Giải pháp phát triển thủy sản bền vững vùng duyên hải miền Trung

QĐND - Tại cuộc hội thảo về xúc tiến thương mại nhằm phát triển thủy sản bền vững vùng duyên hải miền Trung do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Ban điều phối vùng duyên hải miền Trung và UBND tỉnh Phú Yên tổ chức mới đây, các đại biểu đã bàn, đề xuất nhiều giải pháp nhằm thúc đẩy, phát triển thủy sản bền vững cho khu vực này.

Tiềm năng chưa được phát huy

Vùng duyên hải miền Trung (DHMT) gồm 9 tỉnh, thành phố từ Thừa Thiên-Huế đến Bình Thuận, có chiều dài bờ biển khoảng hơn 1.400km (chiếm 43,8% bờ biển cả nước). Đây là vùng có ngư trường khai thác thủy sản rộng lớn vươn ra biển xa, đặc biệt ngư trường ở Hoàng Sa và Trường Sa với nguồn lợi hải sản phong phú, đa dạng, giá trị kinh tế cao. Ngoài ra, khu vực này còn có nhiều vũng, vịnh, đầm phá lớn... thuận lợi cho việc khai thác, nuôi trồng thủy hải sản.

Trong những năm qua, được sự đầu tư của Nhà nước, sự cố gắng của các địa phương và ngư dân, ngành thủy sản các tỉnh DHMT đã đạt được một số kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, hiệu quả khai thác thủy hải sản mang lại chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế của vùng, nhiều vấn đề đặt ra cần phải giải quyết trong quá trình phát triển ngành thủy sản của vùng.

Theo Tiến sĩ Trần Du Lịch, Trưởng Nhóm tư vấn hợp tác phát triển vùng DHMT: Hiện nay phương tiện khai thác tự phát, tỷ lệ tàu công suất nhỏ trang thiết bị, công nghệ lạc hậu còn chiếm tỷ lệ lớn (75,58%), toàn vùng chỉ có hơn 11.280 tàu có công suất hơn 90CV trở lên dùng để đánh bắt xa bờ. Nghề khai thác quy mô nhỏ vẫn chiếm tỷ trọng tương đối cao (trong đó, nghề lưới kéo chiếm hơn 14,01%; nghề lưới rê 27,8%; nghề vây 12,75%). Vì thế, các nghề khai thác tận diệt này đã làm tăng nguy cơ cạn kiệt nguồn lợi thủy sản gần bờ.

Nghề câu cá ngừ đại dương của ngư dân tỉnh Phú Yên mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Bên cạnh đó, dịch vụ hậu cần nghề cá phát triển chưa tương xứng với tiềm năng và sự phát triển của vùng, các cơ sở đóng, sửa chữa tàu có uy tín, chất lượng, bảo đảm cho vươn khơi của ngư dân còn ít; trang thiết bị phục vụ cho việc tìm kiếm ngư trường, đánh bắt, sơ chế, bảo quản vẫn còn lạc hậu. Hệ thống cảng cá, bến cá chưa phát huy hiệu quả, quản lý còn lỏng lẻo; khu neo đậu tàu, thuyền tránh, trú bão thiếu; dịch vụ hậu cần trên biển còn thiếu và yếu, các cơ sở sản xuất nước đá chưa được quản lý, số lượng và chất lượng không bảo đảm; hoạt động phụ trợ kinh doanh ngư lưới cụ phục vụ khai thác còn thiếu; hệ thống thông tin giám sát tàu cá trên biển chưa được đầu tư đúng mức.

PGS, TS Trần Đình Thiên, Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, vùng DHMT có lợi thế tiềm năng to lớn về phát triển thủy sản. Tuy nhiên, sự phát triển ngành thủy sản của vùng vẫn còn thấp xa so với tiềm năng. Công thức phát triển "biển bạc"+sự cần cù, chăm chỉ và can đảm+sự quan tâm của Đảng và Nhà nước cho đến nay vẫn chưa đủ để mọi ngư dân trong vùng thoát nghèo; đời sống của họ chưa vươn tới độ khá giả vững chắc, thậm chí vẫn bấp bênh. Vì sao vậy? Câu trả lời tổng quát là: Trình độ phát triển của ngành thủy sản của vùng nói chung chưa cao, chưa bảo đảm ngư dân thoát khỏi sự phụ thuộc vào trời đất, vào thiên nhiên.

Giải pháp phát triển bền vững

Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng ngành thủy sản của vùng DHMT, TS Trần Du Lịch đưa ra bốn nhóm giải pháp để phát triển thủy sản bền vững: Một là, kiến nghị Chính phủ triển khai một gói tín dụng hỗ trợ ngư dân tham gia đánh bắt xa bờ để ngư dân vay vốn đóng mới tàu công suất lớn vươn khơi, bám biển dài ngày. Hai là, ưu tiên đầu tư xây dựng trước một trung tâm hậu cần nghề cá tại vùng duyên hải Nam Trung Bộ-Tây Nguyên, trong tổng số 5 trung tâm hậu cần nghề cá mà Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn vừa đề xuất Chính phủ xây dựng tại các khu vực trong cả nước. Ba là, lồng ghép công tác đào tạo nghề cho ngư dân vào chương trình đào tạo nghề cho lao động nông thôn mà Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đang triển khai, nhằm giúp ngư dân nâng cao tay nghề khai thác thủy sản và có ý thức bảo vệ môi trường biển. Bốn là, có chính sách giảm thuế và hỗ trợ các doanh nghiệp thủy sản đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu trên thị trường thế giới, trong đó ưu tiên sản phẩm cá ngừ đại dương.

PGS, TS Trần Đình Thiên đề xuất ba hướng chiến lược trọng điểm để phát triển ngành thủy sản của vùng DHMT: Khai thác hải sản đại dương, cung cấp hải sản sạch, chất lượng cao; nuôi trồng các loại thủy-đặc sản tại các vùng có nhiều đầm phá; chế biến thủy sản thành các sản phẩm-đặc sản có thương hiệu uy tín trên cơ sở thương hiệu có sẵn hoặc xây dựng thương hiệu mới.

Ông Hà Huy Tuấn, Phó chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia cho rằng, cần phải thay đổi tư duy nhìn nhận vấn đề đầu tư, nên tập trung đầu tư vào những ngành, nghề mang lại hiệu quả cao kinh tế cao, có sức lan tỏa. Đây là vấn đề lớn đặt ra đối với các địa phương phải tính toán.