất trí chỉ đạo việc mua tạm trữ thóc, gạo với số lượng 1 triệu tấn quy gạo, thời gian bắt đầu từ 1-3 đến hết 15-4. Phương thức tạm trữ sẽ thông qua đầu mối VFA phối hợp với UBND các tỉnh vùng ĐBSCL giao chỉ tiêu mua tạm trữ lúa gạo cho các doanh nghiệp. Việc thu mua tạm trữ có tính đến sản lượng lúa hàng hóa của từng địa phương và ưu tiên tiêu thụ lúa hàng hóa từ cánh đồng mẫu lớn.

Cùng quan điểm với Bộ NN&PTNT, đại diện Bộ Công Thương cho biết, trong thời gian tới Bộ sẽ tăng cường xúc tiến thương mại để thúc đẩy nhanh việc ký kết các hợp đồng tập trung tại các thị trường truyền thống như: Phi-líp-pin, Ma-lai-xi-a, In-đô-nê-xi-a… song song với việc tăng cường khả năng cạnh tranh để khôi phục thị phần đã mất ở các thị trường cạnh tranh gay gắt, nhất là thị trường châu Phi và Hồng Công. Đồng thời, Bộ Công Thương sẽ vận động và đàm phán thiết lập quan hệ gạo chính thức với Trung Quốc để thúc đẩy xuất khẩu gạo vào thị trường này; tăng cường công tác xúc tiến thương mại, nhất là đối với các thị trường khó tính nhưng có khả năng cạnh tranh và xâm nhập; chuẩn bị điều kiện mở thị trường gạo với Mỹ, Nhật, Mê-hi-cô, Chi-lê... sau khi kết thúc Hiệp định Đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP).

Cũng theo đại diện Bộ Công Thương, hiện bộ này đã có văn bản gửi UBND các tỉnh biên giới (trong đó có Lào Cai, Quảng Ninh) hỗ trợ tối đa các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, đồng thời đàm phán mở cửa thị trường. Về vấn đề tạm trữ, Bộ Công Thương đề nghị Bộ NN&PTNT rà soát kỹ lượng lúa gạo hàng hóa và xuất khẩu để tạm trữ phù hợp; đề nghị Bộ Tài chính cân đối nguồn ngân sách Nhà nước để hỗ trợ lãi suất doanh nghiệp mua tạm trữ và sớm ban hành thông tư hướng dẫn hỗ trợ lãi suất tiền vay ngân hàng để mua tạm trữ thóc, gạo vụ đông xuân 2014-2015 theo quy định.

Nông dân huyện Châu Phú, tỉnh An Giang) phơi thóc hàng hóa, cung ứng thị trường trong nước và xuất khẩu.

 Nhận xét về chủ trương thu mua tạm trữ lúa gạo, Tiến sĩ Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long cho rằng: Việc Thủ tướng Chính phủ vừa chỉ đạo thu mua tạm trữ lúa gạo là hoàn toàn đúng đắn, nếu không giá lúa sẽ còn xuống thấp, nông dân sẽ bị thua lỗ. Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Lê Văn Bảnh, đây là giải pháp mang tính chất tình thế để tháo gỡ khó khăn cho việc tiêu thụ lúa gạo vụ đông xuân 2014-2015. Muốn hạn chế việc phải áp dụng biện pháp thu mua tạm trữ để “cứu” giá lúa cho nông dân, về lâu dài, Việt Nam cần phải có chiến lược về lúa gạo gắn với từng thị trường. Trên cơ sở này, các nhà khoa học trong nước sẽ nghiên cứu giống lúa phù hợp với thị trường, cùng với đó tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân để sản xuất lúa gạo đáp ứng được nhu cầu thị trường, tránh được cảnh ế thừa, rớt giá lâu nay.

Được biết, từ năm 2014 đến nay, Bộ NN&PTNT đã và đang thực hiện giải pháp chủ động giảm diện tích trồng lúa không hiệu quả sang nuôi trồng cây con khác, nhằm giảm sản lượng lúa để tập trung nâng cao chất lượng lúa gạo và gia tăng giá trị trong công cuộc tái cơ cấu ngành nông nghiệp nói chung và tái cơ cấu ngành lúa gạo nói riêng. Giải pháp này khi thành công sẽ góp phần “giảm tải” vấn đề được mùa lúa, bí đầu ra trong tiêu thụ lúa gạo, người trồng lúa thường xuyên gặp khó khăn như hiện nay. Đồng thời, Nhà nước cũng sẽ giảm được việc hỗ trợ thu mua tạm trữ lúa gạo. Người trồng lúa cũng không còn phải thấp thỏm âu lo khi mỗi mùa vụ thu hoạch lúa đến. 

 Bài và ảnh: NGUYỄN KIỂM – XUÂN THẮNG